بررسی ارتباط انواع مختلف اثر انگشت و فشار خون در بیماران مبتلا و غیر مبتلا به فشار خون بستری در بیمارستان

زمینه و هدف:

با توجه به اثرات گسترده فشار خون بالا بر ارگان‏های مختلف بدن و عوارض گوناگون آن و با توجه به اینکه این بیماری فاقد علامت است و بسیاری از افراد از ابتلا به آن بی‏اطلاع هستند با تعیین نوع اثر انگشت و ارتباط آن با پرفشاری خون می‏توان در جهت تشخیص بموقع این بیماری در افراد در معرض خطر اقدام لازم را نمود و افراد را معرفی و تحت درمان قرار داد.

روش بررسی:

در این مطالعه که از نوع مورد شاهدی بود از 100 بیمار مبتلا به پرفشاری خون اساسی که در بیمارستان علی ابن ابیطالب بستری بودند و 100 نفر بدون سابقه فشار خون بالا اثر انگشت گرفته شد، اثر انگشت به روش غلتشی ثبت شد؛در این بررسی از یک نوع استامپ و یک نوع کاغذ استفاده شد و خصوصیات اثر انگشت دو گروه بر اساس سه نوع گردبادی، کمانی و کیسه‏ای تقسیم‏بندی شد.در نهایت از نرم‏افزار آماری {L SSPS L}و روش‏{L -tsett L}برای تجزیه و تحلیل و مقایسه آماری استفاده شد.

یافته‏ها:

نتایج نشان داد از 2000 نمونه اثر انگشت که از 100 فرد مبتل به پرفشاری خون و 100 فرد فاقد پرفشاری خون گرفته شد؛میانگین اثر انگشت کیسه‏ای در گروه مبتلا به پرفشاری خون 27/2#$#82/3 و در گروه فاقد فشار خون 81/1#$#05/6 بود که دارای تفاوت معنی‏دار می باشد(023/0 {L eulavP L}).میانگین اثر انگشت گردبادی در گروه مبتلا به پرفشاری خون 59/2#$#73/4 و در گروه فاقد پرفشاری خون 93/1#$#92/2 بود که دارای تفاوت معنی‏دار می‏باشد(002/0 {L eulavP L}).میانگین اثر انگشت کمانی در گروه مبتلا به پرفشاری خون 55/1#$#43/1 و در گروه فاقد پرفشاری خون 93/0#$#04/1 بود که دارای تفاوت معنی‏دار می‏باشد(0001/0 {L eulavP L}).

نتیجه‏گیری:

بین اثر انگشت و ابتلا به پرفشاری خون رابطه وجود دارد و بر اساس نتایج تحقیق احتمال ابتلا به پرفشاری خون در افرادی که اثر انگشت غالب گردبادی دارند بیشتر است.

واژگان کلیدی:

اثر انگشت، فشار خون، درماتوگلیفیک وصول مقاله:11/1/1383 پذیرش مقاله:22/6/1385 نویسنده مسئول:رفسنجان-خیابان مدرس-دانشکده پرستاری مامایی‏{L moc.oohay@54inabahs L}

مقدمه‏

پرفشاری خون یکی از معضلات مهم بهداشتی و درمانی جوامع انسانی است.این مشکل شایع، فاقد علامت، به راحتی قابل شناسایی و معمولا به آسانی قابل درمان است و اغلب در صورت عدم درمان باعث ایجاد عوارض کشنده می‏شود.بیماری پرفشاری خون اساسی پدیده‏ای است که متأثر از زمینه توارثی هر فرد می‏باشد(3-1).در مطالعات گوناگون ثابت شده است که افزایش فشار خون موجب اثرات سوء بر ارگان‏های مختلف بدن می‏شود.نمی‏توان حد بالای خطری‏(به تصویر صفحه مراجعه شود)

برای پرفشاری خون در نظر گرفت که بالاتر از آن حد برای همه افراد خطرناک باشد و از طیف پرفشاری خون در یک فرد تحت الشعاع عوامل متفاوتی از قبیل استرس‏های روانی، فعالیت‏های فیزیکی و مسایل ناشناخته دیگری قرار می‏گیرد؛همه اینها تعیین فشار خود فرد و متعاقب آن تشخیص پرفشاری خون و پیش‏بینی عوارض آن را دشوار و پیچیده می‏نماید(4).حدس و تشخیص پرفشاری خون برای یک فرد هنگامی گذاشته می‏شود که فشار خون فرد چندین مرتبه و برای چند هفته اندازه‏گیری و میانگین آن برآوردشود(6، 5).به طور معمول در کلینیک، 95% بالغین بین 65-18 سال که دچار پرفشاری خون می- شوند، علت مشخصی برای پرفشاری خون ندارند که به این پرفشاری خون، فشار خون اساسی می‏گویند.بر اساس افزایش نسبی خطرات ناشی از پرفشاری خون می‏توان آن را این طور تعریف کرد سطوح متوسط مداوم و پایدار از فشار خون بالای 90/140 میلی‏متر جیوه در افراد بالغ به عنوان فشار خون بالا در نظر گرفته می‏شود( 7P}).

