مطالب مرتبط با کلیدواژه

قشیری


۱.

نگاهی به تفسیر«لطائف الاشارات»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفاسیر قرآن تفاسیر عرفانی «لطائف الاشارات» قشیری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
تعداد بازدید : ۱۵۸۴ تعداد دانلود : ۷۴۱
تفاسیر قرآن - همواره – یکی از گسترده ترین ومتنوع ترین جولانگاه های ابراز و بیان اندیشه های دینی و معرفتی به شمار می روند چه، فهم هر مفسر از آیات کتاب مبارک الهی با توجه به عواملی چند، به صورت طبیعی متفاوت از همگنان خود خواهد بود. از سوی دیگر، بررسی تفاسیر قرآن و بیان دقیق ویژگی ها و امتیازات هر یک، گامی است بس مهم و ضروری جهت درک صحیح، جامع و کاملتر از آیات این کتاب آسمانی. «لطائف الاشارات» که قشیری مؤلف آن به سبب «رساله» گرانسنگش، مشهور خاص و عام است، یکی از تفاسیر برجسته متقدم است که سزاوار است – با توجه به شخصیت و سلوک عرفانی و صوفیانه مفسر آن – هم به لحاظ شیوه و سبک و هم به لحاظ اصول و قواعد تفسیری مورد توجه و تأمل دوباره قرار گیرد. در این مقاله بر آنیم به انجام این مهم – هر چند به اجمال – بپردازیم.
۳.

چهره قشیری در اسرارالتّوحید (بررسی و تحلیل روش شناختی و محتوایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: ابوسعید ابوالخیر اسرارالتوحید قشیری محمدبن منور مقامات نویسی عرفانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳۱ تعداد دانلود : ۸۲۱
مقامات نویسی عرفانی یکی از مهم ترین شاخه های عرفان و تاریخ ادبیّات عرفانی است که تا به امروز کمتر بدان به عنوان یک ژانر (نوع) ادبی خاص توجّه شده است. طبقه بندی دقیق و منطقی انواع سه گانة مقامات نویسی و تبیین جایگاه، نوع نگاه، روش ها و انگیزه ها و اهدافی که در پشت این نوع مهمّ ادب عرفانی هست، می تواند کمک فراوانی به شناخت فرهنگ و ادب دیروز و امروز ما نماید. همچنین، بررسی و تحلیل چهره ها و شخصیّت های هم طراز و معاصر همان عرفا و اوّلیاء ـ که از طریق این مقامات نوشته ها مطرح می شوند و به ویژه داوری هایی که در باب افعال و احوال آنها می نمایند ـ تا حدود زیادی خواننده امروزین را به معیار و میزان داوری و نوع نگاه آنها نزدیک می نماید و چهره و شخصیّت نویسندگان را نیز بسیار روشن تر می سازد.این مقاله در همین راستا کوشیده است تا از منظری روش شناختی و تحلیل محتوایی به بررسی شخصیّت استاد امام ابوالقاسم قشیری از دیدگاه مقامات نویس مشهور ادبیّات عرفانی، محمّد بن منوّر میهنه-ای در اسرارالتّوحید بپردازد و نشان دهد میان مجموع گفته ها و قصّه هایی که محمّد بن منوّر در باب قشیری در کتاب خویش آورده است، چه مقدار فاصله با شخصیّت تاریخی و واقعی قشیری هست و مخصوصاً این نوع نگاه تا چه حد با شخصیّت حقیقی عارف آزاده و آزادی بخش ایرانی، ابوسعید ابوالخیر نیز فاصله و تمایز دارد.
۴.

