مطالب مرتبط با کلیدواژه

اسلیمی


۱.

نقش مایه های گرافیکی و مذهبی خیمه ها در حسینیه و تکایای یزد

نویسنده:
منبع: چیدمان سال اول بهار ۱۳۹۲ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: یزد نقش مایه شیر و خورشید سِرو حسینیه اسلیمی خیمه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹۰ تعداد دانلود : ۲۱۲۹
حسینیه محلی برای عزاداری و گردهمایی هیئت های محلی برای و مراسم روضه خوانی در ماه محرم است. این مکان بار فرهنگی و معنوی جداگانه ای از سایر مکانها دارد . این فضا در ایام محرم با تزئینات موقتی که با پوش و یا پارچه های دیگرایجاد می شود، چهره ای متفاوت پیدا می کند. این تزیینات شامل پوش که سقف موقت برای اجتماعی از مردم است که از نظر سمبلیک اشاره به خیمه های حضرت سیدالشهداء(ع) دارد. جداره ها و پایین پوش نیز با کتیبه هایی از پارچه های ساده مزین به اشعار محتشم کاشانی، سیاه پوش می شود. این مقاله تلاش دارد با روش مطالعه ی کتابخانه ای و میدانی به معرفی پوش حسینیه ها و بررسی نقوش اجرا شده در سطح خیمه گاه و مفاهیم نمادین آن بپردازد. در مجموع می توان گفت: نقش مایه های موجود در سطح پوش و خیمه ی حسینیه ها در یزد، دارای ارزشهای نمادین و آیینی هستند که ریشه در فرهنگ و باورهای مذهبی در ایام محرم دارد. این تداخل شکل و رنگ و هماهنگی آن در بنای، تکایا و حسینیه ها و نقوش نصب شده در سقف خیمه و حاشیه ها، حالتی معنوی را بیان می کند.
۲.

چیدمان نقد هنری: مهبانگ وحدت؛ تاویل وحدت دردور-اونتاش(Dur-Untash)

نویسنده:
منبع: چیدمان سال دوم بهار ۱۳۹۳ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: ایلام وحدت اسلیمی چغازنبیل (دوراونتاش) زیگورات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۶۰ تعداد دانلود : ۱۰۸۱
هر نقش و اثر هنری متشکل از دو بخش معنایی صورت و معنی است. دین،آیینوفرهنگملیمعمولاً درصورت و معنایآثار هنریملتیمتجلیمی گردد، کهارزش ها وشاخص هایتعیین کننده ایدر روحآن آثار پدیدار می شود. معماری معابد و اماکن مذهبی که تجلی گاه عالم دیگرند نقطه مرکزی اتصال روح به عالم برتر خواهد شد. حال در پی آنیم که بیابیم، درآمیزی سمبل ها در گسترش معنایی فضای درونی این مکان ها چه نقشی را بازی می کنند؟ در نوشته حاضر با دریافت و شناسایی وحدت و عناصر وجودی آن در دین معاصر اسلام، به پردازش حضور آن در معبد دور-اونتاش در دنیای کهن می پردازیم. هدف این پژوهش با شناسایی عناصر متمرکز بر وحدت در این بنا، در پاسخگویی به این سؤالات است که: 1- «آیا مفهوم وحدت در ادیان باستانی ایلامی(در معماری نجومی چغازنبیل) نیز حضور داشته است؟» 2- «آیا می توان رخداد وحدت را در این معماری، اولین رخداد وحدت در جهانِ واقع دانست؟» این پژوهش به وجه اشتراک فرم در معماری باستان و وحدت دینی در فضای معماری عصر حاضر با تأکید بر معماری معبد دور-اونتاش (چغازنبیل) می پردازد، که به حضور حقیقتی آنسوی واقعیت اشاره دارد. درپی پاسخگویی به این مقوله به شرح و تفسیر معنایی وحدت، نحوه حضور آن در فضا و کاربرد آن در معماری دینی پرداخته ایم.
۳.