درماتوگلیفیک‏

درماتوگلیفیک 1P}اصطلاحی است که اشکال خطوط برجسته پوست و مسایل مربوط به آن توضیح می‏دهد 8P}، در درماتوگلیفیک خطوط برجسته‏ای وجود دارد چنانکه برای هر فرد تصویر یگانه و منحصر به فردی را ایجاد می‏کند اختلاف فردی این خطوط در هفته 19-13 جنینی شکل می‏گیرد و خطوط دست‏ها قدری زودتر از پاها شکل می‏گیرد 9P}.در هر دست انسان در آخرین بند هر انگشت یکی از سه شکل خطوط برجسته دیده می‏شوند که عبارتند:از گردبادی 2P} کیسه‏ای 3P}و کمانی 4P}(شکل 1).

اشکل کیسه‏ای به شکل کیسه هستند اگر به طرف انگشت کوچک باز شوند آنها را«کیسه‏ای بازشونده به طرف انگشت کوچک یا لوپ اولنار»و اگر به طرف شست باز شوند«کیسه‏ای باز شونده به طرف شست یا لوپ رادیال»نامند.اشکال کمانی شکل، اشکالی هستند که مانند کمان از یک طرف به طرف دیگر انگشت ادامه دارند.اشکال کیسه‏ای شایع‏ترین انواع خطوط هستند که حدود 70% اشکال انگشتی را شامل می‏شوند در صورتی که گردبادی 25% و کمانی‏ها فقط 5%را شامل می‏شوند(13، 10، 9).

مطالعه درماتوگلیفیک به آسانی و به وسیله چاپ اثر انگشت روی یک صفحه صورت می‏گیرد.آسان‏ترین روش، آغشته کردن پوست با جوهر چاپ و قرار دادن آن روی لوح چاپ است(11، 9).گزارش‏های گسترده‏ای درباره مطالعات خطوط پوستی در بیماری‏هایی مانند اختلالات روان، جنون جوانی، صرع، جذام و غیره انجام شده است و نشان داده شده که برخی از اشکال خطوط پوستی در این بیماری‏ها شایع‏ترند.در سال 1939 تامپسون و همکاران مطالعاتی درباره ارتباط خطوط پوستی با سندرم داون پرداختند و آنرا در ارتباط با عوامل ژنتیکی دانستند.همچنین رابطه بین میزان ناشنوایی و خطوط انگشتان به وسیله‏{L avojnoroT L}مشخص شد.مطالعه دیگری رابطه بین بیماری‏های قلبی و نوع اثر انگشت را ثابت می‏کند(11، 9).با توجه به زیربنای ژنتیکی فرد در رابطه با فشار خون و نوع خطوط انگشتان و با توجه به اینکه دانشمندان، درماتوگلیفیک را به عنوان یک روش غیر تهاجمی و معیاری جهت جداکردن افراد مستعد به فشار خون بالا و پیگیری اشخاصی که در خانواده‏های پر خطر از نظر وجود فشار خون بالا هستند پیشنهاد می‏کنند.با اثبات رابطه پرفشاری خون با نوع اثر انگشت، می‏توان استعداد به پرفشاری خون را در افراد مختلف پیش‏بینی نمود(12، 4)؛بنابراین با توجه به شیوع بالای پرفشاری خون در جوامع مختلف از 41 تا 61 درصد(1)با تعیین اثر انگشت و ارتباط آن با پرفشاری خون می‏توان در جهت تشخیص به موقع این اختلال در افراد در معرض خطر اقدام و افراد در معرض را معرفی پیشگیری و درمان نمود.

