چکیده

متن

مقدمه
امروزه در کشورهای در حال توسعه، صنعتی شدن به مثابه حل کلیه مشکلات اقتصادی مطرح است به طوری که ‏صاحبنظران مسائل اقتصادی ، آن را مترادف با توسعه یافتگی می دانند‎. ‎کشورهای در حال توسعه امیدوارند که از طریق ‏صنعتی شدن بر مشکلات عقب ماندگی فنی غلبه کرده و موجبات استفاده کامل از منابع طبیعی ، مواد خام ، سرمایه و نیروی ‏انسانی را فراهم سازند‌‏‎.‎
پیشرفتهای سریع کشورهای در حال توسعه نظیر کره جنوبی ، تایوان ، مالزی ،هندوستان ، ترکیه ، اندونزی و کشورهای ‏صنعتی چون آلمان ، ژاپن ، آمریکا و دیگر کشورهای پیشرفته گواه این مدعا است که صنایع کوچک در این کشورها به ‏عنوان پایه های اساسی رشد و توسعه و دستیابی به صنایع مدرن بوده اند به طوری که طبق مطالعات سازمان جهانی کار ‏‎(ILO 70) ‎درصد از نوآوریها و اختراعات صنعتی ، توسط کار آفرینانی به وجود آمده که در واحدهای کوچک مشغول به ‏کار بوده اند‎.‎
یکی از کشورهای در حال توسعه آسیایی که در سالهای اخیر فعالیتهای جالب و چشمگیری را در زمینه صنایع کوچک دنبال ‏نموده کشور هندوستان است که این مقاله به تجربه ارزشمند این کشور می پردازد‎.‎
اشتغال
بخش صنایع در مقیاس کوچک‎ (SSI) ‎در کشور هندوستان فرصتهای شغلی زیادی را برای ساکنان این کشور فراهم کرده ‏است . به طوری که پس از کشاورزی ، در بخش صنایع کوچک به ازای یک میلیون روپیه سرمایه گذاری چهار فرصت ‏شغلی ایجاد می شود‎.‎
تحقیقات به عمل آمده توسط وزارتخانه و مرکز ملی انفورماتیک از سال (88-1987‏‎) ‎مشاهدات جالب توجه زیر را در ‏ارتباط با اشتغال در بخش صنایع کوچک در پی داشته است‎ .‎
ایجاد اشتغال در گروه های صنعتی‎ : ‎صنعت محصولات غذایی با فراهم کردن اشتغال برای82/4 میلیون نفر (1/13 درصد‎) ‎مقام اول ایجاد اشتغال را به خود اختصاص داده است‎. ‎دو گروه صنعتی بعدی ، محصولات معدنی غیر فلزی با استخدام 46/4 ‏میلیون نفر (2/12 درصد) و صنایع فلزی با استخدام 73/3 میلیون نفر (2/10 درصد) بوده‌اند‎ .‎
صنایع محصولات شیمیایی ، صنایع قطعات ماشین آلات و قطعات غیر الکترونیکی‌، صنایع محصولات چوبی ، صنایع مواد ‏خام‌، صنایع کاغذ و چوب ، صنایع پوشاک ، خدمات تعمیراتی ومحصولات لاستیک و پلاستیک بین 5 تا 9 درصد در ‏اشتغال سهم داشته اند. در سایر گروهای صنعتی این سهم کمتر از 5 درصد بوده است‎ .‎
ایجاد اشتغال بر اساس سرانه اشتغال : بالاترین سرانه اشتغال (20 نفر) در صنعت دخانیات بوده که به طور عمده مربوط به ‏توان بالای آنها برای استخدام نیروی کار به ویژه در ایالتهای «ماهاراشترا» ، «آندراپرادش» ، راجستان، ‏‎«‎آسام» و «تامیل» ‏است‎. ‎محصولات پوشاک کتانی با (17) ، محصولات معدنی غیرفلزی (1/14) ، صنایع خام (6/13‏‎) ‎، ماشین آلات الکتریکی ‏و قطعات (2/11‏‎) ‎نفر در رده های بعدی قرار گرفتند‎ .‎