نقش و جایگاه هنر تذهیب قرآنی در تربیت دینی کودکان و نوجوانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تربیت اسلامی سال چهاردهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 31 - 55

کلیدواژه‌ها: تذهیب قرآنی کودکان و نوجوانان تربیت دینی مفاهیم نمادین تصویرسازی ختایی اسلیمی خلاقیت تخیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۸ تعداد دانلود : ۷۳۲
مسئله مهم برای نگارندگان این مقاله آن است که روزبه روز تصویرسازی های کتاب های کودک از جهت فرم ها، رنگ ها و پردازش های شخصیت های داستانی گیراتر می شود؛ ولی به ندرت از قابلیت منحصر به فرد نقوش و تزئینات قرآنی برای آزاد کردن و فعال کردن تخیل خلاّق کودکان - که اندام و ابزار وصول به عالم مثال (خیال) به عنوان منبع صور مثالی و تماثیل هنری در اسلام به شمار می رود - استفاده می شود. زیبایی شناسی اسلامی، که در نقوش تذهیب های قرآنی به ویژه در دوره تیموریه و صفویه مشهود است، شامل نقوش هندسی، ختایی ها و اسلیمی ها، نور، رنگ، مواد و تکنیک عالی اجرا و حسن ترکیب چون تعادل، هماهنگی، تکرار مداوم و حرکت پیوسته نقوش و رنگ هاست. ذهن کنجکاو کودک جویای حقیقت و دوستدار کشف است. فضای تذهیب های قرآنی به سبب تغییرات مناسب و بکر بودن عناصر تذهیبی و بی شباهتی به دنیای واقعی، قدرت کشف را در کودک و نوجوان بیشتر می کند و به او مجال تفکر می دهد. این مقاله در صدد است با روش پژوهش تطبیقی−تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و با استفاده از پرسشنامه اثبات کند که تصویرسازی نسخه های قرآنی با تزئیناتی جذاب و تفکربرانگیز ویژه مخاطبان کودک با توجه به الگوهای شاخص قرآن آرایی به ویژه الگوهای متعلق به دوره صفویه امکان پذیر بوده و خاصیت انتزاعی این نقوش و نمادین بودن رنگ ها، به آنها توانایی فعال کردن قوه خیال را می بخشد.
۴.

نگرش زیبایی شناختی به موتیف اسلیمی در هنر اسلامی با توجه به زیبایی آزاد و پیوسته کانت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متافیزیک سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 97 - 116

کلیدواژه‌ها: زیبایی آزاد و پیوسته نماد کانت اسلیمی هنر اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۴۵۱
کانت به دقت یک انشعاب برای زیبایی شناسی ذوقی در نظر گرفت که مستقل و خودمختار است و به طور مستقیم از عرصه علاقه های نظری و عملی، حسی و از امر مطبوع و خیر متمایز است. او دو نوع زیبایی آزاد و وابسته را از هم متمایز کرد و بیان زیبایی وابسته در حکم زیبایی شناختی را نمادی از مفاهیم اخلاقی در نظر گرفت. وجه نظر زیبایی شناس هنگام بیان حکم محض ناظر به طرح و ترکیب بندی صرف به شمار می آمد و حکم زیبایی شناختی غیرمحض با دقت در مواد آزاد یا رنگ ها و صداها و اشکال ساخته می شد. در این صورت مفاهیم اخلاقی به عنوانِ نمادی از زیبایی محض به عنوانِ محمول حکم بیان می گردند. در نظر کانت، زیبایی فی نفسه نقوش اسلیمی در زمره اطلاق مفاهیم فاهمه و نیز شناخت نظری نبود؛ اما آیا طبقه بندی کانت از اسلیمی به عنوانِ زیبایی آزاد، می تواند بستری مناسب برای دیگر رویکردها و نگرش ها به هنر اسلامی فراهم آورد؟ خود واقعه زیبایی محض برآمده از هماهنگیِ پیشین بنیاد فاهمه و مخیله به منزله بستری برای ورود به رویکردهای دیگر محسوب می شود؛ به علاوه پشتیبان و عمق دهنده به آرای افرادی محسوب می شود که خواهان برطرف کردن نقصان های روش شناختی مختلف سنت گرا، عرفانی و نمادین هستند.
۵.

سیر پیدایش نقوش گیاهی در هنر صدر اسلام (بارویکرد ویژه به نقوش اسلیمی و ختایی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال سوم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۰ 32 - 40

