تأثیرسنجی

این مقاله به بیان تأثیرات تلویزیون در عرصه فرهنگ با تأکید بر مقوله های هویت قومی و ملی می پردازد. نتایج طرح شده که حاصل بخشی از یک پژوهش علمی در مرکز تحقیقات صدا و سیما است نشان می دهد از سویی در سه بخش برنامه های طنز، خبر و سریال در برخی مقوله های هویت پیام هایی به طور متوالی از تلویزیون ایران پخش شده و بینندگان در معرض این پیام ها قرار گرفته اند؛ و از سوی دیگر تماشای تلویزیون تأثیری بر هویت قومی افراد نداشته است. در رابطه با هویت ملی نیز نتایج رگرسیون چندمتغیره ثابت می کند میزان تماشای تلویزیون پس از متغیرهای گسترة شبکه ارتباطی و میزان اعتماد به نفس افراد وارد معادله شده و به عنوان سومین عامل تأثیر گذار شناخته شده است. در مجموع، به رغم اینکه تلویزیون ایران در مورد هرکدام از مقوله های مورد بررسی هویت، پیام هایی را تولید و پخش می کند، اما این پیام ها در کنار سایر عوامل تأثیرگذارند و تلویزیون پس از سایر متغیر های نظام اجتماعی، عامل مؤثری بر نگرش مخاطبان در مورد هویت بوده است. همچنین این بررسی نشان داد برخلاف نظریه کاشت گربنر، در ایران تلویزیون بر ذهن مخاطبان تأثیر کاشتی نداشته و مردم بیشتر تحت تأثیر سایر متغیرهای نظام اجتماعی هستند.

در این نوشتار «نظریه کاشت» «جرج گربنر» را با این مضمون که تکرار برنامه های تلویزیون بر ذهن مخاطبانِ پر مصرف تأثیر کاشتی می گذارد، درخصوص مقوله های دینی، گروهی و جنسیتی هویت بررسی کرده و محتوای پیام های ارائه شده از تلویزیون و نگرش مخاطبان به هویت را با بهره گیری از روش تحلیل محتوای تصویر و پیمایش، تحلیل و تبیین کرده ایم. نتایج رگرسیون چندمتغیره نشان می دهد برخلاف اینکه تلویزیون ایران درباره هر کدام از مقوله های مورد بررسی هویت، پیام هایی را تولید و پخش می کند، اما این پیام ها در کنار سایر عوامل تأثیرگذارند و تلویزیون پس از سایر متغیر های نظام اجتماعی عاملی تأثیرگذار بر نگرش مخاطبان درباره هویت بوده است. این مقاله که حاصل پژوهشی علمی در مرکز تحقیقات صداوسیماست، نشان می دهد نظریه کاشت که بر تأثیرهای قدرتمندانه تلویزیون به ویژه بر بینندگان پر مصرف تأکید دارد، در ایران اثبات نمی شود.

مقدمه و هدف پژوهش: دوران هشت ساله جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، هرچند خسارت های فراوانی در عرصه های مختلف در پی داشت امّا تأثیر مثبت آن در پویایی ثروت های نهفته ملی در عرصه های مختلف فرهنگی، حماسی، نظامی، اخلاقی، علمی، صنعتی، هنری و...غیرقابل انکار است. روایات دفاع مقدس، از جمله دست آوردهای جنگ تحمیلی است که پژوهش حاضر کوشیده است تأثیر این روایات را به عنوان یکی از مهم ترین مؤلفه های فرهنگی بر اقتدار ملی کشور مطالعه نماید. روش پژوهش: این تحقیق با رویکرد کیفی انجام و داده های آن، به روش تفسیری-که یکی از روش های تحلیل در پژوهش های کیفی است-تجزیه و تحلیل گردیده و گردآوری اطلاعات نیز به روش کتابخانه ای با ابزار فیش برداری بوده است. یافته ها: بخش قابل توجهی از اطلاعات تحقیق از دو نرم افزار صحیفه نور و نرم افزار ولایت اقتباس و با تحلیل تفسیریِ این اطلاعات،4 عامل به عنوان عوامل اصلی شروع جنگ تحمیلی،4 دلیل به عنوان دلایل پایان جنگ و12 نماد به عنوان نماد های فرهنگی مؤثر بر اقتدار ملی استنتاج و با توجه به روش گردآوری تحقیق، در متن مقاله تبیین و رئوس این نمادها در بخش نتیجه گیری ارائه شده اند. نتیجه گیری: با توجه به اینکه اقتدار فرهنگی یکی از زیرمؤلفه های مهم اقتدار ملی بوده و روایات دفاع مقدس نیز، از خردمایه های اصلی اقتدار فرهنگی می باشد؛ مقاله ی حاضر دوازده نماد اقتدار فرهنگی که نقش مؤثری در تقویت اقتدار ملی ایران دارند را از متون مرتبط به روایات دفاع مقدس استخراج نموده که از این میان، شکوفایی فرهنگ خوداتّکایی ملّی و غلبه بر فشارهای اقتصادى، سیاسى و تبلیغاتی، مهم-ترین نماد فرهنگی می باشد.