پایین ترین رقم که 4/2 نفر است در مراکز خدمات تعمیراتی بوده است . بالاترین سرانه اشتغال (10) نفر در مناطق شهری ‏و پایین‌ترین آن (5) نفر در مناطق روستایی مشاهده می‌شود. به هر حال در مناطق روستایی نسبت به مناطق شهری ، ‏بالاترین سرانه اشتغال در صنایع محصولات شیمیایی ، محصولات معدنی غیر فلزی و صنایع مواد خام مشاهده می شود‎. ‎در ‏مناطق شهری بالاترین سرانه اشتغال درمحصولات دخانیات(31 نفر) و به دنبال آن صنایع منسوجات کتانی (18 نفر) ، ‏صنایع مواد خام (13 نفر) و محصولات معدنی غیر فلزی ‏‎(12 ‎نفر) است‎.‎
مناطق روستایی : صنعت محصولات غیر فلزی 7/22 درصد از ایجاد اشتغال در مناطق روستایی را به خود اختصاص داده ‏، سهم صنعت مواد غذایی 1/21 درصد وسهم صنعت محصولات چوبی ومحصولات شیمیایی 5/17 درصد برآورد شده است‎ ‎‎.‎
مناطق شهری : در مناطق شهری ، صنایع مواد غذایی وصنایع محصولات فلزی غالباً سهم مساوی 8/22 درصد از اشتغال ‏را به خود اختصاص داده اند . صنایع ماشین آلات وقطعات غیر الکتریکی ، محصولات معدنی غیر فلزی و صنایع مواد ‏شیمیایی نیز مجموعاً 2/26 درصد در اشتغال سهم داشته اند‎.‎
در مناطق شهری صنایع پیشرو عبارتند از : صنعت محصولات فلزی ، صنعت ماشین آلات و قطعات غیر الکتریکی و ‏صنعت چاپ وکاغذ که جمعاً 6/33 درصد سهم در اشتغال برای آنها منظور شده است‎ .‎
توزیع اشتغال بر اساس ایالت : ایالت تامیل با 5/14 درصد بالاترین سهم اشتغال را و به دنبال آن ایالتهای «ماهاراشترا» ‏‏(7/6 درصد) ، «آتارپرادش‎» (5/7 ‎درصد) و «بنگال
غربی» (5/ 8 درصد) که سهم کلی آنها 7/27 درصد می باشد ، قرار داشتند‎.‎
سهم ایالتهای «گجرات» (6/7 درصد) ، «آندراپرادش» (5/7 درصد) ، «کارناتاکا‎» (7/6 ‎درصد) و«پنجاب» (6/5 درصد) ‏همگی 4/27 درصد محاسبه شده است‎ .‎
بالاترین سرانه اشتغال ، با رقم 16،17و14 نفر به ترتیب در «ناگالند‎» ‎، ‏‎«‎سیکیم‎» ‎و«دادراونگارهاولی» و در «ماهاراشترا» ‏، «تریپورا» و«دهلی» 12 نفر بوده است‎ .‎
‎«‎مادیداپرادش» پایین ترین رقم که 2 نفر است را به خود اختصاص داده است. سایر ایالت ها به طور متوسط سرانه 6 نفر را ‏به خود اختصاص داده اند‎.‎
تولید
بخش صنایع کوچک نقش حیاتی در رشد و توسعه کشور ایفا می کند. سهم این بخش در تولید ناخالص اقتصاد هندوستان 40 ‏درصد است‎.‎
تخمین زده شده است که هر یک میلیون روپیه سرمایه گذاری در بخش صنایع کوچک‌، کالا وخدماتی به ارزش 62/4 میلیون ‏با تقریباً 10 درصد ارزش افزوده ایجاد می کند. طی سالهای اخیر این بخش به سرعت رشد کرده‌، نرخهای رشد طی برنامه ‏دوره های مختلف بسیار فوق العاده بوده است‎.‎
