نرخ شکنی

موضوع قیمت گذاری حسابرسی نخستین و چگونگی ارتباط میان سنوات آینده دورة تصدی حسابرسی با حق الزحمه و تأثیر آن ها بر استقلال حسابرس بر کیفیت حسابرسی، همواره مورد توجه سازمان های ناظر بر حرفه حسابرسی و بازارهای سرمایه و مجامع حرفه ای بوده است. نگرانی عمده از این بابت امکان قیمت­گذاری پایین حسابرسی نخستین (پدیده نرخ شکنی1) و تأثیر منفی این پدیده بر استقلال و کیفیت حسابرسی است. این پژوهش به بررسی چگونگی ارتباط میان حق الزحمة حسابرسی و حسابرسی نخستین و سنوات بعدی دورة تصدی حسابرسی می پردازد. با استفاده از نمونه­ای از شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران در طی دورة زمانی 1388-1379 متشکل از 931 سال- شرکت و با استفاده از الگوی رگرسیون چند متغیره، نتایج نشان می دهد که حق الزحمة حسابرسی نخستین بالاتر از حق الزحمة حسابرسی سال های آیندة دورة تصدی حسابرسی است. نتایج همچنین، نشان می دهد که بین سنوات آیندة دورة تصدی و حق الزحمة حسابرسی رابطة معناداری وجود ندارد.

هدف: نرخ شکنی یکی از مشکلات اساسی حرفه حسابرسی است که می تواند غیرعمدی (پدیده نفرین برنده) یا به صورت آگاهانه به عنوان رفتار عمدی برای بهره بردن از مزایای آینده باشد. پژوهش حاضر بر پدیده نفرین برنده تمرکز دارد و هدف آن، بررسی تأثیر پدیده نفرین برنده در نرخ شکنی بر تلاش حسابرس در انجام وظایف حسابرسی است. روش: این پژوهش، با بهره گیری از روش آزمایشگاهی و با استفاده از نظریه بازی ها انجام شد. تعداد 115 نفر با استفاده از روش  نمونه در دسترس از جامعه آماری دانشجویان رشته حسابداری دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال 1399 انتخاب شد و این افراد در بازی ها شرکت کردند. بازی اول در شرایط ساده بازار حسابرسی و بازی دوم یک بازار حسابرسی با شرایط پیچیده است که ویژگی های مهم بازار خدمات حسابرسی را به لحاظ نظری در بر می گیرد. این بازی ها در نرم افزار Z-tree برنامه نویسی شدند. یافته ها: بر اساس نتایج، حسابرسان در هر دو بازار به طور میانگین قیمت هایی کمتر از راهبرد قیمت گذاری بدون ریسک تعادل نش پیشنهاد می کنند، این نتایج شواهدی بر اثبات وجود نفرین برنده در بازار حسابرسی است. همچنین، حسابرسانی که با زیان غیرمنتظره ناشی از نفرین برنده مواجه می شوند، به دنبال فرصتی برای سربه سر کردن آن هستند، بنابراین تصمیم می گیرند تلاش خود را در انجام وظایف حسابرسی کاهش دهند. نتیجه گیری: عدم اطمینان در هزینه حسابرسی به دلیل وقوع پدیده نفرین برنده، موجب نرخ شکنی می شود و این منبع نرخ شکنی کیفیت حسابرسی را تهدید می کند؛ اما هنگامی که حسابرسان، به ازای کیفیت پایین در دوره های قبل مجازات هایی را تجربه می کنند، کیفیت حسابرسی بهبود می یابد.

هدف: از مناقشات اصلی حرفه حسابرسی، نرخ شکنی برخی موسسات حسابرسی است. نرخ شکنی منجر به کاهش کیفیت حسابرسی و خدشه دار شدن اعتبار حرفه می گردد. بنابراین، هدف این پژوهش تدوین الگوی کاهش نرخ شکنی در حسابرسی نخستین است. روش: این مطالعه با بهره گیری از رهیافت کیفی و با استفاده از روش نظریه پردازی زمینه ای انجام شد. داده ها با استفاده از 39 مصاحبه با حسابداران رسمی، در سال های 1398 و 1399، به کمک روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی و با نرم افزار MAXQDA10 تجزیه و تحلیل و شرایط علّی، شرایط مداخله گر، بستر، پیامدها و راهبردهای الگو برای کاهش نرخ شکنی ارائه شد. یافته ها: طبق نتایج، مهم ترین عوامل نرخ شکنی در بازار خدمات حسابرسی عبارتند از: رقابت ناسالم بین موسسات حسابرسی، افزایش تعداد موسسات حسابرسی کوچک، بزرگ بودن ساختار اقتصاد دولتی، تبدیل نشدن حسابرسی در ایران به یک نیاز واقعی، تعیین حق الزحمه حسابرسی برپایه نرخ های دستوری، ضعف در اجرای قوانین مصوب. نتیجه گیری: با تقویت کارگروه کنترل کیفیت جامعه حسابداران رسمی و انجام نظارت های دوره ای، توسعه و گسترش بازار حسابرسی، ادغام موسسات حسابرسی کوچک، اجرای آیین نامه راهکارهای افزایش ضمانت اجرایی و تقویت حسابرسی، تاکید بر تخصص گرایی، تدوین مقررات سختگیرانه، تعیین حداقل نرخ و رقابت موسسات برای بالاتر از آن، حذف انحصار حسابرسی دولتی و نهادی، تعریف رقابت در سطوح کیفیت خدمات به جای سطوح قیمت می توان میزان و تأثیر نرخ شکنی در بازار خدمات حسابرسی را کاهش داد.