معنویت محیط کاری

هدف اصلی این مقاله بررسی رابطه میان ابعاد معنویت محیط کاری(احساس تعلق و وابستگی به گروه، همسویی ارزش های فردی و سازمانی، معناداری در کار) و ادراک کارکنان از ویژگی مدیرانشان براساس چهار مولفه رهبری خدمتگزار (خدمت­رسانی، تواضع و فروتنی، قابلیت اعتماد، مهرورزی) می­باشد. برای سنجش مولفه­های خدمتگزاری از پرسشنامه محقق ساخته (قلی پور و همکاران،1388) استفاده شد و به منظور سنجش معنویت محیط کاری، با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی پرسشنامه­ای طراحی شد. بعد از طراحی فرضیه های تحقیق، در پژوهشی پیمایشی126پرسشنامه جمع­آوری شد که به منظور آزمون فرضیات تحقیق، از آزمون همبستگی پیرسون، تحلیل معادلات ساختاری، آزمون میانگین یک جامعه آماری و تحلیل واریانس فریدمن استفاده شد که نتایج نشان دهنده این است که بین ارزیابی کارکنان از جو سازمان بر اساس مولفه­های معنویت در محیط کار و ارزیابی مدیرانشان بر اساس مولفه­های خدمتگزاری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد لذا می­توان انتظار داشت با بهبود معنویت در محیط کار ارزش های خدمتگزاری در رهبران تقویت شود.

هدف پژوهش، پیش بینی بهزیستی روانشناختی کارکنان بر مبنای حمایت سازمانی ادراک شده، معنویت محیط کاری و خودکارآمدی بود. این پژوهش در قالب طرح همبستگی از نوع مطالعه پیش بینی انجام شد. به این منظور، از بین کارکنان مشغول به خدمت شرکت توزیع نیروی برق استان مرکزی در سال 95-1394، تعداد 400 نفر با توجه به وضعیت استخدامی آنها، به شیوه تصادفی طبقه ای، انتخاب و بررسی شدند. برای گردآوری داده ها، پرسشنامه های بهزیستی روانشناختی ریف، حمایت سازمانی ادراک شده ایزنبرگر، معنویت محیط کاری میلیمن و خودکارآمدی عمومی شرر، اجرا و داده های حاصل با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری گام به گام تحلیل شدند. نتایج نشان دادند بین حمایت سازمانی ادراک شده، معنویت محیط کاری و خودکارآمدی و نیز مؤلفه های آنها با بهزیستی روانشناختی رابطه معناداری وجود داشت. تحلیل رگرسیون نیز نشان دادند متغیرهای کارآمدی در برابر موانع، حمایت سازمانی ادراک شده و حس عمومی شایستگی درمجموع حدود 25 درصد از واریانس نمرات بهزیستی روانشناختی را تبیین کردند. همچنین این متغیرها نقش مهمی در پیش بینی بیشتر مؤلفه های بهزیستی روانشناختی داشتند؛ درنتیجه، می توان گفت خودکارآمدی و حمایت سازمانی ادراک شده نقش مهمی در پیش بینی بهزیستی روانشناختی کارکنان دارند. بر همین اساس، مدیران سازمان باید برنامه های آموزشی و راهکارهایی را برای تقویت خودکارآمدی، به ویژه کارآمدی در برابر موانع و حس عمومی شایستگی و نیز افزایش حمایت از کارکنان خود، با هدف بهبود بهزیستی روانشناختی آنها اجرا کنند.

ایجاد معنویت در محیط کار با تسهیل واکنش سازمان در برابر تقاضاهای محیطی، پیشرفت و پایداری آن را در محیط پویای عصر حاضر فراهم می آورد. در این پژوهش به مفهوم معنویت محیط کاری از رویکردهای اسلامی و غربی و تبعات عملکردی هریک در رفتار سازمانی پرداخته شده است. لازم به ذکر است که اغلب پژوهش-های داخلی صورت گرفته در حوزه معنویت محیط کاری با رویکرد غربی و مؤلفه های برآمده از مبانی این رویکرد می باشند. این در حالی است که رویکرد غربی از منظری متفاوت به انسان و ارزش های او می نگرد و با اصول و مبانی برآمده از آموزه های دینی و جامعه اسلامی ما تناسبی ندارد. از این رو تلاش ما بر آن بوده است تا با استفاده از روش تحقیق فلسفی با بهره گیری از آیات و روایات، بتوان به درک عمیق تر و روشن تری از این مفهوم و کاربرد عملی آن در سطوح رفتار سازمانی دست یافت و برنامه های معنویت در محیط های کاری را متناسب با فرهنگ ایرانی – اسلامی جامعه خود اجرا و ارزیابی کرد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که دیدگاه اسلامی به معنویت محیط کاری ازآنجایی که بر مبنای فطرت کمال جویی و تعالی انسان و آموزه های دین اسلام می باشد در مقایسه با رویکرد لذت گرا و مادی گرای غربی پیامدهای بسیار ارزنده و همه جانبه نگری در سه حوزه فردی، گروهی و سازمانی برای سازمان به همراه دارد. لذا، با توجه به جامعیت آموزه های دین اسلام از یک سو و اهمیت وجود معنویت کاری از سوی دیگر، پرورش معنویت با رویکرد اسلامی ضرورت می یابد.