بررسی کرامت و خوارق عادات از دیدگاه ابن سینا و قشیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان کرامت ابن سینا قشیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۳۸۴
مطابق بعضی آموزه های تصوف و عرفان، سالک چون به حق واصل شود به او نیروی دخل و تصرف در طبیعت عطا می شود و اموری را انجام می دهد که دیگران از انجام آن عاجزند. از این امور به «کرامات و خرق عادات» تعبیر شده است. هدف پژوهش حاضر، بیان نظریه های ابن سینا و قشیری در اثبات این گونه افعال است که با روش کیفی و به شکل تحلیلی تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به دست آمده است. ابن سینا در کتاب <em>الاشارات و التنبیهات</em> به شیوه ای علمی و فلسفی به توجیه و اثبات اعمال غیرعادی عارفان با ریاضت نفس، مبادرت ورزیده و این امور را از مجرای طبیعی دانسته است؛ ولی قشیری در کتاب <em>رساله قشیریه </em>ظهور کرامات و امور غیرمعمول و خرق عادات از ناحیه عرفا را بیان و این مطلب را با استناد به دلایل نقلی مانند قرآن، سخنان پیامبر(ص) و بیان حکایات از سایر عرفا اثبات می کند. او شرط قدم در مسیر سلوک را صدق و تبعیت از پیر و مرشد و انسان کامل دانسته است.
۵.

تبیین اخلاق نخبگی و الگوسازی از نخبگان بر مبنای متون اسلامی ایرانی با تکیه بر آثار ناصرخسرو، قشیری و هجویری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: نخبه اخلاق نخبگی ناصرخسرو قشیری هجویری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۹ تعداد دانلود : ۴۷۶
بزرگان دین ما در طی قرون متمادی به ذکر ویژگی های نخبه و اخلاق نخبگی پرداخته اند و در این میان به ویژگی های نظیر: عبادت، علم و دانش، تفکّر و تعقّل، ولایت پذیری، حبّ الهی، تعهّد و مسئولیّت شناسی اجتماعی، معرفت و بصیرت، نقد و ارزیابی، عمل گرایی، عفّا و پاکدامنی، امر به معروف و نهی از منکر، عدل و عدالت، راستی و راست گویی، مبارزه با ظلم و ستم، ریاستیزی، تقوی و پرهیزگاری، نفی تقلید کورکورانه، ایثار و از خودگذشتگی و تواضع و فروتنی اشاره کرده اند. نگارندگان در این مقاله به مواردی اشاره کرده اند که در آثار و شخصیّت هر سه (ناصرخسرو، قشیری و هجویری) مشاهده می شوند و نمونه دارند. پژوهش حاضر با بهره مندی از روش کیفی که مبتنی بر گردآوری اطّلاعات از منابع کتابخانه ای است، با هدف پاسخ گویی به اصلی ترین سؤال پژوهش، مبنی بر این که در راستای فرایند الگوسازی از نخبگان، چه ویژگی ها و خصوصیّات برجسته ای، مبیّن اخلاق نخبگی در متون اسلامی– ایرانی (در آثار ناصرخسرو، ابوالقاسم قشیری و علی جلّابی هجویری)، است، به انجام رسیده است.
۶.

محنه اشعریان و بررسی دفاعیه های قشیری و بیهقی در رویارویی با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: محنه اشعری دفاعیه قشیری بیهقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۳۴
یکی از مهمترین رویدادهای عقیدتی جهان اسلام در اوایل دوره سلجوقیان، ماجرای محنه اشعری است که در سال445ق در نیشابور اتفاق افتاد و در پی آن علمای اشعری از وعظ و تدریس منع شدند و تحت تعقیب قرار گرفتند. نخبگان اشعری برای مقابله با این اتهامات نخست به اقدامات سیاسی - نظامی روی آوردند، اما به موازات آن به دفاع قلمی پرداختند و علمایی چون ابوالقاسم قشیری و ابوبکر بیهقی رساله هایی تألیف کردند. در این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی علل حادثه محنه و مقتضیات زمانی و مکانی آن، دفاعیه های مذکور و ساختار حاکم بر آنها تحلیل و تبیین شده است. بنابر یافته های این پژوهش، رجال اشعری در دفاعیه های خود می کوشیدند با بهره برداری از محنه در جهت تثبیت اندیشه اشعری به عنوان اندیشه اصولی اهل سنت و معیار راست کیشی گام بردارند و ضمن تشریح آراء اشعری با تعمیم این عقیده به تمام اهل سنت، حمایت جامعه و علمای سنی را کسب و از سویی، با معرفی عاملان محنه به عنوان دشمنان اهل سنت، از فشارها و تعقیبات سیاسی جلوگیری کنند.
۷.