کلیدواژه‌ها: هنر اسلامی اسلیمی ختایی نقوش گیاهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۹ تعداد دانلود : ۱۰۷۸
دوران هنر اسلامی شکوهمند ترین برهه ی تاریخ هنر و یکی از ارزشمند ترین دستاورد های بشری در عرصه هنری به شمار می آید و شامل انواع متنوعی از تخصصها همچون معماری ، خوشنویسی، نقاشی، سرامیک و مانند اینها می شود .در هنر اسلامی عناصر تکرار شونده زیادی وجود دارد، مانند: استفاده از طرح های هندسی یا ترسیمی غیر واقع گرایانه از گل و گیاه که به اسلیمی معروفند. نقوش اسلیمی در هنر اسلامی اغلب به عنوان نمادی از طبیعت بیکرانی به کار می رود که مخلوق خداست ، همچنین تعمد در عدم بازنمایی و تقلید دقیق طبیعت را معمولاً به عنوان نشانی از فروتنی هنرمندان دانسته اند که معتقد بودند ایجاد کمال تنها خاص خداوند است . در این پژوهش ابتدا به سیر پیدایش نقوش گیاهی در هنر صدر اسلام و زمینه کاربرد آنها پرداخته شده ، سپس به چگونگی شکل گیری صورت انتزاعی نمادها و هم چنین به میزان تاثیر پذیری این نقوش از دوران قبل از آن پرداخته است. در این پژوهش که به صورت توصیفی - تحلیلی است وگرد آوری اطلاعات نیز به شیوه ی کتابخانه ای و میدانی تنظیم شده است ،یافته ها بیانگر این است که نقوش اسلیمی در ابتدا به دلیل ممنوعیت تصویر سازی انسان در صدر اسلام متداول شد که بن مایه هایی از هنر ساسانی داشته و کم کم بر اساس تعالیم خاص آن دوران، شکلی انتزاعی و آبستره را به خود گرفت و بر سایرهنر های این دوره هم تاثیر گذار بوده است.
۶.

بررسی نمونه های اسلیمی در طبقات کاخ عالی قاپو بر اساس نقاشی دیواری اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگارینه هنر اسلامی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۹ 87 - 99

کلیدواژه‌ها: نقاشی دیواری اصفهان کاخ عالی قاپو اسلیمی شیوه های اجرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۵ تعداد دانلود : ۴۲۲
ساختمان عالی قاپو در طی مراحل متوالی از هسته کوچک اولیه به وضع فعلی مبدل گردیده و عقاید و نظرات شاهان به عنوان سفارش دهنده بر شکل گیری این کاخ تاثیر بسزایی داشته است. عالی قاپو با عنوان دولتخانه علاوه بریک مکان حکومتی محل حل و فصل امور مردمی نیز بوده است. از این جهت در تزیینات و اجرای شیوه های طبقات تفاوت بسیاری دیده شده است. هدف از این پژوهش بررسی سیر تحول و تغییرات نقوش اسلیمی در طبقات کاخ عالی قاپو است. همچنین به شناسایی انواع مختلف اسلیمی و روش اجرایی آن ها در طبقات عالی قاپو پرداخته است و در پی آن پاسخ گو به سوالات زیر می باشد. تفاوت و تشابه انواع اسلیمی در طبقات مختلف این بنا چیست؟ شیوه های اجرایی در طبقات کاخ عالی قاپو چه می باشد؟ آیا در این نقشمایه از یک الگوی کلی در تمام طبقات استفاده شده است؟ بدین منظور داده های مقاله با روش میدانی از تمام طبقات، عکسبرداری و با جستجوی کتابخانه ای گردآوری شده سپس با روش توصیفی تطبیقی داده ها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد شیوه های اجرایی در طبقات دوم، سوم و ششم از نقاشی به همراه کشته بری بهره گرفته درحالی که در طبقات دیگر فقط از نقاشی استفاده شده است. همچنین مشخص شد که طبقات اول و دوم که در رفت و آمد مردم و در پیوند با بازار بوده نقوش و شیوه-های اجرایی آن ها ساده تر و از تنوع کمتری برخورداراست اما در طبقات سوم و ششم با توجه به کاربرد شاهانه آن ها نقوش پیچیده تر و با شیوه های متنوع اجرا شده است.
۷.

معرفی و بازشناسی نقش اسلیمی در تزیینات دوران اسلامی براساس نقد کتاب «اسلیمی و نشان ها»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنر و تمدن شرق سال نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ 15 - 28

