وهابی

محمد بن عبدالوهاب دیدگاه جدیدی در مذهب سنی به نام وهابیت ایجاد کرد. وی با محمد بن سعود و بعد از وی با پسرش عبدالعزیز متحد شد و اعراب نجد، عتوبیه و خلیج فارس را به وهابیت دعوت کرد. همزمان با آغاز قرن نوزدهم میلادی وهابی ها در سال1207ق/ 1793م. با تصرف احسا به خلیج فارس رسیدند. در سال1217ق/1802م. قبیله قواسم به وهابیت گرایید. در این زمان اغلب بنادر و سواحل خلیج فارس تحت نفوذ جواسم بود. آقا محمدخان بعد از تاجگذاری توجهی به امنیت سواحل خلیج فارس نکرد. این روند بی توجهی ایران به کرانه های ایرانی در دوره ی پادشاهان بعدی قاجار همچنان ادامه داشت. وهابیون هر لحظه فرصتی بدست می آوردند به سواحل ایران می تاختند و با حکام محلی کرانه های ایرانی علیه حکومت مرکزی متحد می شدند و به ناامنی و اغتشاش در آن نواحی دامن می زدند، تا اینکه در سال 1284ق/1867م. بندر عباس از دست سلطان عمان خارج شد و در سال 1303ق./1885م. ایران با خرید دو فروند کشتی جنگی، اقداماتی برای تامین امنیت خلیج فارس و مبارزه با وهابیون آغاز کرد. در سال1305ق/ 1887م. با تصرف بندر لنگه توسط ایران وهابیون پایگاه خود را در سواحل ایران از دست دادند.

هدف این مقاله تبیین و توصیف جریان های فکری درون جنبش بیداری اسلامی است. بر اساس یافته های این پژِوهش، جنبش بیداری اسلامی متأثر از هشت جریان مهم است که هر یک از آنها نیز به جریان فرعی تری تقسیم می شوند که تفاوت های مهمی در نوع نگاه به اسلام و احکام اسلامی و نحوه تعامل با دیگر مسلمانان و مشی مبارزاتی خود دارند. غلبه هر یک از این جریان ها در روند جنبش بیداری اسلامی می تواند تبعات متفاوتی را برای جهان اسلام و امت اسلامی به دنبال داشته باشد؛ لذا جمهوری اسلامی ایران به عنوان پرچمدار یک جریان مهم در جنبش بیداری اسلامی باید با شناسایی دقیق و موردی این جریان ها به اتخاذ راهبردهای مناسب به منظور تقویت جریان های عقل گرا، وحدت گرا و اجتهادی اقدام کند.

موضوع زیارت از آغاز اسلام، مورد توجه مسلمانان بوده است. پیامبرخدا9  با توصیه زبانی و عملی به مسلمانان درباره زیارت، مشروعیت و بایسته بودن آن را از دیدگاه اسلام آشکار ساخت. وجود دلایل فراوان عقلی و نقلی در منابع معتبر شیعه و سنی، به خصوص آثار امام محمد غزالی درباره حیات برزخی، امکان ارتباط دو سویه زنده ها و مردگان با یکدیگر، به ویژه هنگام زیارت و تأثیر پذیری مزور از دعاها و احسان های زائر، مستمسکی قوی برای نقد دیدگاه های عالمان وهابی است که با وجود اذعان به حیات برزخی مردگان، به ویژه پیامبران(علیهم السلام)، در عین حال منکر چنین ارتباط و تأثیری هستند. در این مقاله ابتدا چند دسته از روایات مرتبط با عنوان بحث که مورد پذیرش علمای وهابی است، نقل گردیده، آن گاه دیدگاه های علمای وهابی مبنی بر انکار ارتباط میان مرده ها و زنده ها به خصوص زیارت کننده و زیارت شونده و مخالفت این دیدگاه ها با روایات یاد شده، در بوته نقد قرار گرفته است.