مکتوبات آیت‌الله
آرشیو
چکیده
متن
آیت الله عبدالله جوادی آملی با انتشار 14 عنوان کتاب در روزهای دهم تا شانزدهم تیر امسال، پرکارترین مولف ایران شد. تا به امروز، بیش از 90 اثر از او توسط «نشر اسراء» منتشر شده است که برخی از این کتاب‌ها را به اختصار بررسی و معرفی می‌کنیم:
تفسیر تسنیم : جلد اوّل تفسیر تسنیم در دو بخش نگارش یافته؛ در بخش اول به تبیین شیوه و مشرب تفسیری این کتاب پرداخته و در بخش دوم تمامی آیات سوره فاتحه الکتاب تفسیر شده است.
جلد دوم تفسیر تسنیم، به تبیین و تفسیر آیات یکم تا بیست و نهم سوره مبارکه بقره میپردازد و پس از معرفی «ذلک الکتاب»، به تبیین قرآن، معارف و حِکَم آن پرداخته، شاخصه‌های ارزشمند متّقین را شمارش میکند و اوصاف مذموم منافقین که مانع بهره‌گیری از مأدبه الهی است، را ذکر میکند.
در جلد سوم که دربردارنده تفسیر آیات سیام تا سی و نهم سوره مبارکه بقره است، به یکی از اساسیترین معارف بشری، یعنی جایگاه انسانی و مقام خلافت اللهی میپردازد و به فلسفه وجودی انسان در نظام هستی نظر دارد.
جلد چهارم که به کشف قناع از آیات ۴۰ تا ٦۱ سوره بقره پرداخته، متضمن بیان نعمتهای ارزانی شده بر بنی اسرائیل و ناسپاسی آنان است. افزون بر آن می‌توان مباحثی را چون عهد و پیمان، صبر، استقامت، شفاعت، ظلم، عزت و ذلت بنی اسرائیل از مطاوی تفسیر به دست آورد.
جلد پنجم آن به تفسیر آیات ٦۲ تا ۱۰۳ سوره بقره پرداخته و ادامه داستان قوم لجوج و عنود بنی اسرائیل را پی میگیرد. اهم مباحث این حلقه زرین عبارت است از: معرفی صائبان و یهود، تبیین داستان بقره بنی‌اسرائیل، روح القدس، سحر و حقیقت آن.
حلقه ششم از حلقات تسنیم به شرح و تفسیر آیات ١٠٤ تا ١٣٦ سوره بقره و ادامه داستان عبرت‌آموز بنی‌اسرائیل میپردازد. مهمترین مباحث این جلد عبارت است از: ١ـ نسخ و انسای الهی. ٢ـ انحصار طلبی یهود و نصارا. ٣ـ وجه خدا و مصادیق آن. ٤ـتقوای الهی. ٥ـ تشابه فکری کافران و... .
جلد هفتم، مزاجی است برگرفته از آیات 127 تا 157 سوره مبارکه بقره و موضوعاتی مانند فلسفه بعثت، حضرت ابراهیم(علیه‌السلام)، تحویل قبله و... را پی‌می‌گیرد.
جلد هشتم عهده‌دار تفسیر آیات 158تا 173 سوره مبارکه بقره است. در این بخش از این مجموعه، مباحثی چون تنزّه خدای سبحان از وحدت عددی، براهین اثبات خداوند، وجوه گوناگون اختلاف شب و روز، تحقیر ضمنی بت‌پرستان، تبدیل محبت به عداوت، پاسخ مشترک مشرکان به دعوت پیامبر (ص) و ... بررسی شده است.
در برگ نهم، آیات 174 تا 195 سوره مبارکه «بقره» را به تفسیر می‌نشیند. در این بخش مباحثی چون حکمت دفاع، سپاه عام و سپاه ویژه خدا، بارزترین مصداق فتنه، چگونگی محو فتنه، وجوب اطاعت از رهبر عادل، فرق بین شهادت و القای در تهلکه و... مطرح شده است.
جلد دهم، مفسّر آیات 196 تا 217 سوره مبارکه بقره است. مباحثی چون اهمیت حج، استقلال حج و عمره، ظرف زمانی حج، وقوف در مشعر و افاضه منا، یاد خدا با عنوان دعا، حج سفر یاد حق و... درنظر گرفته شده است. یازدهمین و آخرین برگ از دفتر تسنیم، آیات 218 تا 252 سوره مبارکه بقره را به تفسیر نشسته است.
