هنر درمانی

اینک ما در سال های آغازین قرن بیست و یکم مطالب فراوانی درباره تأثیرات متعدد و همه جانبه عکاسی می دانیم، و این خود باعث نفوذ این شاخه از هنر در حرفه های یاری رسان و روان درمانی نیز شده، به طوری که جلوه های بسیار قوی و مثبت بررسی تحلیل روانی، در هنردرمانی و عکس درمانی به چشم می خورد. لذا در نوشتار پیش رو قصد داریم به توضیح و تفسیر عکس درمانی، تاریخچه و تکنیک های به خصوص این روش و اهداف کاربرد آن بپردازیم.

به دلیل اهمیت مسئله آب و لزوم صرفه جویی در مصرف آن و نیز با توجه به تأثیر استفاده از هنر برای آموزش و یادگیری الگوی مصرفی، تحقیق حاضر باهدف بررسی میزان تأثیر پیام های تصویری با مضمون بحران آب بر مقدار واحد مصرفی آب خانگی خانوارها انجام شد. روش پژوهش حاضر آزمایشی و از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را خانواده های داری حداقل یک فرزند که مشغول به تحصیل در دبیرستان های (دوره ی اول) پسرانه شهرستان قدس بودند، تشکیل دادند. نمونه پژوهش نیز، شامل 30 خانوار که داری فرزند مشغول به تحصیل بودند، به روش نمونه گیری دومرحله ای از بین یک آموزشگاه هشت کلاسی انتخاب شدند؛ دانش آموزان همراه با خانواده هایشان به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند (15 خانوار در گروه آزمایش و 15 خانوار در گروه کنترل) ابزار گردآوری مقدار مصرفی آب، برگ های محقق ساخته بود و ابزار مداخله سه پوستر که دارای مضمون بحران آب بودند و تائید روایی داشتند به عنوان متغیر مستقل استفاده شد. برای تحلیل داده ها نیز از آنالیز کواریانس یک راهه استفاده شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که اثر متغیر مستقل (پیام تصویری) بر متغیر وابسته (مقدار واحد مصرفی آب خانوار) معنی دار است (375/0= مجذور اتا، 000/0= P ، 00/27= F ) درنتیجه پیام های تصویری داری مضمون بحران آب، بر میزان مصرفی آب خانوار تأثیر داشت و معناداری به دست آمده نشان داد که میزان مصرف آب گروه آزمایش پس از آزمون، کاهش یافته است. کلمات کلیدی پیام های تصویری، بحران آب، مصرف آب خانگی، خانوار، هنر درمانی به دلیل اهمیت مسئله آب و لزوم صرفه جویی در مصرف آن و نیز با توجه به تأثیر استفاده از هنر برای آموزش و یادگیری الگوی مصرفی، تحقیق حاضر باهدف بررسی میزان تأثیر پیام های تصویری با مضمون بحران آب بر مقدار واحد مصرفی آب خانگی خانوارها انجام شد. روش پژوهش حاضر آزمایشی و از نوع پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را خانواده های داری حداقل یک فرزند که مشغول به تحصیل در دبیرستان های (دوره ی اول) پسرانه شهرستان قدس بودند، تشکیل دادند. نمونه پژوهش نیز، شامل 30 خانوار که داری فرزند مشغول به تحصیل بودند، به روش نمونه گیری دومرحله ای از بین یک آموزشگاه هشت کلاسی انتخاب شدند؛ دانش آموزان همراه با خانواده هایشان به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند (15 خانوار در گروه آزمایش و 15 خانوار در گروه کنترل) ابزار گردآوری مقدار مصرفی آب، برگ های محقق ساخته بود و ابزار مداخله سه پوستر که دارای مضمون بحران آب بودند و تائید روایی داشتند به عنوان متغیر مستقل استفاده شد. برای تحلیل داده ها نیز از آنالیز کواریانس یک راهه استفاده شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان داد که اثر متغیر مستقل (پیام تصویری) بر متغیر وابسته (مقدار واحد مصرفی آب خانوار) معنی دار است (375/0= مجذور اتا، 000/0= P ، 00/27= F ) درنتیجه پیام های تصویری داری مضمون بحران آب، بر میزان مصرفی آب خانوار تأثیر داشت و معناداری به دست آمده نشان داد که میزان مصرف آب گروه آزمایش پس از آزمون، کاهش یافته است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین بررسی تاثیر هنردرمانی ماندالا، بر کاهش اضطراب در زنان مبتلا به سوءمصرف مواد انجام شد. روش: طرح پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش شامل زنان مبتلا به سوءمصرف مواد در شهرستان ساری بودند. نمونه پژوهش شامل 30 نفر از مبتلایان بودند که به روش نمونه گیری غیر تصادفی در دسترس از بین معتادان مراجعه کننده به مرکز ترک اعتیاد زنان انتخاب شده و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه ( 15 نفر) تقسیم شدند. برای ابزار پژوهش از مقیاس خودسنجی اضطراب زانک استفاده شد. هنردرمانی ماندالا به مدت 8 جلسه60 دقیقه ای برای گروه آزمایش ارائه شد و گروه گواه تحت هیچ مداخله درمانی قرار نگرفت. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نشان داد میانگین نمرات اضطراب در گروه آزمایش به طور معناداری کمتر از گروه گواه بود. نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش، از هنردرمانیِ ماندالا می توان به عنوان یک راهکار غیر دارویی موثر برای کاهش اضطراب، در زنان مبتلا به سوءمصرف مواد استفاده نمود.

