اپیدمیولوژی توصیفی تصادفات در استان یزد در سال 1383

زمینه و هدف:

حوادث رانندگی یکی از معضلات مهم بهداشتی است که سلامت انسان‏ها را به خطر انداخته است.رتبه تصادفات وسایل نقلیه به عنوان عامل مرگ و میر از رتبه‏های پایین به صدر درجه‏بندی سلسله علل مرگ و میر تغییر یافته است.با توجه به افزایش بیش از حد انتظار وسایل نقلیه در استان یزد-به ویژه موتور سیکلت-و بالابودن میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات در این استان، مطالعه حاضر با هدف ترسیم سیمای تصادفات وسایل نقلیه در استان یزد در سال 1383 انجام گرفت.

روش بررسی:

این مطالعه به صورت توصیفی و با استفاده از سوابق و پرونده‏های موجود تصادفات در اداره راهنمایی و رانندگی صورت گرفت و برای تحلیل نتایج از نرم افزار {L ssps L}و آمار توصیفی استفاده شد.

یافته‏ها:

نتایج این مطالعه نشان داد:در سال 1383 تعداد 8234 فقره تصادف در استان یزد اتفاق افتاده است و 1/66% از این تصادفات خسارتی و 9/29%جرحی بوده‏اند و 9/3%تصادفات منجر به فوت شده است.از نظر توزیع سنی رانندگان بیشترین تصادفات در گروه سنی 24-18 سال (2/32%)بوده است و سپس در گروه سنی 34-25 سال(8/30%)بوده است.5/92% از رانندگان مرد و 5/7%زن بوده‏اند.در خصوص علت تصادفات انجام شده، 4/34% عدم رعایت حق تقدم، 01/8%حرکت با دنده عقب، 1/4% انحراف به چپ و راست و 1/5% عدم رعایت فاصله طولی علت تصادفات بوده‏اند.از نظر استفاده از کمربند و کلاه ایمنی تنها 1/3%از رانندگان ماشین از کمربند و 1/4% از رانندگان موتورسیکلت از کلاه ایمنی استفاده کرده بودند.

نتیجه‏گیری:

با توجه به نتایج این مطالعه آموزش اصول و مقررات راهنمایی و رانندگی به دانش‏آموزان در مدارس و عموم مردم جامعه و نیز اتخاذ تدابیری مناسب برای پیشگیری از سوانج و تصادفات پیشنهاد می‏گردد.

واژگان کلیدی:

تصادف، وسیله نقلیه، ترافیک، یزد وصول مقاله:29/1/1385 پذیرش مقاله:27/4/1385 نویسنده مسئول:یزد-دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد-دانشگاه بهداشت -گروه آمار و اپیدمیولوژی‏{L moc.oohay@baafoh L}

مقدمه‏

تغییر سبک زندگی انسان از سنتی به ماشینی مدل همه‏گیر شناختی بیماری‏ها را به طور چشمگیری تغییر داده است.استفاده از هر پدیده نو مستلزم آشنایی با فرهنگ استفاده از آن پدیده است.به کارگیری ماشین در امر حمل و نقل کالا و مسافر تحولی شگرف در شئون مختلف زندگی اجتماعی بوجود آورده است ولی ساکنان زمین را در معرض مخاطرات محیطی متعدد قرار داده است.یکی از مخاطرات، حوادث وسایل نقلیه موتوری است.رشد جمعیت و مهاجرت روستاییان به مناطق شهری و استفاده وسیع از وسایل نقلیه انسان را در معرض خطر ناشی از تصادفات قرار می‏دهد.از طرفی رشد بی‏رویه شهرها به دنبال رشد سریع جمعیت، عدم آگاهی مردم از قوانین و مقررات زندگی شهری، نقایص اجتماعی، وسایل نقلیه غیر استاندارد و نیز غیر استاندارد بودن بسیاری از خیابان‏ها، گذرگاه‏ها و جاده‏ها موجب بروز حوادث و سوانح ناشی از رانندگی می‏شود(3، 2، 1)

در آمریکا سالانه 500 هزار نفر در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه جان خود را از دست می‏دهند و تصادفات سومین علت مرگ و میر در این کشور است.تصادفات در آفریقا نیز پس از اسهال و مالاریا سومین علت مرگ است(2).

ضرر و زیان ناشی از تصادفات، سالانه 3/1% تولید ناخالص ملی کشورهای در حال رشد را به هدر می‏دهد و طبق اخبار منتشر شده از رسانه‏های عمومی و رسمی کشور به نقل از سازمان جهانی بهداشت، کشور ایران از نظر میزان وقوع تصادفات رانندگی مقام اول را در جهان دارا می‏باشد(3).

