ابن علقمی

در اختراع و ابتکار اقلام ششگانه خطاطی سه تن از استادان برجسته خطاطی نقش داشتند یعنی ابن مقله، ابن بواب و یاقوت مستعصمی. درحقیقت فحص و ارزیابی اقلام ششگانه و تطور و تکامل آنها بدون بررسی و پژوهش کارستان این سه تن استاد امکان پذیر نیست. ابن مقله مبتکر اقلام ششگانه بود و ابن بواب اصول و قواعد آنها را تنظیم کرد و یاقوت بر جنبه زیبایی شناسی آنها صحه گذاشت و خطاطی را تبدیل به خوشنویسی کرد. در این مقاله زندگینامه و کارستان هنری یاقوت از لابلای منابع اصلی فحص می شود تا میزان نوآوری و بداعت وی در عالم خوشنویسی روشن گردد. کارستان هنری یاقوت در بستر هنر خطاطی و خوشنویسی طوری بوده که او را الگوی خوشنویسان نسل های پس از خود کرده است. از سده هشتم هجری به بعد هر خطاطی را که خواسته اند تمجید کنند، او را به یاقوت مانند کرده اند. یکی از خصوصیات یاقوت پرکاری و تولید آثار فـراوان در خطوط ستـه بـوده و آثار بازمانــده از او هم بیان کننده این خصوصیات اوست. در این مقاله آثار بازمانده وی طی جدولی از میان منابع گوناگون شناسایی و در نهایت به میراث هنری و میزان تاثیرگذاری وی در صیرورت تاریخی خطاطی اقلام سته توجه می شود

ابن علقمی واپسین، قدرتمندترین و باکفایت ترین وزیر شیعی آل عباس بود که طی چهارده سال وزارتش، با دوراندیشی سعی کرد با سازش و ایجاد روابط دوستانه با مغولان، مانع از یورش آنان شود؛ ولی این تلاش ها به دلیل نادانی خلیفه و کینه ورزی برخی درباریان و دشمنان ابن علقمی ناکام ماند. در نتیجه سیل عظیم سپاه مغولان به راه افتاد و دولت خلافت را ساقط کرد. این در حالی است که تعدادی از مورخان سعی کردند حقایق را وارونه جلوه دهند و ابن علقمی را خائن و همدست مغولان و مسبب سقوط خلافت عباسی قلمداد کنند. ابن علقمی علاوه بر شایستگی سیاسی، دانشمند و ادیبی توانا و پشتیبان علما و اندیشمندان بود. وی چند ماه پس از سقوط بغداد در همان سال 656ق از دنیا رفت؛ ولی همچنان تا به امروز در مظان اتهام قرار دارد.

ابن تیمیه از علمای سلفی مذهب اهل سنت است. او در دوران زندگی خود چندین بار به خاطر ابراز عقاید مخالف امت اسلامی، واکنش مناسبی از علمای جهان اسلام ندید و حتی بارها راهی زندان شد. وی معاصر با حمله مغول به کشورهای اسلامی به دنیا آمد. هم زمان با تولد ابن تیمیه، حادثه سقوط خلافت بغداد نیز رقم خورد. اتفاقاتی همچون حمله مغول به حران (زادگاه ابن تیمیه)، سقوط بغداد و متمایل شدن حکام مغول به مذهب تشیع، باعث شد تا اتهاماتی در ذهن ابن تیمیه پدید آید و بر اساس آن، شیعه را در حمله مغول و نابودی خلافت عباسی مقصر جلوه دهد. بعد از ابن تیمیه، گروهی از پیروان وی همچون ابن کثیر و ذهبی نیز در برخی اتهامات به بعضی از بزرگان شیعه تاخته اند. پژوهش پیش رو به دنبال بررسی برخی از اتهامات ابن تیمیه به خواجه نصیرالدین طوسی و ابن علقمی و رد این اتهامات با تکیه بر منابع تاریخی شیعه و اهل سنت و نقد آن ها با روش کتابخانه ای و توصیفی تحلیلی است. نتیجه به دست آمده در این پژوهش نشان می دهد که خود خلافت عباسی، قبل از حمله مغول ضعیف شده بود و خواجه نصیرالدین طوسی و ابن علقمی نه تنها در سقوط خلافت نقشی نداشتند، بلکه با مواضع خود، میراث فرهنگی اسلامی را حفظ کردند.