مباحثی چون درجات هجرت و جهاد، امید به رحمت الهی، راز تعبیر به رجا، معاشرت مصلحانه با یتیمان، بررسی ادله حرمت نکاح با اهل کتاب، اخلاق پشتوانه اجرای احکام، رعایت تقوا در خانواده، هماهنگی انذار و تبشیر و... در این جلد بررسی شده است.
نسیم اندیشه: مجموعه «نسیم اندیشه»، محصول پرسش‌های شفاهی و مکتوبی است که در موضوعات قرآن، عترت، عرفان، فقه و حقوق اجتماعی، فلسفه و کلام و... از آیت‌الله جوادی آملی پرسیده شده و به فراخور مخاطبان پاسخ داده شده است.
حماسه و عرفان: این کتاب در راستای تبیین هماهنگی بین روحیه زمزمه و دعا و روحیه پرخاشگری علیه طاغیان شکل گرفته است و با معرفی عارفان حماسه‌ساز، متضاد نبودن این دو روحیه را اثبات کرده و از فضیلت حماسه و عرفان، مظاهر عرفان در حادثه عاشورا و جلوه‌های حماسی عاشورا بحث کرده است.
علی مظهر اسمای حسنای الهی: در این کتاب در تبیین مظهریت امیر المؤمنین(ع) از اسمای حسنای الهی، در سه فصل تنظیم شده که فصل اول آن به بیان کلیاتی درباره اصل مظهریت و جایگاه آن در نظام هستی پرداخته و در فصل دوم به بیان ویژگیهای انسان کامل و مظهر اتم اسمای حسنای الهی نظر دارد و در فصل سوم به بیان ظهور برخی از اسمای الهی در مظهر اتم هستی، یعنی علی بن ابی طالب (ع) اشاره دارد.
عید ولایت: در این اثر موضوعات عید ولایت در قرآن، عید ولایت در تاریخ، فاتح ولایت از زبان خود، اولین مدافع، ولایت وارثان غدیر و اهمیت آداب عید ولایت مورد بررسی قرار گرفته است.
تجلی ولایت در آیه تطهیر : این کتاب حاوی مباحثی در خصوص جایگاه آیه تطهیر، اقسام اراده تشریعی و تکوینی، داستان مباهله، طهارت‌های سه‌گانه و آیه تطهیر و مقام مخلصین است.
شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی : این کتاب در دو بخش:۱ـ کلیات که در فصل نخست به تبیین سیره امام حسین(ع) و در فصل دوم به پیام نهضت آن حضرت پرداخته است.۲ـ اثر نهضت حسینی که از شش فصل شکوفایی عقل، رهبران الهی شکوفاگران عقل، اقدامات مخالفان شکوفایی عقل، قیام حسینی برای شکوفای عقل، اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل و تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل، تدوین شده است.
فلسفه زیارت: این کتاب در دو بخش جداگانه فلسفه زیارت و آیین آن نگارش یافته و مباحث معنا و مفهوم زیارت، ضرورت و اهمیت زیارت، قرآن و ارتباط با اهل بیت، اهداف زیارت، ویژگیهای سفر زیارتی آداب زیارت و... را ارائه شده است.
ولایت فقیه : این کتاب در هفت فصل به مباحث مربوط به ولایت فقیه پرداخته و در فصل پایانی به پرسش‌ها و شبهات روز پاسخ داده شده است.
حکمت عبادات : این کتاب که متضمّن ده بخش است، به موضوعاتی همچون عبادات و حکمت آن، نیّت و راز و رمز عبادت، حکمت طهارت، باطن نماز، روزه و برخی از اسرار، عبادت اعتکاف، حکمت تلاوت قرآن، راز و ادب دعا، تولّی و تبرّی و ذکر و حکمت آن پرداخته شده است.
رازهای نماز: این کتاب در پنج بخش در سال ١٣٧٣، با عنوان «اسرار الصلوه» منتشر و سپس به زبان فارسی ترجمه شده است. در این کتاب مباحث اسرار مقدمات نماز، اسرار تکبیرهای شروع نماز، راز نیت، عبادت‌های سه‌گانه، اسم اعظم راز تسبیحات اربعه، حکمت قیام، رکوع، سجود و… مورد بررسی قرار گرفته است.