روش بررسی‏

این مطالعه از نوع مورد شاهدی و روش نمونه‏گیری از نوع غیر احتمالی در دسترس بود.پس از مراجعه به بیمارستات مطالعه روی 100 فرد مبتلا به پرفشاری خون اساسی بستری در بیمارستان و 100 فرد بالغ فاقد پرفشاری خون انجام شد.از کلیه افراد شرکت داده شده در طرح(دارای پرفشاری خون و فاقد پرفشاری خون)اثر انگشت گرفته شد.بعد از جلب رضایت افراد، به وسیله استامپ قرمز و ابی اثر انگشت تک تک انگشتان گرفته شد.ثبت اثر انگشت به روش غلتشی بود و یک بند کامل هر انگشت را در بر می‏گرفت.به طوری که چاپ اثر انگشت از کناره یک انگشت بر روی کاغذ تا کناره دیگر انگشت صورت می‏گرفت. و سپس به پرسشنامه و برگه حاوی اطلاعات دموگرافیک منتقل می‏شد.در این مطالعه اکثر افراد مورد مطالعه را کسانی تشکیل می‏دادند که سال‏ها به فشار خون بالا مبتلا بودند و در زمان بررسی به دلیل بیماری خاصی در بخش‏{L UCC L}یا داخلی بستری بوده‏اند.تشخیص پرفشاری خون بر اساس تشخیص پزشکی معالج و مصرف داروهای ضد فشار خون بود.

قبل از شروع کار تعداد 200 اثر انگشت از 20 نفر به عنوان موارد آزمایشی({L tolip L})گرفته شد تا میزان خطاب به حداقل برسد.بعد از تعیین مشخصات دموگرافیک افراد مورد پژوهش تکمیل پرسشنامه پژوهشگر ساخته و تعیین اثر انگشتان افراد بر روی فرم‏های مخصوص، اطلاعات به دست آمده با نرم‏افزار آماری‏{L ssps L}و روش‏{L tset-t L}مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه قرار گرفت.05/0#$#{L eulavP L}معنی‏دار تلقی گردید.

یافته‏ها

در 100 نفر مرد و زن گروه آزمون مبتلا به پرفشاری خون میانگین سنی 75/12#$#97/62 سال و در 100 نفر فاقد پرفشاری خون میانگین سنی 05/0#$#05/44 سال و میانگین سن کل 200 نفر مورد مطالعه 4/16#$#051/53 سال بود(جدول 1).

از 100 نفر گروه آزمون مبتلا به پرفشاری خون با توجه به اینکه هر فرد هر 10 انگشت را داشته و در میان نمونه‏ها هر سه نمونه اثر انگشت نیز وجود داشت و همچنین از 100 نفر گروه شاهد(غیر مبتلا

جدول 1-شاخص مرکزی و پراکندگی سن در 200 نمونه مورد بررسی‏

#$#به پرفشاری خون)با توجه به داشتن 10 انگشت و هر سه نمونه اثر انگشت مجموعا 2000 اثر انگشت گرفته شد.از این تعداد 987 اثر انگشت(35/49%)از نوع کیسه‏ای بود که بیشترین مقدار را دارا بود، 761 اثر انگشت از نوع گردبادی(05/38%)و 252 اثر انگشت از نوع کمانی(6/12%)بود(جدول 2)

جدول (2)فراوانی سه نوع اثر انگشت در 200 فرد مورد بررسی(2000 نمونه اثر انگشت)

#$#در مقایسه انواع اثر انشگت در دو گروه آزمون و شاهد، میانگین اثر انگشت کیسه‏ای در گروه مبتلا به پرفشاری خون 27/2#$#82/3 و در گروه غیر مبتلا به پرفشاری خون 81/1#$#05/6 بود که دارای تفاوت معنی‏دار می‏باشد(023/0 {L eulavP L})، میانگین تعداد اثر انگشت گردبادی در گروه دارای پرفشاری خون 59/2#$#73/4 و دز گزوه‏فاقد پرفشاری خون 93/1#$#92/2 بود که دارای تفاوت معنی‏دار می‏باشد(002/0{L eulavP L}).میانگین تعداد اثر انگشت کمانی در گروه دارای فشار خون 55/1#$#43/1 و در گروه فاقد پرفشاری خود 93/0#$#04/1 بود که دارای تفاوت معنی‏دار می‏باشد (001/0 {L eulavP L}).بنابراین اثر انگشت کیسه‏ای در افراد فاقد پرفشاری خون و اثر انگشت گردبادی در افراد مبتلا دارای بیشترین نوع و تعداد می‏باشد و اثر انگشت گردبادی و کمانی در افراد مبتلا به پرفشاری خون نسبت به افراد غیر مبتلا بیشتر است.