کلیدواژه‌ها: اسلیمی نقد بازشناسی ساسانی صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۲۵۹
اسلیمی از نقوش مهم و مطرح د ر تزیینات هنر د وران اسلامی است که براساس شواهد و آثار حد اقل به د وران ساسانی می رسد . گرچه بعضی از پژوهشگران برخی از فرم های پیچان را تعبیر به اسلیمی کرد ه و قد مت آن را بنا به نقوش به جا ماند ه، تا یونان و روم باستان گفته اند . د ر ایران رواج نقش اسلیمی د ر د وره سلجوقی آغاز شد ه و د ر د وره صفویه به اوج خود رسید ه است. هد ف این پژوهش بررسی سیر تحول اسلیمی د ر گذر زمان و معرفی قد یمی ترین نمونه های این نقش د ر تزیینات ایرانی است. همچنین ارائه نمونه هایی از اسلیمی که از ایران به د یگر نقاط جهان اسلام رفته است. د ر این پژوهش روش تحقیق، تاریخی تحلیلی از طریق جمع آوری اطلاعات و اسناد کتابخانه ای از متن و تصویر بود ه است. د ر این راستا مطالعه و نقد کتاب «اسلیمی و نشان ها» مد ّ نظر بود ه است. از آنجا که د ر این کتاب تناقضات و ابهاماتی د ر مورد نقش اسلیمی وجود د ارد ، پژوهش حاضر، با نگاهی تاریخی و مستند نکات جد ید مطرح شد ه و به ابهام زد ایی و اصلاح موارد اشتباه و غیر د قیق پرد اخته است.
۸.

بررسی تنوع نقوش اسلیمی در طراحی سرلوح های کتب مصور دوره صفوی، مطالعه موردی: پنج نمونه از سرلوح های دوران صفوی

نویسنده:
منبع: دانش هنرهای تجسمی دوره ۵ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: اسلیمی سرلوح دوره صفوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۳۹
مقاله حاضر به روش توصیفی تحلیلی به بررسی تنوع نقوش اسلیمی در یکی از درخشانترین دوران هنر تذهیب یعنی دوره صفوی پرداخته است. در این دوران شاهد بیشترین تنوع اسلیمی در نگارهها هستیم. در این مطالعه، پنج نمونه از سرلوح های کتب دوره صفوی (که در زیبایی و ظرافت شهره هستند) انتخاب شده و از نظر نقوش اسلیمی و همچنین چگونگی طراحی و ترکیببندی بررسی شده اند. تصاویر منتخب عبارتند از: دو سرلوح مذهب از مرقع گلشن، سرلوح شاهنامه رشیدا، سرلوح دیوان امیرشاهی سبزواری و سرلوح سلسهالذهب جامی  نتایج پژوهش نشان میدهد که اسلیمیهای توپر، توخالی و تخمکدار، عناصر اصلی تذهیب دوره صفوی هستند. اسلیمیهای دهان اژدری، ابری و گلدار نیز در آثار نفیسو باشکوه استفاده می شوند.
۹.

چگونگی تأثیر پذیری تزیینات معماری اسلامی ایران از مفاهیم تشبیه و تنزیه در قرن سوم و چهارم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال هفدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴۴ 428 - 444

کلیدواژه‌ها: تشبیه تنزیه تزئینات انتزاعی اسلیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۹۱
باورها و اعتقادات عامل اساسی در صورت بخشی به معماری به شمار می رود. تشبیه و تنزیه یکی از پیچیده ترین آموزه های کلامی است که از دیرباز متفکران اسلامی را به خود مشغول کرده است. تزیینات معماری از سویی ذهن بیننده را به زیبایی صوری و ظاهری نقش ها و نگارها، فرامی خواند و از سویی دیگر دیدگاه بیننده را به قلمرو و راز و رمزهای فرهنگی و دینی پوشیده در مفاهیم نقش ها می گشودند. روش تحقیق در این پژوهش کیفی است و کوشش می شود که با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی – تطبیقی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای از جمله جمع آوری و جمع بندی اسناد و اطلاعات در مرحله توصیفی و در قسمت تحلیل با استفاده از شیوه های مطالعه تحلیلی و تطبیقی داده ها به حصول نتیجه برسد. یافته های پژوهش حاکی از این است معماری اسلامی ایران در ادوار تاریخی گوناگون، به تشبیه و تنزیه نزدیک شده یا از آن فاصله گرفته است. معماران با استفاده از عناصر انتزاعی و ایجاد بافت های گوناگون هندسی و نقوش اسلیمی و به کمک رنگ و ایجاد ابداع و تنوع در ساختار کلی ضمن برخورداری از زیبایی های مادی، فضایی رها از زمان و مکان ابدی خلق کرده اند. اهداف پژوهش: 1.بررسی نمود صفت تشبیه به صورت این جهانی موضوع و نمود صفت تنزیه به صورت آن جهانی (مینوی). 2.بررسی تنزیه و تشبیه در بناهای قرن سوم تا ششم هجری. سؤالات پژوهش: 1.تشبیه و تنزیه چگونه در تزیینات معماری نمود پیدا می کنند؟ 2.تزئینات معماری بناهای قرن سوم تا ششم هجری اسلامی به چه میزان تحت تأثیر تشبیه و تنزیه قرار گرفته اند؟
۱۰.