بررسی تطبیقی کرامات اولیاء از دیدگاه هجویری، قشیری و امام محمد غزالی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اولیاء کرامات هجویری قشیری غزالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۳۳
منطبق با برخی آموزه های عرفان و تصوّف به سالک در هنگام وصول به حق نیروی دخل و تصرّف در طبیعت عطا می شود که نتیجه آن صدور اعمالی است که دیگران از انجام آن عاجزند که از آن به «خرق عادات و کرامات» تعبیر می شود.هدف پژوهش حاضر بیان دیدگاه های هجویری، قشیری و امام محمّد غزّالی در اثبات این گونه افعال است و از آن جا که ایشان از آثار پیشین و هم عصر خود بهره جسته و بر آثار پسین نیز تأثیر گذار بوده اند، بررسی آثار آنها می تواند روشنگر عقاید کلّی پیرامون مسأله کرامت اولیاء در تصوّف اسلامی باشد؛ از این رو این پژوهش با روش کیفی و به شیوه تحلیلی تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و با نگاهی متن محور به تحلیل نظریّات ایشان درباره کرامت خواهد پرداخت. تأیید و اثبات کرامات نزد هر سه مؤلف عمدتاً مبنایی روایی و نقلی دارد و ایشان با استناد به دلایل نقلی نظیر اشارات قرآنی، احادیث و روایات و بیان حکایات از سایر عرفا به بیان و اثبات جواز صدور کرامات از سوی اولیاء می پردازند. در دیدگاه ایشان کرامات شرط ولایت نبوده، بلکه جزئی از مقام اولیاء و مؤید نبوّت و رسالت انبیاست.
۸.

حالات و مقامات عرفانی از دیدگاه ابن سینا و قشیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ابن سینا قشیری عرفان حالات مقامات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳ تعداد دانلود : ۸۵
از مباحث مهم در عرفان عملی، «حالات و مقامات عرفانی» است. سالک در جهت نیل و وصول به حق باید همراه پیر و مرشد خود، منازل و مقاماتی را کسب نماید و در این راه نیز حالاتی بر وی حادث می شود. هدف در پژوهش حاضر بیان بعضی از این حالات و مقامات از دیدگاه ابن سینا و قشیری است؛ که با روش کیفی و به نحو تحلیل محتوی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است. بعضی از یافته های تحقیق بیانگر است که: ابن سینا اجمالاً در آثار عرفانی خود، مخصوصا در نمط نهم اشارات، بعضی از آنها را تحت عنوان: «مقامات العارفین» مطرح کرده است. قشیری نیز در رساله قشیریه، تفصیلاً به بیان تعدادی از حالات و مقامات عرفانی پرداخته است. محقق نیز به روش تحلیلی به بیان، سنجش و مقایسه نظرات این دو دانشمند پرداخته است. از دیگر یافته ها می توان تعداد حالات و مقامات؛ تقدم تأخر این ها و وجوه اشتراک و افتراق نظر این دو دانشمند را در خصوص حالات و مقامات دانست.
۹.

بررسی ولایت در آثار قشیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: عرفان و تصوف ولایت کرامات قشیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۹ تعداد دانلود : ۹۷
اصل ولایت به عنوان اساس طریقت تصوّف و باطن نبوّت به شمار می رود. مقام ولایت متعلّق به کسانی است که خداوند متولّی ایشان گشته و به عنوان دوست ویژه خود برگزیده است. مسأله ولایت که به پیر و ولیّ این امکان را می دهد تا با تصرّف در احوال مرید او را به سر منزل مقصود برساند. از نکات مورد تأکید صوفیان در تمام دوره های عرفان و تصوّف اسلامی است. قشیری در آثار خود، بویژه در رساله قشیریّه به بیان بسیاری از مفاهیم بنیادین عرفان و تصوّف از جمله ولایت پرداخته و قدیمی ترین تعریف از آن را ارائه داده است و به دلیل تأثیر وی بر آثار پسین، بررسی آثار او در باب ولایت می تواند روشنگر عقاید کلّی پیرامون این مسأله در تصوّف اسلامی باشد؛ ازاین رو در این پژوهش که با نگاهی متن محور و به شیوه کتابخانه ای انجام شده، مبانی عرفانی ولایت و عوامل تحقق آن در انسان از دیدگاه قشیری تبیین و به نحو نظام مند ارائه شده است. نتایج حاکی از آن است که ولایت نزد قشیری امری عطایی و یا کسبی و متعلّق به کسانی است که خداوند افعال و اوصاف بشری را از آن ها زدوده و به اوصاف الهی بدل کرده و بیشترین کارکرد آن در رابطه مرید و مرادی است. او کرامات را امری موهومی و نشانه صدق ولیّ می داند.
۱۰.