بحث‏

تغییرات ژنتیکی می‏تواند شروع کننده عواملی باشد که موجب فشار خون می‏شود.مطالعات انجام شده روی دو قلوها و افراد یک خانواده، درجاتی از بالابودن سطح فشار خون ناشی از قرابت ژنتیکی را ثابت می‏کند.در این مطالعات سهم ژنتیک 30 تا 60 درصد برآورد می‏شود.بدون شک محیط نقش دیگری را بازی می‏کند و مداخله بین ژن‏ها و محیط نظریه دیگری است که پیشنهاد شده است.روی هم رفته در جمعیت عمومی فشار خون از عوامل محیطی تأثیر می‏پذیرد اما اینکه توزیع حدود فشار خون در چه سطحی قرار گیرد به طور مشخص بوسیله ژن‏ها تعیین می‏شود.اگر شاخص‏های ژنتیکی پیدا شوند ارزیابی‏های محیطی خاص می‏تواند افراد مستعد را بشناساند و به دنبال آن اقدامات پیشگیری کننده مناسب صورت گیرد(14) امروزه پیشرفت‏های چشمگیری در درک ارتباط بین اختلالات داخلی و نوع خطوط کفی انگشتان حاصل شده است.از آنجا که خطوط کفی انگشتان در افراد مختلف متفاوت است و جنبه وراثتی دارد پس می‏توان ارتباطی بین انواع خطوط انگشتان در افراد دچار پرفشاری خون یافت و به وسیله آن افراد مستعد را شناسایی کرد و عوامل محیطی مؤثر بر فشار خون مثل سیگار، بی‏تحرکی و...را در آنها کنترل نمود(15، 3).در مطالعات قبلی که بوسیله‏{L yrefdog L}(12) و {L avozylap L}(11)انجام گردید بین اثر انگشت گردبادی و پرفشاری خون رابطه معنی‏دار مشاهده شده است که با نتایج این تحقیق همخوانی دارد.در این مطالعه بین اثر انگشت گردبادی در افراد مبتلا به پرفشاری خون و غیر مبتلا به پرفشاری خون تفاوت معنی‏دار مشاهده شده است (002/0 {L eulavP L})و اثرانگشت گردبادی در افراد مبتلا به پرفشاری خون بیشتر شده است.همچنین با توجه به مطالعات قبلی(10، 9) بیشترین نوع اثر انگشت در افراد عادی، کیسه‏ای می‏باشد که حدود 70% از اشکال خطوط انگشتان را شامل می‏شود که در این مطالعه (1)بهفروز محمدرضا، سجادی محمد علی، صیادی احمد رضا.بررسی شیوع میزان آگاهی، درمان و کنترل پرفشاری خون در افراد بالای 18 سال شهر رفسنجان، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. سال اول.جلد 1، شماره دوم، 1381.P}

(2)شیدفر محمدرضا، فشار خون پیشگیری و درمان سازمان بهداشت جهانی.چاپ اول تابستان 1376.ص 18-1.P}

#$#نیز بین فراوانی اثر انگشت کیسه‏ای در افراد عادی و غیر فشار خونی اختلاف معنی‏دار آماری مشاهده شد(023/0 {L eulavP L})که با هم مطابقت دارند.

نتیجه‏گیری‏

میزان بروز عارضه پرفشاری خون در افراد نقاط مختلف جهان با فراوانی خطوط انگشتان مرتبط می باشد، هر چند که در نژادهای مختلف فراوانی انواع اشکال اثر انگشت با یکدیگر تفاوت دارد.برای مثال در استرالیا نوع گردبادی 7/52%، کیسه‏ای 46% و کمانی 4/1% و در انگلستان کیسه‏ای 70% گردبادی 25% و کمانی 5% بوده است. (10).با توجه به این تحقیق که روی نژاد ایرانی انجام شد اثر انگشت گردبادی و کمانی در گروه فشار خونی بیشتر از افراد عادی شده است و لذا این پیش‏بینی را می‏توان کرد که حتی‏الامکان افرادی که اثر انگشت گردبادی و کمانی در ده انگشت آنها غالب است را شناسایی کرده آموزش داد و از عوامل تشدید کننده و مؤثر بر ایجاد فشار خون مطلع ساخت و با این روش از میزان بروز پرفشاری خون پیشگیری کرد و یا حداقل زمان بروز آن را به تأخیر انداخت.

تقدیر و تشکر

این تحقیق در قالب طرح تحقیقاتی که به تصویب دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان رسید انجام گردید.لذا در پایان از حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی، همکاری بخش‏{L UCC L}و داخلی بیمارستان علی ابن ابی‏طالب، مساعدت دانشکده پرستاری و مامایی، دانشجویان پرستاری و علوم آزمایشگاهی دانشکده پرستاری(خانم فتحی، آقایان اشرفی، رضایی، علیشاهی)و آقای علی راوری و خانم نبی‏زاده و شهاب‏الدینی تقدیر و تشکر به عمل می‏آید.

{L secnerefeR L}

#$#(7)-رحیمی منصوره، رسولزادگان محمد حسن.درمان فشار خون مؤسسه انتشارات یزد، چاپ اول، تابستان 1373، ص 12-1.P}