سنجش شاخص کالبدی- محیطی تاب آوری در بافت های شهری تهران (مطالعه موردی محلات تجریش، جنت آباد شمالی و فردوسی شهر تهران) در راستای ارائه مدلی بومی برای تاب آوری کلان شهرهای ایران (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تاب آوری شهری موضوعی کلان است که مؤلفه های مختلفی در چارچوب آن گنجانده می شود که یکی از این مؤلفه ها شاخص کالبدی- محیطی است. شاخص کالبدی محیطی ناب آوری شهری بیشتر زیرساخت های حیاتی شهر را در بر می گیرد. از طرفی در میان شاخص های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و... تاب آوری این شاخص از اهمیت بیشتری در مواجه با بحران ها برخوردار است. هدف این مقاله سنجش شاخص کالبدی- محیطی تاب آوری در بافت های شهری تهران با تأکید بر محلات تجریش، جنت آباد شمالی و فردوسی است. سؤال اصلی مقاله این است که وضعیت محلات مورد مطالعه در این مقاله ازنظر شاخص های کالبدی- محیطی اثرگذار در تاب آوری بافت های شهری چگونه است؟ روش مورد استفاده در این مقاله توصیفی- تحلیلی است که دران سعی خواهد شد با استفاده از واقعیات موجود در کتاب ها و مطالعات صورت گرفته و مشاهدات میدانی به تحلیل و تبیین موضوع مورد بررسی پژوهش پرداخته شود. نتایج این مقاله نشان می دهد که اولاً شهر تهران از لحاظ تاب آوری با بحران مواجهه است و دغدغه بسیاری از مدیران کلان و خرد شهر تهران کم کردن از شدت و درجه این وضعیت بحرانی تاب آوری این شهر است و ثانیاً این که از بعد کالبدی محیطی وضعیت تاب آوری شهر تهران به مراتب بغرنج تر می نماید. زیرساخت های آسیب پذیر، شامل خانه های کم دوام که مخصوصاً به یک حادثه فاجعه بار حساس هستند. نتایج این مقاله گویای این واقعیت است که شهر تهران و محلات مورد بررسی از لحاظ متغیرهای کالبدی مهم مانند مقدار شریان های اصلی برای تخلیه های پیش از حادثه و تأمین مواد حیاتی پس از سوانح و همچنین سیستم های فیزیکی نظیر تعداد خطوط لوله، جاده ها و زیرساخت های حیاتی و بحرانی، شبکه حمل ونقل، کاربری زمین، نوع مسکن (ویلایی- آپارتمانی)، جنس مصالح، مقاومت بنا، کیفیت و قدمت بنا، مالکیت، نوع ساخت و ساز، ارتفاع ساختمان ها، فضای باز ساختمان محل سکونت، فضای سبز، تراکم محیط ساخته شده، نوع مسکن، پتانسیل دسترسی/تخلیه، ویژگی های جغرافیایی (خصوصیات ژئوتکنیک، شیب)، شدت و تکرار مخاطرات، شناسایی مکان های امن، شناسایی گسل ها، دور شدن از مناطق آسیب پذیر، نزدیک بودن به نواحی تاب آوری بسیار ضعیفی دارد.