دشت مختاران

محصول پسته به عنوان یکی از محصولات پربازده و دارای مقاومت زیاد در برابر خشکی و شوری، نقش قابل توجهی در وضعیت اجتماعی و اقتصادی کشاورزان مناطق خشک و نیمه خشک دارد. دشت مختاران در خراسان جنوبی از جمله مناطقی است که کشت این محصول در آن تمرکز فراوانی یافته است. تحقیق حاضر تلاش داشته تا ضمن پهنه­بندی نواحی مستعد کشت پسته با روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه­ای AHP و تاپسیس در محیط GIS، مناسب­ترین متد را از میان آن دو روش شناسایی و معرفی نماید. این پژوهش کاربردی و توصیفی- تحلیلی می­باشد که پس از جمع­آوری اطلاعات و لایه­های مختلف و آماده­سازی آن­ها، از دو روش نامبرده جهت تعیین نواحی مستعد کشت بهره گرفته شده است. نتایج نشان داد بر اساس روش AHP بخش عمده دشت مختاران برای کشت پسته با محدودیت متوسط، کم و بدون محدودیت هستند اما در روش تاپسیس بیشتر مناطق این دشت با محدودیت متوسط، نسبتاً شدید و محدودیت شدید تشخیص داده شده­اند. تطبیق موقعیت جغرافیایی پهنه­های تعیین شده از دو روش مزبور نیز موید عدم یکسانی موقعیت این پهنه­ها به ویژه در نواحی بودن محدودیت برای کشت پسته در دشت مورد مطالعه است. با توجه به این که روش AHP نسبت به روش تاپسیس نواحی بیشتری را مستعد کشت پسته در دشت مختاران معرفی نموده و هم چنین نواحی مستعد معرفی شده در آن، با وضع موجود کشت پسته در این منطقه انطباق بیشتری دارد می­توان گفت از کارآیی بیشتری در راستای مکان­یابی نواحی مستعد کشت محصولات کشاورزی برخوردار است.

سرزمین ایران در زمینه ی ژئوتوریسم و جاذبه های زمین گردشگری در سطح ملی، منطقه ای و محلی از پتانسیل های بالایی برخوردار است. دشت مختاران در جنوب بیرجند، ژئوسایتی است که دارای میراث زمین شناسی و ژئومورفولوژی در مقیاس کوچک می باشد. هدف پژوهش حاضر، معرفی و ارزیابی جاذبه های زمین گردشگری لندفرم های ژئومورفیک دشت مختاران و نواحی مجاور آن در زمینه رشد و توسعه گردشگری می باشد. دشت مختاران از نظر شکل هندسی به صورت یک شکل بیضوی با کشیدگی جنوب شرق – شمال غرب بوده که تمامی پیرامون آن را ارتفاعات و بخش مرکزی آن را دشت تشکیل می دهد. وسعت دشت مختاران 1264 کیلومترمربع است. جاذبه های متنوع ژئوتوریسم دشت مختاران شامل دق اکبرآباد، نبکاها، تپه های ماسه ای، مخروط افکنه های بهم پیوسته، دشت ریگی، کراتر گیوشاد درشمال غربی و کراتر آغل کوه در جنوب دشت مختاران می باشد. جاذبه های زمین گردشگری آن با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی، کتابخانه ای و بازدید میدانی مورد بررسی قرار گرفته است. دسترسی آسان از دو مسیرجداگانه، فاصله کم آن با شهربیرجند، وجود لندفرم های ژئومورفیک در دشت مختاران با فاصله ی کم، معدن پرلیت سربیشه، منشورهای بازالتی گورید، بدلند، اقدامات آبخیزداری از پتانسیل ها و فرصت های مناسب توسعه ژئوتوریسم در دشت مختاران می باشد .