صهبای حج : این کتاب به تشریح حقایق و حکمتهای فراوانِ صلای آسمانی حج پرداخته است. بخشهای چهارگانه این کتاب به بیان ابعاد حج، اماکن حج مناسک، حج و زیارت اختصاص یافته که هر کدام دارای فصولی است. در بخش زیارت از ارتباط زیارت با محبّت، آداب حضور و تأثیر زیارت بر روح زائر سخن به میان آمده است.
حیات عارفانه امام علی : این کتاب در جهت تبیین حیات عارفانه علی ابن ابیطالب(ع)، با استعانت از سخنان آن امام همام و دیگر معصومان(ع)، به این موضاعات: حیات و علم حصولی و حضوری، تفاوت عرفان با کلام و حکمت، جهانبینی عرفانی حضرت علی علیه السّلام، سیرت و سنّت عارفانه حضرت علی علیه السّلام، حیات عارفانه علوی از منظر اهل بیت علیهم السّلام و حیات عرفانی امام علی علیه السّلام از منظر رجال علمی پرداخته شده است.
فلسفه حقوق بشر : این کتاب پایه‌های اعتقادی و منابع و مبانی حقوق بشر در اسلام و نیز اعلامیه حقوق بشر و کاستیهای آن را مورد بحث و گفت‌وگو قرار داده است.
نزاهت قرآن از تحریف : نزاهت قرآن از تحریف در چهار فصل، به کلیات مفاهیم و مباحث، ادله عقلی و نقلی، نظرات اساتید و شخصیت‌های عالم اسلام، شواهد تاریخی، اهتمام ائمه به نزاهت قرآن و بررسی و نقد شبهات پرداخته است.
زن در آینه جلال و جمال : در این کتاب مباحث شناسایی و معرفی زن در کتاب الهی، بررسی شخصیت زن از دیدگاه عرفان ناب اسلامی‌و پاسخ به آخرین شبهات و ابهامات درباره زن و ... بررسی شده است.
وحدت جوامع در نهج‌البلاغ : در این رساله، طی سه فصل به این امور پرداخته شده است؛ در فصل یکم کلیات بحث وحدت وارسی شده، آنگاه در فصل دوم حوزه‌های وحدت مورد توجه قرار گرفته است که در این رابطه سخنان امیرمؤمنان(ع)، به خصوص آنچه در نهج‌البلاغه آمده، مورد اعتبار و ملاک قرار گرفته است. امّا در فصل سوم به موارد تنازع و عوامل کشمکش اجتماعی و سیاسی به اندازه محدود پرداخته است.
تفسیر تسنیم : جلد اوّل تفسیر تسنیم در دو بخش نگارش یافته؛ در بخش اول به تبیین شیوه و مشرب تفسیری این کتاب پرداخته و در بخش دوم تمامی آیات سوره فاتحه الکتاب تفسیر شده است.
جلد دوم تفسیر تسنیم، به تبیین و تفسیر آیات یکم تا بیست و نهم سوره مبارکه بقره میپردازد و پس از معرفی «ذلک الکتاب»، به تبیین قرآن، معارف و حِکَم آن پرداخته، شاخصه‌های ارزشمند متّقین را شمارش میکند و اوصاف مذموم منافقین که مانع بهره‌گیری از مأدبه الهی است، را ذکر میکند.
در جلد سوم که دربردارنده تفسیر آیات سیام تا سی و نهم سوره مبارکه بقره است، به یکی از اساسیترین معارف بشری، یعنی جایگاه انسانی و مقام خلافت اللهی میپردازد و به فلسفه وجودی انسان در نظام هستی نظر دارد.
جلد چهارم که به کشف قناع از آیات ۴۰ تا ٦۱ سوره بقره پرداخته، متضمن بیان نعمتهای ارزانی شده بر بنی اسرائیل و ناسپاسی آنان است. افزون بر آن می‌توان مباحثی را چون عهد و پیمان، صبر، استقامت، شفاعت، ظلم، عزت و ذلت بنی اسرائیل از مطاوی تفسیر به دست آورد.
جلد پنجم آن به تفسیر آیات ٦۲ تا ۱۰۳ سوره بقره پرداخته و ادامه داستان قوم لجوج و عنود بنی اسرائیل را پی میگیرد. اهم مباحث این حلقه زرین عبارت است از: معرفی صائبان و یهود، تبیین داستان بقره بنی‌اسرائیل، روح القدس، سحر و حقیقت آن.