اختلالات طیف اتیسم زیر مجموعه ای از اختلالات عصبی-رشدی بوده که از جمله مهم ترین نشانگان آن وجود نواقصی در ارتباط و تعامل اجتماعی، علایق، رفتارها و فعالیت های محدود و تکراری است. هنردرمانی یکی از رویکردهای مداخلاتی برای این اختلال است که بر اساس پژوهش ها کارایی مناسبی برای کمک به کودکان اتیستیک دارد. هدف این مقاله بررسی کاربست هنردرمانی برای اختلالات طیف اتیسم و ویژگی ها و منطق درمانی این رویکرد بود. این پژوهش یک مطالعه مروری نظام مند بود. بر اساس جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی اسکالر، ساینس دایرکت، سیج، مگ ایران، پایگاه اطلاعات علمی (SID) و نور مگز مقالات متععدی با توجه به کلیدواژه های اختلالات طیف اتیسم، رویکردهای درمانی و هنر درمانی بدست آمد و در نهایت مطالب یافت شده تحت عناوین اصلی نقش هنر درمانی در مداخلات اولیه و ایجاد مهارت های اساسی دسته بندی شد. نتایج نشان داد که که این رویکرد قابلیت بسیاری در کمک به کودکان اتیستیک در حل مشکلات آنان در زمینه مهارت های حسی، ارتباطی و حرکتی دارد. با توجه به نتایج بدست آمده، درمانگران و متخصصان می توانند از یافته های این پژوهش جهت اتخاذ دیدگاهی نوین به منظور استفاده از هنردرمانی برای کودکان مبتلا به اتیسم بهره گیرند.

هدف: هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی درمان هیجان مدار فردی با درمان هیجان مدار با کاربرد هنر بر نشخوار فکری در افراد با سندرم ضربه عشقی بود. روش پژوهش: این مطالعه نیمه آزمایشی ، از نوع طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه و پیگیری سه ماهه بود. به منظور انتخاب شرکت کنندگان پژوهش، از میان سه کلینیک روان شناختی در منطقه دو تهران 51 نفر با سندرم ضربه عشقی به روش نمونه گیری هدفمند طبق معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند و به صورت تصادفی در گروه های آزمایش و گواه (هر گروه 17 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایشی اول 12 جلسه درمان هیجان مدار فردی، گروه آزمایشی دوم 12 جلسه درمان هیجان مدار با کاربرد هنر دریافت کردند، در حالی که گروه گواه هیچ مداخله ای را دریافت نکرد. در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری مقیاس پاسخ نشخوارگونه نولن- هوکسما و مورو (1991) جهت جمع آوری داده ها توسط شرکت کنندگان تکمیل شد. داده ها با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج نشان داد که اثربخشی درمان هیجان مدار با کاربرد هنر و درملان هیجان مدار فردی بر نشخوار فکری 17/13=P= 0.001, F) در افراد با سندرم ضربه عشقی در پس آزمون موثر بود و درمان هیجان مدار با کاربرد هنر نسبت به درمان هیجان مدار فردی اثربخش تر بود؛ همچنین تغییرات ناشی درمان هیجان مدار با کاربرد هنر و درمان هیجان مدار فردی بر هر سه مؤلفه سه ماه بعد از اتمام دوره درمان پاپرجا مانده بود. نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر می تواند پایه ای برای به کارگیری هنر در درمان های روان شناختی جهت اثربخشی بیشتر درمان ها برای روانشناسان کاربردی باشد.

