سواد وبی

هدف: مقاله حاضر پس از توصیف چالش های مطالعه در محیط اینترنت، چهار نوع مطالعه تفسیری، جزمی، منفعلانه و دیالکتیک در این محیط را معرفی می کند که از اندیشه های والتر کافمن برگرفته شده است. روش: این پژوهش پیمایشی، با هدف آزمون این روش های چهارگانه در محیط وب در بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه شاهد تهران، از طریق پرسش نامه انجام شده است. از بین 800 دانشجویی که جامعه آماری را تشکیل می دادند، تعداد 266 نفر با روش نمونه گیری طبقه بندی تصادفی متناسب، به عنوان نمونه گزینش شدند. یافته ها: با انجام روش های آماری توصیفی و نیز تایید آن ها توسط آزمون ناپارامتری فریدمن، به طور کلی مشخص شد که این دانشجویان به ترتیب از روش های منفعلانه با 6/52، دیالکتیک با 5/33، جزمی با 3/11 و تفسیری با 6/2 درصد در مطالعه منابع وبی بهره می جویند. تحلیل های آماری بیشتری با توجه به جنسیت، دانشکده، مقطع تحصیلی انجام شد که همه نشان می دادند روش مطالعه دیالکتیک که نوع آرمانی مطالعه در محیط وب است، پس از روش منفعلانه جای دارد. با توجه به یافته های پژوهش، لزوم آموزش مهارت های پیشرفته سواد اطلاعاتی و تفکر انتقادی که زمینه ساز انجام مطالعه دیالکتیک است پیشنهاد شده است. بررسی پیشینه ها حاکی از آن است که تا کنون پژوهشی با موضوع مطالعه دیالکتیک در محیط وب انجام نشده است.

هدف: بررسی جنبه های گوناگون مفهوم اعتبارسنجی اطلاعات وب در راستای آموزش و مهارت افزایی کاربران و کتابداران در پالایش کیفی اطلاعات و نیز معرفی رویکردهای پژوهشی بالقوه در این زمینه. روش شناسی: جستجوی کتاب شناختی و مطالعه در زمینه های پژوهشی رشته هایی مانند علم اطلاعات، روان شناسی، جامعه شناسی، و علوم رایانه. یافته ها: مفهوم اعتبارسنجی اطلاعات وب از دو بُعد اصلی قابلیت اعتماد و تخصص برخوردار بوده و مدل های گوناگونی درباره آن ارائه شده است. اجراکننده، محتوا، و طراحی سه موضوع مهم اعتبارسنجی اطلاعات وب هستند. ویژگی های کاربران، عوامل تأثیرگذار، چهارچوب های نظری عمده، و فرایند کلی اعتبارسنجی اطلاعات در محیط وب از مهم ترین موضوعات در این زمینه هستند. اعتبارسنجی اطلاعات وب فرایندی گام به گام و متشکل از مراحل گوناگون است که در مدل ها و پژوهش های مختلف به آن اشاره شده است. نتیجه گیری: اعتبارسنجی اطلاعات وب، پژوهشی بین رشته ای و پیچیده است که نیازمند توجه جدی پژوهشگران از رشته های مختلف است. اما، برخلاف چنین اهمیتی، در زبان فارسی پژوهش ها و نگارش های فراوانی در این حوزه به دست نیامده است. محدودیت های نظری، کاربردی، روش شناختی، و جامعه آماری ازجمله محدودیت های اصلی در پژوهش های این حوزه هستند که پژوهشگران باید در رفع آنها و تدوین مدل های جامع تر و کاربردی تر بکوشند.