حلقه ششم از حلقات تسنیم به شرح و تفسیر آیات ١٠٤ تا ١٣٦ سوره بقره و ادامه داستان عبرت‌آموز بنی‌اسرائیل میپردازد. مهمترین مباحث این جلد عبارت است از: ١ـ نسخ و انسای الهی. ٢ـ انحصار طلبی یهود و نصارا. ٣ـ وجه خدا و مصادیق آن. ٤ـتقوای الهی. ٥ـ تشابه فکری کافران و... .
جلد هفتم، مزاجی است برگرفته از آیات 127 تا 157 سوره مبارکه بقره و موضوعاتی مانند فلسفه بعثت، حضرت ابراهیم(علیه‌السلام)، تحویل قبله و... را پی‌می‌گیرد.
جلد هشتم عهده‌دار تفسیر آیات 158تا 173 سوره مبارکه بقره است. در این بخش از این مجموعه، مباحثی چون تنزّه خدای سبحان از وحدت عددی، براهین اثبات خداوند، وجوه گوناگون اختلاف شب و روز، تحقیر ضمنی بت‌پرستان، تبدیل محبت به عداوت، پاسخ مشترک مشرکان به دعوت پیامبر (ص) و ... بررسی شده است.
در برگ نهم، آیات 174 تا 195 سوره مبارکه «بقره» را به تفسیر می‌نشیند. در این بخش مباحثی چون حکمت دفاع، سپاه عام و سپاه ویژه خدا، بارزترین مصداق فتنه، چگونگی محو فتنه، وجوب اطاعت از رهبر عادل، فرق بین شهادت و القای در تهلکه و... مطرح شده است.
جلد دهم، مفسّر آیات 196 تا 217 سوره مبارکه بقره است. مباحثی چون اهمیت حج، استقلال حج و عمره، ظرف زمانی حج، وقوف در مشعر و افاضه منا، یاد خدا با عنوان دعا، حج سفر یاد حق و... درنظر گرفته شده است. یازدهمین و آخرین برگ از دفتر تسنیم، آیات 218 تا 252 سوره مبارکه بقره را به تفسیر نشسته است.
مباحثی چون درجات هجرت و جهاد، امید به رحمت الهی، راز تعبیر به رجا، معاشرت مصلحانه با یتیمان، بررسی ادله حرمت نکاح با اهل کتاب، اخلاق پشتوانه اجرای احکام، رعایت تقوا در خانواده، هماهنگی انذار و تبشیر و... در این جلد بررسی شده است.
نسیم اندیشه: مجموعه «نسیم اندیشه»، محصول پرسش‌های شفاهی و مکتوبی است که در موضوعات قرآن، عترت، عرفان، فقه و حقوق اجتماعی، فلسفه و کلام و... از آیت‌الله جوادی آملی پرسیده شده و به فراخور مخاطبان پاسخ داده شده است.
حماسه و عرفان: این کتاب در راستای تبیین هماهنگی بین روحیه زمزمه و دعا و روحیه پرخاشگری علیه طاغیان شکل گرفته است و با معرفی عارفان حماسه‌ساز، متضاد نبودن این دو روحیه را اثبات کرده و از فضیلت حماسه و عرفان، مظاهر عرفان در حادثه عاشورا و جلوه‌های حماسی عاشورا بحث کرده است.
علی مظهر اسمای حسنای الهی: در این کتاب در تبیین مظهریت امیر المؤمنین(ع) از اسمای حسنای الهی، در سه فصل تنظیم شده که فصل اول آن به بیان کلیاتی درباره اصل مظهریت و جایگاه آن در نظام هستی پرداخته و در فصل دوم به بیان ویژگیهای انسان کامل و مظهر اتم اسمای حسنای الهی نظر دارد و در فصل سوم به بیان ظهور برخی از اسمای الهی در مظهر اتم هستی، یعنی علی بن ابی طالب (ع) اشاره دارد.
عید ولایت: در این اثر موضوعات عید ولایت در قرآن، عید ولایت در تاریخ، فاتح ولایت از زبان خود، اولین مدافع، ولایت وارثان غدیر و اهمیت آداب عید ولایت مورد بررسی قرار گرفته است.
تجلی ولایت در آیه تطهیر : این کتاب حاوی مباحثی در خصوص جایگاه آیه تطهیر، اقسام اراده تشریعی و تکوینی، داستان مباهله، طهارت‌های سه‌گانه و آیه تطهیر و مقام مخلصین است.
شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی : این کتاب در دو بخش:۱ـ کلیات که در فصل نخست به تبیین سیره امام حسین(ع) و در فصل دوم به پیام نهضت آن حضرت پرداخته است.۲ـ اثر نهضت حسینی که از شش فصل شکوفایی عقل، رهبران الهی شکوفاگران عقل، اقدامات مخالفان شکوفایی عقل، قیام حسینی برای شکوفای عقل، اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل و تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل، تدوین شده است.
فلسفه زیارت: این کتاب در دو بخش جداگانه فلسفه زیارت و آیین آن نگارش یافته و مباحث معنا و مفهوم زیارت، ضرورت و اهمیت زیارت، قرآن و ارتباط با اهل بیت، اهداف زیارت، ویژگیهای سفر زیارتی آداب زیارت و... را ارائه شده است.
ولایت فقیه : این کتاب در هفت فصل به مباحث مربوط به ولایت فقیه پرداخته و در فصل پایانی به پرسش‌ها و شبهات روز پاسخ داده شده است.
حکمت عبادات : این کتاب که متضمّن ده بخش است، به موضوعاتی همچون عبادات و حکمت آن، نیّت و راز و رمز عبادت، حکمت طهارت، باطن نماز، روزه و برخی از اسرار، عبادت اعتکاف، حکمت تلاوت قرآن، راز و ادب دعا، تولّی و تبرّی و ذکر و حکمت آن پرداخته شده است.
رازهای نماز: این کتاب در پنج بخش در سال ١٣٧٣، با عنوان «اسرار الصلوه» منتشر و سپس به زبان فارسی ترجمه شده است. در این کتاب مباحث اسرار مقدمات نماز، اسرار تکبیرهای شروع نماز، راز نیت، عبادت‌های سه‌گانه، اسم اعظم راز تسبیحات اربعه، حکمت قیام، رکوع، سجود و… مورد بررسی قرار گرفته است.
صهبای حج : این کتاب به تشریح حقایق و حکمتهای فراوانِ صلای آسمانی حج پرداخته است. بخشهای چهارگانه این کتاب به بیان ابعاد حج، اماکن حج مناسک، حج و زیارت اختصاص یافته که هر کدام دارای فصولی است. در بخش زیارت از ارتباط زیارت با محبّت، آداب حضور و تأثیر زیارت بر روح زائر سخن به میان آمده است.
حیات عارفانه امام علی : این کتاب در جهت تبیین حیات عارفانه علی ابن ابیطالب(ع)، با استعانت از سخنان آن امام همام و دیگر معصومان(ع)، به این موضاعات: حیات و علم حصولی و حضوری، تفاوت عرفان با کلام و حکمت، جهانبینی عرفانی حضرت علی علیه السّلام، سیرت و سنّت عارفانه حضرت علی علیه السّلام، حیات عارفانه علوی از منظر اهل بیت علیهم السّلام و حیات عرفانی امام علی علیه السّلام از منظر رجال علمی پرداخته شده است.
فلسفه حقوق بشر : این کتاب پایه‌های اعتقادی و منابع و مبانی حقوق بشر در اسلام و نیز اعلامیه حقوق بشر و کاستیهای آن را مورد بحث و گفت‌وگو قرار داده است.
نزاهت قرآن از تحریف : نزاهت قرآن از تحریف در چهار فصل، به کلیات مفاهیم و مباحث، ادله عقلی و نقلی، نظرات اساتید و شخصیت‌های عالم اسلام، شواهد تاریخی، اهتمام ائمه به نزاهت قرآن و بررسی و نقد شبهات پرداخته است.
زن در آینه جلال و جمال : در این کتاب مباحث شناسایی و معرفی زن در کتاب الهی، بررسی شخصیت زن از دیدگاه عرفان ناب اسلامی‌و پاسخ به آخرین شبهات و ابهامات درباره زن و ... بررسی شده است.
وحدت جوامع در نهج‌البلاغ : در این رساله، طی سه فصل به این امور پرداخته شده است؛ در فصل یکم کلیات بحث وحدت وارسی شده، آنگاه در فصل دوم حوزه‌های وحدت مورد توجه قرار گرفته است که در این رابطه سخنان امیرمؤمنان(ع)، به خصوص آنچه در نهج‌البلاغه آمده، مورد اعتبار و ملاک قرار گرفته است. امّا در فصل سوم به موارد تنازع و عوامل کشمکش اجتماعی و سیاسی به اندازه محدود پرداخته است.
تبلیغات