جنبش پست مدرن در دهه 1960 به عنوان واکنشی علیه مدرنیسم پدید آمد که مهم ترین وجهه تمایز آن با دوران های قبل، نوع نگاه آن به واقعیّت و نگرش انتقادی نسبت به قطعیّت علوم و حقایق بود. فرهنگ پست مدرن بیان گر یک نظریه نظام مند و فراگیر نیست، در این دیدگاه، واقعیّت برای افراد، متفاوت بوده و بر اساس ادراک، فرهنگ و زبان آنها مشخص می شود. بر این اساس، شالوده شکنی  از مهم ترین مظاهر پست مدرن به شمار می رود که نه تنها در گفتمان زیبایی شناسی، بلکه در علومی چون روان شناسی تاثیر گذاشته است. هدف این پژوهش، مطالعه نظری و بررسی تاثیر ویژگی های پست مدرنیسم در هنر درمانی پست مدرن به شیوه توصیفی- تحلیلی است. پرسش اصلی پژوهش این است که هنر درمانی پست مدرن تا چه میزان با مفاهیم مطرح در جهان بینی پست مدرن ارتباط دارد.در این پژوهش، فرض بر آن است که مفاهیم مطرح در پست مدرن، به طور مشخص به هنر درمانی پست مدرن راه یافتند. نتایج حاصل از این پژوهش موید آن است که ساختارشکنی سازه های اجتماعی، اهمیّت واقعیّت های چندگانه، اهمیّت وجهه اجتماعی هنر، فعالیت گروهی و مبتنی بر گفتمان، کثرت گرایی، اهمیت تاویل مخاطب، استفاده از استعاره، ایهام و کاربرد رسانه های مختلف در خلق آثار هنری از مهم ترین ویژگی هایی است که در هنر درمانی پست مدرن مطرح و به کار گرفته شدند.

اختلالات طیف درخودماندگی به عنوان یکی از وخیم ترین و پیچیده ترین اختلالات روان شناختی کودکان شناخته شده است که با مشکلاتی چون نقص کیفی در روابط اجتماعی، کلامی و رفتارها، حرکات تکراری، کلیشه ای و محدود همراه است. این مشکلات در روند ارتباط و تعاملات این کودکان با سایرین و اعضای خانواده به خصوص مادران آن ها اثر منفی و آسیب زایی دارد. پژوهش حاضر با هدف تدوین دست نامه راهنمای هنر درمانی مادر-محور و چگونگی اثربخشی آن بر رابطه مادر و کودک انجام گرفته است. روش مورداستفاده در پژوهش حاضر، روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون_ پس آزمون، همراه با گروه کنترل و پیگیری (دوماهه) است. تعداد بیست مادر و کودک دارای اختلالات طیف درخودماندگی از میان مادران و کودکانی که به کلینیک آموزش و پژوهش کودکان با اختلال ویژه دانشگاه شهید بهشتی مراجعه کرده اند، انتخاب شده و به طور تصادفی در دو گروه ده نفره آزمایش و کنترل قرار داده شدند. هر دو گروه در سه مرحله، پیش و پس از مداخله و دو ماه بعد از مداخله به مقیاس  رابطه مادر و کودک پیانتا  (Pianta, 1992) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از شاخص های توصیفی و روش های آماری t استیودنت و تحلیل واریانس آمیخته استفاده شده است. یافته ها نشان داد که دست نامه راهنمای هنر درمانی مادر-محور به طور معناداری رابطه مثبت مادر و کودک را در گروه آزمایش افزایش داده است؛ افزایش صمیمیت  (F=8.49,sig<0.001) کاهش تعارض (F=47.52,sig<0.001) و کاهش وابستگی (F=13.29,sig<0.001). به عبارت دیگر تعارض و وابستگی در رابطه مادر و کودک دارای اختلالات طیف درخودماندگی کاهش و نزدیکی افزایش یافته است. درنتیجه اثربخشی دست نامه راهنمای هنر درمانی مادر-محور مورد تائید است.