طرح مرتعداری

طرحهای مرتعداری به عنوان گزینه مدیریتی مراتع موضوعی است که با واگذاری مراتع به بهره برداران ذینفع در قالب طرحهایی با برنامه های مشخص صورت می گیرد. شناسایی معیارها و شاخصهای موثر بر ارزیابی عملکرد طرحهای مرتع داری و به تبع ان رتبه بندی این طرح ها در استان خراسان رضوی براساس معیارهای شناسایی شده، هدف این مطالعه را تشکیل می دهد. برای انجام این تحقیق شش طرح اصلی مرتعداری استان خراسان رضوی انتخاب و براساس معیارهای مشخص شده رتبه بندی شده اند. به این منظور در ابتدا با استفاده از روش دلفی فازی، شاخص های ارزیابی عملکرد مدیریت طرح های مرتعداری در قالب 5 شاخص اصلی 1- توانائی در تهیه طرح، 2- سازگاری پروژه ها با شرایط منطقه، 3- اعمال ضوابط قانونی در اجرای طرح، 4- مدیریت و نظارت بر اجرای طرح و 5- نتایج حاصل از اجرای طرح و تعداد 14 شاخص فرعی، به عنوان شاخص قضاوت مورد شناسایی قرار گرفت، سپس با استفاده از این شاخصها و تکنیک تاپسیس، طرحهای مرتع داری رتبه بندی شدند. بررسی نتایج الگوریتم تاپسیس بیانگر آن است که به ترتیب طرحهای مرتعداری مناطق اره کمر فریمان، بهار کیش نیشابور، کال کاغذی کلات، چشمه نهور خواف، فارمد مشهد و رحیم آباد کاشمر به ترتیب بالاترین رتبه عملکرد را دارا می باشند. در مجموع توجه به شرایط اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی منطقه مورد مطالعه و ظرفیت ها و محدویتهای آن اعم از عوامل طبیعی و انسانی در اجرای طرحههای مرتعداری توصیه گردید.

تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطۀ بین دوره های آموزشی- ترویجی و میزان مشارکت اعضای تعاونی های مرتعداری در برنامه های طرح های مرتعداری به روش پیمایشی انجام گرفت. برای جمع آوری اطلاعات از پرسش نامه استفاده شد. حجم نمونه از طریق جدول کرجسی مورگان 234 نفر به دست آمد که به روش انتساب متناسب در بین بهره برداران 13 طرح مرتعداری تعاونی های مرتعداری شهرستان گنبدکاووس انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهد که بهره برداران در برنامه های اصلاحی از جمله ایجاد چاله و گودال در مرتع، تأمین نیروی کارگری، همکاری در حفاظت از طرح های اجرا شده و قرق عرصه های بوته کاری شده، همکاری در تأمین و توسعۀ منابع آب آشامیدنی و جمع آوری بذرهای گیاهان مرتعی بیشترین مشارکت را داشته اند. علاوه بر این، تشکیل دوره های آموزشی و ترویجی دارای رابطۀ مثبت و معنی دار با میزان مشارکت بهره برداران در برنامه های مختلف طرح های مرتعداری یعنی مشارکت در اصلاح و توسعۀ مراتع، مشارکت در حفاظت از مراتع و مشارکت در بهره برداری از مراتع به ترتیب با ضریب همبستگی های 80/0، 75/0 و 63/0 بوده است. با توجه به یافته های تحقیق حاضر، پیشنهادهایی ارائه شده است که از مهم ترین آن ها می توان به تنوع بخشیدن به برنامه های آموزشی و ترویجی، منطبق کردن محتوای این برنامه ها با مشکلات بهره برداران مراتع و استفادۀ بیشتر از فیلم و بازدیدهای صحرایی به دلیل پایین بودن سطح سواد اکثر مرتعداران اشاره کرد.