تحلیل انتقادی گونه های تأویل آیات در لطائف الاشارات قشیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اشاره تحلیل انتقادی گونه ها قشیری گونه های تأویل لطائف الاشارات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۵۰
بخشی از مناطق نامکشوف «تأویل» در سنت اسلامی، سوابق تأویل گرایی در میراث تفسیری است، تا جایگاه، روند کم وکیف توجه به ابعاد، ظرفیت های ناشناخته و ابواب ناگشوده آن در میان مفسران مسلمان، امکان ترسیم یابد و نیز روشن شدن نقاط ضعف و قوت مفسران در این خصوص و تمهید زمینه ورود به مباحث نوین هرمنوتیکی. تحلیل انتقادی گونه های تأویل آیات در لطائف الاشارات، گامی به سوی این چشم انداز بلند است. این سخن، با گونه شناسی تأویلات قُشَیری، در پیِ ارائه خوانشی انتقادی از این گونه ها با روشی تحلیلی- توصیفی به این نتیجه رسیده است که قشیری در لطائف الاشارات، شأنی ادیبانه، هنری و صوفیانه دارد. لذا، تأویل های ذوقی او نسبت به تأویل های صحیح و اصولی اش بسامد بالاتری دارند. از میان تأویل های صحیح، بیشترین شمارگان، به «بیان لایه های زیرین معنایی آیات»، آنگاه «بیان مصادیق عینی» اختصاص یافته است. اما از گونه «معنای محتمل از میان چندین معنای احتمالی» خبری نیست. به رغم شورآفرینی و اثربخشی او در مخاطبان نسبت به تعالیم قرآنی، اما برخی تأویل های سطحی، دور از ذهن و ساده انگارانه او با شأن علمی اش سازگاری ندارد و راهی به توجیه ندارد.
۱۱.

تصحیح انتقادی رساله آداب الصوفیة از ابوالقاسم قشیری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آداب الصوفیه ادب تصحیح سلوک قشیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴ تعداد دانلود : ۶۷
تصوّف بر مدار آداب تکوین یافت و استوار شد. آداب رفتاری برخاسته از کتاب، سنّت و سیره مشایخ است که با پیش زمینه شخصی-اجتماعی جزء سلوک شمرده می شود و در ارتباط با خود (نفس)، حق (أدب مع الله) و خلق تعریف و طبقه بندی می شود. ابوالقاسم قُشَیری نیشابوری (376-465ق) در «آداب الصوفیه» بعضی از این آداب را به اختصار برشمرده است. وجه اهمّیت آداب الصوفیه علاوه بر شناخت منظومه فکری قشیری، به عنوان یکی از ائمه تاثیرگذار صوفیه، در دانستن پسندهای خانقاهیان آن روزگار و همچنین چگونگی تطوّر مفاهیم عرفانی است. این رساله تعلیمی کم برگ، باوجودِ اهمیت بسیار و یادکرد فهرست نگاران متقدّم و متأخّر از آن، تاکنون معرفی و تصحیح نشده است که با دست یابی به دو نسخه کامل و کهن از نیمه اول قرن هشتم، این مهم صورت گرفت. پژوهش حاضر کوشیده است تا با گذری اجمالی بر پیشینه سنّت نگارش آداب الصوفیه ، به معرفی این رساله و نسخه شناسی آن بپردازد و متنی مصحَّح و منقّح از آن عرضه کند.