تعداد واحدهای صنعتی کوچک که در سال 81-1980 ،74/8 میلیون واحد برآورد شده بود به تعداد ‏‎21/31 ‎میلیون واحد در ‏سال 1999 افزایش یافته است‎.‎
از سال 91-1990 این بخش روند رشد نسبتاً کمتری را داشته (هر چند روند رشد مثبت است‎) ‎که تا دو سال بعد نیز ادامه ‏داشته است . به هر حال، این مسئله در دوره بحران عمومی این اقتصاد مشاهده شده است‎.‎
همچنین دوران فرایند اصلاحات اقتصادی به وسیله عوامل باز دارنده ای از قبیل فشارهای مبادلات خارجی ، محدودیت ‏اعتبار ؛ بحران تقاضا ، نرخهای بالای درآمد‌، کمبود مواد اولیه وغیره بر روی برخی دوره‌ها مؤثر بوده است‎ .‎
وقتی که عملکرد این بخش در مقابل رشد تولید کل صنعت در نظر گرفته شود در مورد جهش بخش صنایع کوچک می توان ‏اطمینان حاصل نمود‎.‎
از سال 1991 به بعد رشد بخش صنایع کوچک از رشد کل صنعت پیشی گرفته است‌‏‎. ‎این روند مثبت احتمالاً طی سالهای ‏گذشته منظم تر شده وآینده ای روشن را برای بخش صنایع کوچک پیش بینی می کند‎.‎
صادرات
بخش صنایع کوچک نقش عمده ای در عملکرد فعلی صادرات هندوستان ایفا می کند به طوری که بین 45 تا 50 درصد ‏صادرات هندوستان در این بخش انجام می شود‎.‎
صادرات مستقیم از این بخش نزدیک به 35 درصد کل صادرات است. تعداد واحدهای صنعتی کوچک که به طور مستقیم ‏صادرات انجام می دهند بیش از 5000 واحد هستند. در کنار صادرات مستقیم برآورد می شود که واحدهای صنعتی کوچک ‏در حدود 15 درصد صادرات غیر مستقیم را نیز به خود اختصاص دهند. این صادرات به وسیله تجار صادر کننده ، اتاقهای ‏بازرگانی وخانه صادرات انجام می شود . همچنین صادرات انجام شده ممکن است به شکل سفارشات صادراتی از سوی ‏واحدهای بزرگ و یا تولید کالاهای واسطه ای برای استفاده در تولید کالاهای نهایی صادراتی باشند‎.‎
دانستن اینکه محصولات غیر سنتی بیش از 95 درصد صادرات بخش صنایع کوچک را به خود اختصاص داده اند بسیاری ‏از افراد را متعجب می سازد‎.‎
صادرات بخش صنایع کوچک نرخ رشد لحظه ای فوق العاده در دهه اخیر داشته و این رشد صادرات غالباً از عملکرد ‏واحدهای پوشاک ، چرم ، سنگهای زینتی ، وجواهرات در بخش صنایع کوچک نشأت می گیرد‎.‎
گروه محصولات پر منفعت که صادرات آنها در اختیار بخش صنایع کوچک هستند عبارتند از‎ :‎
کالاهای ورزشی ، پوشاک آماده ، پوشاک پشمی والبسه کشباف ، محصولات پلاستیکی، غذاهای آماده ومحصولات چرمی‎ .‎
فرصتها ‏
بخش صنایع کوچک بسیار عالی عمل کرده و کشور هندوستان را قادر ساخته تا به سطح وسیعی از رشد و توسعه صنعتی ‏دست یابد‎.‎