استان یزد به لحاظ موقعیت جغرافیایی در مسیر بزرگراه‏ها و جاده‏های متعددی که ارتباط بین مناطق شمالی و جنوب کشور را برقرار می‏کند قرار دارد و محل بروز حوادث رانندگی متعددی می‏باشد و نیز در مناطق شهری استان به علت وجود تعداد زیادی موتور سیکلت، همه روزه شاهد تصادفات متعددی در مناطق شهری می‏باشیم.در این مطالعه به بررسی آمار تصادفاتی که در سال 1383 در استان یزد اتفاق افتاده است می‏پردازیم، تا زمینه‏ای برای انجام مطالعات و اقدامات مداخله‏ای برای ارتقای وضعیت سلامت و جلوگیری از وقوع تصادفات ایجاد شود.

روش بررسی‏

این مطالعه به صورت توصیفی و روی کلیه سوانح رانندگی که در سال 1383 در استان یزد اتفاق افتاده و توسط مأمورین راهنمایی و رانندگی ثبت گردیده بود، انجام شد.برای تهیه اطلاعات مورد نظر به اداره راهنمایی و رانندگی مراجعه و اطلاعات مورد نیاز از کروکی‏های تصادفات تهیه گردید.متغیرهای سن، جنس، نوع تصادف، زمان، روز، فصل، علت تامه تصادف، جرح و فوت مورد بررسی قرار گرفتند.در فرم ثبت تصادفات راهنمایی و رانندگی تصادفات بر حسب نوع آنها به سه گروه ذیل تقسیم گردیدند:

1-فوتی(تصادفات منجر به فوت) 2-جرحی(تصادفات منجر به جرح) 3-خسارتی(تصادف‏های منجر به خسارت) پس از جمع‏آوری داده‏ها آنها را کدگذاری نموده و وارد کامپیوتر نمودیم و با استفاده از نرم‏افزار 5، 11{L SSPS L}، آمار توصیفی شامل تعداد و فراوانی نسبی نتایج مورد نظر استخراج و ارایه گردیدند.

یافته‏ها

تعداد کل تصادفات استان یزد در سال 1383 در مجموع 8234 فقره بوده است که 1/66% تصادفات به صورت خسارتی، 9/29% جرحی و 9/3% تصادفات فوتی بوده است.5/62% از رانندگان که دچار تصادف شده‏اند مرد و 5/7% زن بوده‏اند.از نظر توزیع سنی رانندگان، بیشترین رانندگان حادثه دیده در گروه سنی 24-18(13/32%)و سپس در گروه سنی 34-25(8/30%)قرار داشتند(جدول 1).

در خصوص سطح تحصیلات رانندگان 2/56% از رانندگان کمتر از دیپلم و 1/34% دیپلم و 4/9% بالاتر از دیپلم بوده‏اند.از نظر نوع وسیله نقلیه سانحه دیده، جدول شماره 2 نتایج را نشان می‏دهد.

از نظر علت تصادفات واقع شده7بیشترین فراوانی مربوط به عدم رعایت حق تقدم و حرکت به دنده عقب می‏باشد که جزییات آن در جدول 3 ارایه شده است.

از نظر استفاده از کلاه ایمنی و کمربند، هنگام رانندگی، تنها 1/3% از رانندگان ماشین دارای کمربند ایمنی بوده‏اند و 1/4% موتورسواران از کلاه ایمنی استفاده کرده‏اند و بیش از 95% رانندگان از کمربند یا کلاه ایمنی در هنگام رانندگی استفاده نمی‏کردند.در خصوص مکان بروز تصادف، جدول 4 نتایج را نشان می‏دهد.

از نظر زمان انجام تصادفات بیش از 4/74% تصادفات در روز و 5/25% تصادفات در شب اتفاق افتاده است.در خصوص شرایط جوی در هنگام تصادف، 1/91% از تصادفات در هوای آفتابی، 9/5% در هوای ابری و 9/2% در شرایط بارندگی رخ داده است.جدول 5، فراوانی تصادفات بر حسب فصل‏های مختلف سال را نشان می‏دهد.

بحث‏

در خصوص علت تصادفات نتایج این تحقیق نشان داد که عدم رعایت حق تقدم، حرکت با دنده عقب و عدم رعایت فاصله طولی بیشترین علت تامه تصادفات بوده که نتایج آن با گزارش پایانه‏های کشور مطابقت دارد 13P}.در مطالعه الماسی و همکاران 1P}بیشترین عامل رخ‏دادن تصادفات، عدم رعایت حق تقدم 4/31%P}

و سپس عدم رعایت فاصله طولی(4/25%)بوده است که با نتایج مطالعه ما همخوانی دارد.با توجه به این نتایج، یکی از عوامل مهم بروز تصادف، عامل انسانی می‏باشد و آموزش رانندگان وسیله نقلیه در خصوص رعایت قوانین رانندگی می‏تواند در کاهش میزان تصادفات مؤثر باشد. ضمن اینکه آموزش ترافیک نیازمند برنامه‏ریزی طولانی مدت و شناخت بیشتر فرهنگ جامعه و برنامه‏ریزی نقش مدون می‏باشد.