هدف پژوهش حاضر تبیین امیدواری کارکنان بر مبنای حمایت سازمانی ادراک شده و معنویت محیط کاری بود. پژوهش بر اساس طرح همبستگی و مطالعه ی پیش بینی انجام شد. به این منظور، تعداد 396 نفر از کارکنان شرکت توزیع نیروی استان مرکزی به شیوه ی تصادفی طبقه ای برحسب وضعیت استخدامی انتخاب شدند. داده های موردنیاز با استفاده از پرسشنامه های امیدواری اشنایدر، حمایت سازمانی ادراک شده و معنویت محیط کاری گردآوری و با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه ی هم زمان مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که حمایت سازمانی ادراک شده و معنویت محیط کاری با امیدواری کارکنان و مؤلفه های آن رابطه ی مستقیم و معناداری دارد (همبستگی 0/28 تا 0/53 و 0/001> P ). بااین حال، معنویت محیط کاری سهم اصلی را در پیش بینی امیدواری کل، تفکر عامل و تفکر مسیر کارکنان در سطح 0/001> P داشت (به ترتیب با ضریب بتای 0/528، 0/508 و 0/461). معنویت محیط کاری متغیری مهم در تبیین امیدواری کارکنان بوده که لازم است توسط مدیران سازمان ها مورد توجه ویژه ای قرار گیرد.

امروزه مفهوم جدیدی تحت عنوان رفتار شهروندی سازمانی مورد توجه اندیشمندان مدیریت قرار گرفته است. تعدادی از محققان به دنبال شناسایی عوامل ایجاد کننده رفتار شهروندی همچون رضایت شغلی، تعهد سازمانی، معنویت محیط کاری، پرداخته اند و عده ای دیگر بر پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی همچون اثربخشی سازمانی، موفقیت سازمانی، رضایت ارباب رجوع پرداخته اند. این پژوهش دارای دو هدف میباشد هدف اول، بررسی ارتباط میان معنویت محیط کاری و رفتار شهروندی سازمانی،  هدف دوم، بررسی ارتباط میان رفتار شهروندی سازمانی و کیفیت خدمات، می باشد. دامنه زمانی مورد مطالعه  دی ماه 1388 تا پایان اردیبهشت ماه 1389 می باشد. تحقیق حاضر، از آنجایی که هدفش تعیین تجربی روابط علی بین معنویت در محیط کار و رفتار شهروندی سازمانی است، از نظر هدف کاربردی، واز نظر نحوه گردآوری اطلاعات توصیفی از نوع همبستگی می باشد. این تحقیق، در میان تحقیقات همبستگی، از نوع تحلیل ماتریس همبستگی یا کواریانس می باشد. در پژوهش حاضر از ابزارهای مصاحبه ، مدارک و مستندات کتابخانه ای، پرسش نامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق کارکنان و مدیران و ارباب رجوعبیمارستان امام خمینیتهران می باشد. آزمون فرضیه اول به روش مدل سازی معادلات ساختاری، بیانگر وجود رابطه علی میان معنویت در محیط کار و رفتار شهروندی سازمانی می باشد که نتایج نشان می دهند درصدی از تغییرات رفتار شهروندی سازمانی را می توان با معنویت در محیط کار تبیین کرد. بنابراین فرضیه اول تأیید می شود. در خصوص آزمون فرضیه دوم به روش مدل سازی معادلات ساختاری، بیانگر وجود رابطه علی میان رفتار شهروندی سازمانی و کیفیت خدمات می باشد که نتایج نشان می دهند درصدی از تغییرات کیفیت خدمات را می توان با رفتار شهروندی سازمانی تبیین کرد. بنابراین فرضیه دوم تأیید می شود.