خلفای اربعه

جهان آفرین دانا برای راهنمایی آدمیان به راه های آسمان، آیین های گوناگونی را در دوران های گوناگون فرو فرستاده است. پرسشی که از پس فرود آیین پسین در اندیشه ها رخ می نماید آن است که آیا می توان بر آیین پیشین بود یا این که از این پس باید به کیش نو گروید. به باور مسلمانان اسلام، واپسین آیین آسمانی، جهان شمول و زمان شمول است و پس از فرود، پیروی از آن بایسته و پیروی از آیین های پیشین ناروا است. بر بایستگی و ناروایی یاد شده سه دلیل مهم ارائه شده است: 1ـ دگرگونی (تحریف) کتاب های آسمانی؛ 2ـ نسخ ادیان پیشین؛ 3ـ خاتمیت و جهان شمولی اسلام. دلیل نخست در فرصتی دیگر باید مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد، ولی دلیل دوم و سوم هیچ تردیدی را بر بایستگی پیروی از اسلام بر جای نمی گذارد

با بررسی در پیشینه اصطلاح «الخلفاء الراشدون» در منابع اهل سنت و شیعه این مطلب دریافت می گردد که این اصطلاح، در منابع سنی از وجهه بیشتری برخوردار است، به عبارتی نمود آن در میان دانشیان و عالمان اهل سنت بیشتر است، زیرا اکثر ایشان آن را بنابر مصالح فرقه ای خویش به نفع خود گرفته و بسیاری از مبانی اعتقادی خویش را بر اساس آن استوار ساخته، سامان داده اند. این اصطلاح به معنی امروزین آن، چنانکه مد نظر دانشمندان شیعی و سنی است [یعنی خلفای اربعه ابوبکر، عمر، عثمان و امیرمؤمنان علی(ع)] در آن زمان بدین شکل و معنا رواج نداشته است. منشأ این اصطلاح در روایتی از پیامبر رخ نموده که تنها راوی آن عرباض بن ساریه است و در دیگر طبقات به جهت محتوای مصلحتی و فرقه ای تعداد روات آن افزون یافته که تقریبا اکثر آنها اهل شام معروف به مبغضین امام علی و اهل بیت هستند. این پژوهش به دنبال آن است که با بررسی نقدی نسبت به اسناد و طرق متعدد که از اهل سنت و شیعه وارد شده، مصادیق صحیح آن را بنابر منابع فریقین بیابد و نظر مشهور در این باره را به چالش بکشاند و بیان کند کاربست این اصطلاح در منابع اهل سنت که برخی نظریات اصولی یا فقهی خود را بر پایه آن سامان داده اند، از اساس بر پایه خطا صورت پذیرفته که براساس حدیثی موضوع بنا گردیده است.