یکی دیگر از ویژگی‏های عامل انسانی در خصوص توزیع تصادفات، سن می‏باشد.سن اکثر رانندگانی که دچار تصادف شده‏اند بین 40-20 سال می‏باشد که محدوده سنی فعال جامعه می‏باشند.این نیروی فعال که در قالب راننده یا سرنشین در وسایل نقلیه هستند، بخشی از نیروی مولد جامعه می‏باشند که بر اثر تصادف ممکن است دچار خسارات مالی و جانی شوند که این امر خسارات فراوانی را به اجتماع و نهاد خانواده وارد می‏کند.نتایج توزیع سنی در این بررسی با مطالعه کرمانشاه و گزارش پایانه‏ها(13، 1)مطابقت دارد.

توزیع تصادفات بر حسب فصل نشان‏دهنده افزایش تصادفات از فصل بهار تا زمستان می‏باشد و بیشترین تصادفات در ماه زمستان اتفاق افتاده است که آمار متفاوتی را با مطالعه انجام شده در استان کرمانشاه (1)نشان می‏دهد در آن مطالعه بیشترین تصادفات در فصل بهار بوده است، در حالی که در مطالعه انجام شده در استان اصفهان 5P}در سال 1376 بیشترین تصادفات به ترتیب در تابستان و پاییز بوده است. توزیع تصادفات بر حسب زمان تصادف نشان داده که بیشترین وسایل نقلیه در طول روز باشد که در مطالعه استان کرمانشاه(1)و استان اصفهان (5)نیز نتایج مشابهی بدست آمده بود.

در خصوص سطح تحصیلات رانندگان نیز نتایج مطالعه نشان داد اکثر رانندگان دارای تحصیلات کمتر از دیپلم بوده‏اند که این مسأله می‏تواند از نظر فرهنگی قابل توجه باشد.رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی و داشتن اعتقاد و باور به این مقررات می‏تواند نقش مهمی در کاهش این حوادث داشته باشد.از دلایل بالابودن صدمات جانی در حوادث رانندگی، عدم استاندارد ماشین‏های مورد استفاده و نیز تأخیر در رسیدگی و انتقال مصدومین می‏باشد که این مسأله به گفته سازمان جهانی بهداشت(9، 3)یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه می‏باشد و مسأله مهم دیگر وضعیت کنترل ترافیک در کشور می‏باشد و اینکه مقررات مدونی برای دوچرخه سواران و موتورسواران وجود ندارد و یا اینکه موقتی می‏باشد.آموزش مقررات زندگی اجتماعی، احترام به حقوق دیگران در خانه و مدرسه و نیز توسط رسانه‏های گروهی مانند مطبوعات و صدا و سیما یک امر اساسی و مهم می‏باشد.مواظبت بیشتر مأمورین راهنمایی و رانندگی در جهت اجرای قوانین توسط رانندگان می‏تواند در پیشگیری از بروز حوادث رانندگی موثر و ارزنده باشد.

در خصوص استفاده از کمربند ایمنی و کلاه ایمنی، با توجه به نتایج این مطالعه کمتر از 5% رانندگان از کلاه ایمنی و کمربند استفاده نموده بودند، با توجه به اینکه مطالعات متعدد(11، 8، 7)نشان داده است که استفاده از کلاه ایمنی و کمربند عامل مهمی در کاهش مرگ و میر و صدمات ناشی از تصادف می‏باشد و پایین بودن آمار استفاده از آنها نشان دهنده نیاز به فرهنگ‏سازی در خصوص استفاده از این ابزار ایمنی می‏باشد.

نتیجه‏گیری‏

با توجه به نتایج این مطالعه آموزش اصول و مقررات راهنمایی و رانندگی به دانش‏آموزان در مدارس و عموم مردم جامعه و نیز اتخاذ تدابیری مناسب برای پیشگیری از سوانح و تصادفات پیشنهاد می‏گردد.

(1)-الماسی علی، هاشمیان امیر حسین.وضعیت تصادفات خیابانی شهر کرمانشاه در سال 1377، بهبود، 1381؛سال ششم، شماره اول: صفحات 54-47.P}

(2)-صادقی‏پور صادق، عطاران سروش.مصدومیت‏های جاده‏ای در شهرستان قزوین، مجله دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 1381؛شماره 22:صفحات 50-45.P}

#$##$#(5)-امین منصور.نقش فاکتورهای مؤثر در تصادفات شهری و جاده‏ای در استان اصفهان 1376، پژوهش در علوم پزشکی، 1379؛سال پنجم، شماره 2:صفحات 126-123.P}

تقدیر و تشکر

از مدیریت محترم اداره راهنمایی و رانندگی به خاطر همکاری در جمع‏آوری داده‏ها و همچنین آقایان محسن سبزی و مهدی دشت آبادی به خطر همکاری در جمع‏آوری داده‏ها و تهیه این مقاله تشکر می‏نمایم.