نخبگان فکری

حاکمیت پهلوی و سیاست گذاران فرهنگی آنها به منظور تحقق ایدئولوژی رسمی خود و هدایت جامعه به سوی الگوهای مدرن، از آموزه ها و مباحث تاریخی بخصوص تاریخ ایران باستان، که از زمینه لازم جهت بازسازی هویت مدرن جامعه ایران برخوردار بود بهره وافری بردند. از این رو، مشاهیر و چهره های شاخص فرهنگ باستانی و اسطوره ای ایران همچنین رخ دادها و آثار روزگار باستان که به تهییج احساسات ناسیونالیستی کمک می کرد مورد تاکید قرارگرفت. این آمیختگی و بهره برداری افراطی سیاست از تاریخ، موجب دگرگونی در مباحث تاریخی و مانع رواج واقعیت ها و حقایق تاریخی شد و آسیب جدی را بر پیکره ی آموزه های تاریخی وارد کرد. این مقاله، کوشش دارد تا به نتایج بهره برداری افراطی، از جمله رواج اندیشه ی شاه پرستی در مباحث تاریخی که از عوامل آسیب زای آن نیز بود، بپردازد.

همگام با گسترش تحولات شگرف و تعاملات نوین، جوانان و نسل های جدید عمدتا تحت تاثیر ابعاد جدیدی از نقش آفرینی نخبگانی و شخصیت های اجتماعی در قالب هایی نظیر نخبگان سمبولیک(ستارگان سینمایی، ورزشی و هنری) قرار گرفته اند. اگرچه در نگاه نخست، تغییر در وضعیت و چیدمان نخبگانی محصول طبیعی شرایط و مقتضیات زمانی محسوب شده و می-تواند تاثیرات مفیدی بر جامعه داشته باشد، اما این موضوع زمانی تبدیل به چالش جدی خواهد شد که این گروه جدید از نخبگان در نقش پیشران های اصلی جامعه عمل نموده و عملا جایگزین نخبگان فکری شده و به موضوعات تخصصی و سیاست های کلان جوامع نظیر خط دهی های سیاسی، اقتصادی و حتی ایدئولوژیک مبادرت نمایند. هدف: پژوهش حاضر درصدد است با رویکرد آینده پژوهی و روش سناریونویسی به این پرسش بپردازد که نخبگان علمی در مواجهه با تحولات الگوهای اثرگذاری نخبگان در جوامع، چگونه می توانند به جایگاه اصلی خود جهت توسعه و پیشرفت جهان اسلام بازگردند؟ فرضیه اصلی: نخبگان و اندیشمندان درصورتی به مرجعیت فکری و راهبری جوامع نائل می شوند که بتوانند اولا متناسب با ویژگی های اصیل جوامع، شناخت نیازها و مطالبات مردمی و ثانیا با بکارگیری ظرفیت ها و شیوه های تعاملاتی جدید مانند فضای مجازی و همراه سازی نخبگان سمبولیک، ایده های خود را تبدیل به ارزش های فراگیر در جامعه نمایند. یافته پژوهش: گسترش تعاملات بین المللی مانند فضای مجازی فرصت های نوینی فراهم می نماید تا نخبگان فکری جهان اسلام با تکیه بر ارزش ها و باورهای مشترک جهان شمول اسلامی ناظر بر کرامت انسانی بتوانند علاوه بر تاثیرگذاری های داخلی جهت توسعه، به عنوان یکی از پیشران های اصلی جهت همگرایی جهان اسلام محسوب شوند.

آیین بودا در قرن هفتم هجری همراه سپاهیان مغول و در دوره دوم هجوم آنها به فرماندهی هلاکو وارد ایران شد. دین بودا دارای سه فرقه اصلی تیره واده (هینه یانه)، مهایانه و وجریانه است. از زمان هلاکو به بعد، ایران یکی از مراکز مهم رشد و گسترش افکار بودایی بوده است و ازآنجاکه بسیاری از ایلخانان مغول پیرو وجریانه بودند، سعی و تلاش فراوانی برای بسط دین بودایی به کار بردند و در اندک زمانی سیل بخشیان، لاماهای تبتی و راهبانان بودایی تبت، مغولستان، سرزمین اویغور و حتی هند به ایران سرازیر شد. آباقاخان و ارغون در رواج دین بودایی تلاش فراوانی مبذول داشتند و در دوره آنان دین بودایی در ایران گسترش زیادی یافت. درباره حضور و نفوذ این آیین در ایران دست کم در دوره حضور ایلخانان تحقیقاتی انجام شده؛ اما هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی مؤلفه های اثرپذیر در فرهنگ ایرانی از آیین بودا در دوره تاریخی مورد بحث است. مقاله به شیوه توصیفی تحلیلی مبتنی بر یک مطالعه تاریخی، به بازشناسایی ردپای مفاهیم آیین بودایی در آثار فرهنگی عهد ایلخانی می پردازد. دستاورد مهم پژوهش این بوده است که در تاریخ ایران عصر ایلخانی می توان در مواضع متعددی ردپای بودیسم را در آثار فرهنگی، نظیر نوشته های نخبگان و اندیشمندان علمی و ادبی، تصوف، معماری معابد و هنر نقاشی مشاهده کرد که این موضوعات تاکنون کمتر مورد توجه محققان واقع شده است. بدین لحاظ، رهیافت پژوهشی مقاله ارائه مصادیقی از این اثرپذیری انگاره های فرهنگی با مستندات تاریخی مبرهن است، که زوایا و افق های جدیدی را در پژوهش های تاریخ ادیان به روی محققان به تصویر خواهد کشید.