این بخش با سرمایه متمرکز اندک وجذب نیروی کار بومی سهم قابل توجهی در ایجاد اشتغال و همچنین صنعتی سازی ‏روستاها داشته است . این بخش شایستگی فوق العاده ای برای توانمند سازی مهارتها و دانش صنعتی کشور از طریق تزریق ‏فناوریها ، سرمایه و نوآوری در فعالیتهای بازاریابی دارد‎.‎
فرصتها در بخش صنایع کوچک به دلیل ‏
عوامل زیر گسترده هستند‎:‎
‎_ ‎تراکم اندک سرمایه؛
‎_ ‎ترویج و حمایت وسیع به وسیله دولت؛
‎_ ‎پشتوانه برای تولید منحصر به فرد توسط بخش صنایع کوچک؛
‎_ ‎ویژگی و ماهیت پروژه ها؛
‎_ ‎وجوه نقد؛
‎_ ‎مسا ئل مالی و یارانه ها؛
‎_ ‎تهیه ماشین آلات؛
‎_ ‎تهیه مواد اولیه؛
‎_ ‎آموزش نیروی کار؛
‎_ ‎مهارتهای فنی و مدیریتی؛
‎_ ‎ابزار و حمایت استفاده از ابزار؛
‎_ ‎ترویج صادرات؛
‎_ ‎رشد تقاضا در اندازه بازار داخلی به دلیل رشد کل اقتصاد؛
‎_ ‎افزایش امکانات بالقوه صادرات محصولات هندی؛
‎_ ‎رشد نیاز به واحدهای کمکی از طریق افزایش تعداد واحدهای بومی در کنار صنایع بزرگ‎.‎
بنابراین، هم اکنون زمان مناسبی برای تنظیم پروژه ها در بخش صنایع کوچک است‎. ‎احتمالاً گفته می شود که این چشم انداز ‏مثبت می بایستی حفظ وحراست شود که واقعیت امر نیز همین است . این انتظار بر اساس ویژگی اصلی اقتصاد هندوستان و ‏ساختارهای تقاضا به وجود آمده است . تنوع در سیستم های محصول و ساختارهای تقاضا ، همزیستی بلند مدتی را میان ‏لایه‌های متعدد محصولات ، فناوریها وفرایندهای مورد نیاز مصرف کنندگان به وجود خواهد آورد‎ . ‎بازارهای بسیار خوب ‏وشکوفایی برای محصولات مشابه و یا فرایندهای مشابهی که از نظر کیفیت ، ارزش افزوده و مهارت متفاوت هستند وجود ‏خواهند داشت‎.‎
سیاستهای ترویجی و حفاظتی دولت به حضور این بخش در فضای آشفته محصولات خصوصاً در کالاهای مورد نیاز ‏مصرف کنندگان اطمینان بخشیده است. به هر حال اشکالات موجود در این بخش عبارتند از: عدم تناسب سرمایه ، فناوری ‏وبازاریابی . هر چند که یک نظام مترقی این سه مورد را در این بخش مرتفع خواهد کرد‎.‎
سایر شاخصهای اقتصادی
امروزه بخش صنایع کوچک قسمت مهمی از اقتصاد هندوستان را تشکیل می‌دهد‎.‎
بخش صنایع در مقیاس کوچک به عنوان یک بخش پویا وپر جنب وجوش در اقتصاد این کشور پدیدار گشته است‎ .‎
امروزه این بخش حدود 35 درصد از ارزش ناخالص ستاده ها در بخش صنعت و بیش از 40 درصد کل صادرات کشور را ‏به خود اختصاص می دهد. ارزش افزوده این بخش حدود 40 درصد ارزش افزوده کل بخش صنعت است‎.‎
سهم اشتغال این بخش در هندوستان پس از بخش کشاورزی در رده دوم قرار دارد‎ . ‎بنابراین، سرمایه گذاری در این بخش ‏اقتصادی ، بسیار عالی وموجه است‎ . ‎

تبلیغات