هویت سنتی

مقالة پیش رو کوششی است که با در نظر گرفتن سه مولفة اساسی (خدا، فرد دین دار و دین داری) و با توجه به نظریة هویت و نظریة بازتابندگی آنتونی گیدنز انجام شده است. سینما نیز به عنوان یکی از اثرگذارترین ابزارهای رسانه ای در جهان معاصر، متن اصلی این بازنمایی است. سوال اصلی، توجه به چگونگی بازنمایی هویت دینی در سینمای پس از انقلاب است. هدف از این مقاله، توصیف چگونگی بازنمایی هویت دینی (سنتی/ بازتابنده) در سینمای ایران است. روش تحقیق نیز مبتنی بر تحلیل محتوای کیفی است و جامعة آماری، کلیة فیلم های سینمایی پس از انقلاب است که تأکیدی مستقیم یا غیرمستقیم به مولفه های هویت دینی داشته اند که تعداد 20 فیلم به عنوان نمونه و در مصاحبه با صاحب نظران سینمایی و به صورت هدفمند و غیرتصادفی استخراج شده است. نتایج به دست آمده حاکی از حضور قطعی مولفه های هویت دینی در سینمای ایران است که در طول سه دهه پس از انقلاب از قالب سنتی به قالب بازتابنده منتقل شده است و این نتایج با تغییرهای اجتماعی و سیاسی سال های پس از انقلاب همخوانی دارد.

این پژوهش با رویکرد جامعه شناختی و با روش پیمایش انجام گرفته و کوشش شده تا یعضی از متغیرهای تأثیرگذار بر گذار از هویت سنتی به هویت مدرن بررسی شوند.جامعه مورد مطالعه، دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه آزاد شوشتر(4300نفر) بودند که 380 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. نمونه گیری نیز با روش سهمیه ای - تصادفی ساده بر مبنای تعداد دانشجویان دانشکده های دانشگاه انجام شد. اطلاعات مورد نیاز با پرسشنامه محقق – ساخته جمع آوری شد و با برنامه SPSS ، با استفاده از آزمون های آماری متناسب روابط میان متغیرهای مستقل و متغیر وابسته ( آزمون های: معناداری تفاوت میانگین – توکی- ، آزمون اسپیرمن، آزمون پیرسون و رگرسیون خطی) تجزیه و تحلیل شدند . بررسی نتایج حاصل از آزمون های آماری نشان می دهند که در مجموع، 14 متغیر وارد معادله رگرسیون شده اند.متغیرهای مستقل جنس 041/. ، سن 008/. ، وضعیت تأهل 18/.، تحصیلات پدر 076/.- ، شغل پدر 010/. ، درآمد خانواده 047/. ، شغل مادر 145/.- ، میزان مشارکت اجتماعی 404/. ، میزان استفاده از وسایل ارتباطی 082/. ، سطح ارتباط انسانی 117/. ، میزان تعلق اجتماعی 113/. و سطح دینداری 088/. روی متغیر وابسته تأثیر داشته اند. ضرایب بتا نشان می دهند که روی هم رفته، این متغیرها،5/49درصد از علل متغیر وابسته را تببین می کنند .

در سده 19 میلادی با تلاقی جامعه سنتی ایران با مدرنیته غرب پرسش چه باید کرد؟ طرح شد. پاسخ عبدالرحیم طالبوف تبریزی به این سوال، پذیرش مشروط مدرنیته بود. وی عناصر مهم مدرنیته و هویت مدرن مانند خردگرایی، قانونگرایی، حاکمیت ملی، انتقاد پذیری و تا حدی سکولاریسم را می پذیرد ولی برخلاف آخوندزاده و آقاخان کرمانی دین ستیز نیست. با وجود این، به مثابه یک دموکرات و نه لیبرال، بر بومی کردن مدرنیته در ایران با تکیه بر حفظ هویت فرهنگی، کاربست خرد بشری و دین روز آمد برای قانونگذاری، تهذیب اخلاق و تنظیم روابط افراد، استفاده از وجه آگاهی بخش مدرنیته برای تحول در هویت سنتی، حفظ و تحکیم هویت ملی و طرد استبداد و استعمار تأکید داشت.