سکولاریسم علیه سکولاریسم
آرشیو
چکیده
متن
همه سکولارها بی‌دین نیستند، حداقل برخی از آنها به مؤمنانی می‌مانند که در بعد فردی با ایمان مذهبی زندگی می‌کنند و در حوزه‌های عمومی سکولار می‌شوند تا ساحت دین ایمن بماند. اینها مذهبیون سکولارند و کمتر باورهای دینی را بسط می‌دهند. مؤمنان سکولار اهل قبض‌اند و پیروی از اصول مذهب در حوزه فردی. آنها برای اداره زندگی امروز بشر نه به دنبال مذهب‌اند و نه شریعت. بلکه بر عقل بشری تکیه می‌کنند تا این چنین امور اجتماعی سامان پیدا کند. حکومتداران در ترکیه امروز و ساکنین کاخ سفید در آمریکا از همین جریانند. ترکیه و آمریکا دو سرزمینی هستند که در آنها مذهب از زندگی فردی رخت برنبسته است، مسلمانان ترک هر جمعه به مسجد می‌روند و مسیحیان آمریکایی یکشنبه‌ها قدم به کلیسا می‌گذارند تا نشان داده باشند می‌توان هم مؤمن بود و هم مدرن. ترکیه امروز پیشرفته‌ترین کشور در خاورمیانه است و آمریکا نیز به عنوان یک ابرقدرت، بر جهان مدیریت می‌کند. اتفاقا مذهب در این دو سرزمین برای پیشرفت و مدرنیزاسیون موثر بوده است. مذهب بنیان‌های اجتماعی را همچون خانواده تقویت کرده تا رشد و توسعه اقتصادی و سیاسی در چنین بستر مستحکمی شکل گیرد و به جلو حرکت کند. اگرچه در هر دو سرزمین گهگاه بنیادگرایانی حضور می‌یابند تا کام مؤمنان سکولار را تلخ کنند ولی ناسازگاری با شرایط اجتماعی از آنها پدیده‌ای عرضی می‌سازد تا همچون برف در یک چشم به هم زدنی آب شوند. این‌چنین دوباره حکومتداری به دستان شایسته مؤمنان سکولار می‌رسد تا جامعه از طعم شیرین پیشرفت و ترقی بهره‌مند شود. اما بنیادگرایان و مخالفان مؤمنان سکولار همیشه صبغه دینی ندارند چه بسیار بنیادگرایان در قامت سکولارها ظهور می‌کنند و از سکولاریسم ایدئولوژی می‌سازند تا قدرت، ثبات و سکون پیدا کنند به‌گونه‌ای که تنها همان‌ها باشند که بر قدرت مستولی‌اند. در اینجا دین عرفی می‌شود نه برای اینکه روند دموکراسی شتاب پیدا کند بلکه با این هدف که مطالبات اکثریت دیندار نادیده گرفته شود و حکومت براساس آمال و آرمان‌های تصاحب‌کنندگان اداره شود. اما چنین سکولاریسمی را نظامی خاص شایسته است. سیستم سیاسی که منطقش صرفا مشت آهنین باشد و ابزار حکومت‌داری‌اش ارتش و اسلحه. این چنین کاربرد بکارگیری زور در انحصار طبقه‌ای خاص قرار می‌گیرد و جامعه مدنی نیز جرات نفس کشیدن پیدا نمی‌کند اما خواب سکولارهای تمامیت‌خواه برای جوامع بشری چندی است که توسط جهانی شدن، ارتباطات و ماهواره پریشان شده است.
ارتباطات کالای آگاهی را به افکار عمومی هدیه داده است تا سکولارهای تمامیت‌خواه خلع‌سلاح شوند؛ یعنی سکولاریسم علیه سکولاریسم. سکولاریسم برای آنها که دین دارند و بویژه به اسلام ملتزم هستند، به ابزاری برای پس راندن سکولارهای غیردموکرات تبدیل می‌شود تا دیگر سکولاریسم ابزاری برای سرکوب ایدئولوژی‌های رقیب نباشد و حتی تسهیل‌کننده دموکراسی و فضای باز سیاسی شود. از این حیث ترکیه امروز مصداق عینی مؤمنان سکولار است. اردوغان و عبدالله گل حزبی را بنیان گذاشته‌اند که در مرحله اول ارتش و نهادهای پاسدار سکولاریسم کمالیستی را تضعیف کرده است. اما کمالیست‌ها هم برای ماندن و زیستن همچنان دست و پا می‌زنند، تشکیل دادگاه قانون اساسی برای انحلال حزب عدالت و توسعه پرده اول این نمایش بود و پرده دوم ترویج این اتهام که عدالت و توسعه‌ای‌ها، بنیادگرایان اسلامی هستند. اما اگر حقیقت را بخواهید آنها سکولارهای مستبد نیستند. عدالت و توسعه‌ای‌ها در زندگی فردی بیشتر از آنکه سکولار باشند، مؤمن‌اند و مذهبی. اما در حوزه عمومی سکولارند و پایبند به عقلانیت ابزاری. سزاوار است که به آنها همان عنوان مؤمنان سکولار را داد.
ارتباطات کالای آگاهی را به افکار عمومی هدیه داده است تا سکولارهای تمامیت‌خواه خلع‌سلاح شوند؛ یعنی سکولاریسم علیه سکولاریسم. سکولاریسم برای آنها که دین دارند و بویژه به اسلام ملتزم هستند، به ابزاری برای پس راندن سکولارهای غیردموکرات تبدیل می‌شود تا دیگر سکولاریسم ابزاری برای سرکوب ایدئولوژی‌های رقیب نباشد و حتی تسهیل‌کننده دموکراسی و فضای باز سیاسی شود. از این حیث ترکیه امروز مصداق عینی مؤمنان سکولار است. اردوغان و عبدالله گل حزبی را بنیان گذاشته‌اند که در مرحله اول ارتش و نهادهای پاسدار سکولاریسم کمالیستی را تضعیف کرده است. اما کمالیست‌ها هم برای ماندن و زیستن همچنان دست و پا می‌زنند، تشکیل دادگاه قانون اساسی برای انحلال حزب عدالت و توسعه پرده اول این نمایش بود و پرده دوم ترویج این اتهام که عدالت و توسعه‌ای‌ها، بنیادگرایان اسلامی هستند. اما اگر حقیقت را بخواهید آنها سکولارهای مستبد نیستند. عدالت و توسعه‌ای‌ها در زندگی فردی بیشتر از آنکه سکولار باشند، مؤمن‌اند و مذهبی. اما در حوزه عمومی سکولارند و پایبند به عقلانیت ابزاری. سزاوار است که به آنها همان عنوان مؤمنان سکولار را داد.
تبلیغات