بررسی بصری طغرا و مُهرهای سلطنتی ایران (ایلخانان-قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۱۷ پاییز ۱۳۹۱ شماره ۳ 49 - 58

کلیدواژه‌ها: اسلیمی خط طغرا خوشنویسی فارسی مُهرهای سلطنتی ایران هویت شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۲۳۵
دراین پژوهش توصیفی- تحلیلی که گردآوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای، میدانی و بررسی مستقیم آثارصورت گرفته است، هدف اصلی بررسی نقش مُهر و طغرای پادشاهان در باز? زمانی دور? ایلخانیان تا دوره قاجار بوده است که از جمله نشانه های سلطنتی و نماد اقتدار خسروی محسوب می شوند و سجع مکتوب برآنها، عمدتاً انعکاسی در افکار و عقاید مذهبی شاهان داشته است. آنها به ویژه تعمد داشتند هویت شیعی مذهبی خود را به وسیله این نشان های بصری دراسناد به نمایش بگذارند.در این پژوهش، با رویکرد بصری به تحلیل نشانه ها درطغرا و نیز در ارتباط با مُهر در محورهای همنشینی وجانشینی، بررسی چگونگی روابط بصری موجود، ارزش های گرافیکی و امکان استفاده از دستاوردهای هنرمندان گذشته درجهت تغییر و تحول استفاده از این خط درگرافیک امروز پرداخته شده است که نتایج حاصل ازبررسی ها نشان می دهد اصل نظم، ایجاد تکرار و ریتم، چرخش حروف که جنبشی موزون را تشکیل می دهد در این نقوش حضور چشمگیری دارد. علاوه بر آن باید به چگونگی رنگ بندی خطوط در طغراها اشاره کرد که بافت حروف را تعدیل و تقویت می کند. این خط درسده های اخیر توسط خوشنویسان عثمانی (ترکیه) شکل و قالبی متناسب یافته و جدا از متن نوشتاری یک سند مطرح گردید.
۱۱.

مطالعه تطبیقی نقوش گیاهی گچ بری های کاخ تیسفون با اولین مساجد ایران (مسجد جامع نائین، مسجد جامع اردستان، مسجد جامع اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۱۸ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ 15 - 24

کلیدواژه‌ها: گچ بری نقوش گیاهی ت‍ی‍س‍ف‍ون مساجد ایران اسلیمی ختایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۳۰۲
هنر گچ بری، از جمله هنرهای تزئینی در معماری بناهای ایران است که از دیرباز زینت بخش بسیاری از کاخ ها و بناها قبل از دوران اسلامی و همچنین زینت بخش بناها به خصوص مساجد دوران اسلامی بوده است. از نقوش ناب در گچبری می توان به نقوش گیاهی اشاره کرد. در دوران قبل از اسلام، در کاخ های ساسانی نمونه های متنوعی از نقوش گیاهی در گچ بری دیده شده است. هدف مقاله پیش رو، شناخت و بررسی نقوش گیاهی در گچ بری کاخ های ساسانی (کاخ تیسفون) و سه مسجد تاریخی متعلق به اوایل دوران اسلامی در ایران و سپس مقایسه آنها می باشد. نقوش گیاهی در گچ بری های کاخ های ساسانی، نقوش انتزاعی از طبیعت اند که اشکال متنوعی را می توان در آنها یافت که عبارتند از: نقوش نخل، تاک و پیچک، انگور، انار، گل نیلوفر آبی و گل چند پر، بلوط و برگ انجیر و نقش هایی شبیه به برگ برساو شده. سپس در دوران اسلامی که باورهای مذهبی اثر خود را بر هنر و گرایش های هنری گذاشت؛ نقوش گچ بری نیز بدلیل منع نقوش انسانی و حیوانی، دستخوش دگرگونی شد، به گونه ای که نقوش گیاهی ساسانی در کنار گردش اسلیمی و ساقه های آن و در مواردی در ترکیب با کتیبه نگاری آیات قرآنی زینت بخش بناها شدند.
۱۲.

تفسیر ساختاری از مبانی فلسفیِ «نظام فیض» به عنوان یکی از عوامل حرکت ساز بر بازیابی آرایه اسلیمی در عصر عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره زمستان ۱۴۰۱ شماره ۶۴ 43 - 61
تعداد بازدید : ۱۳۸ تعداد دانلود : ۱۲۹
مقاله بابیان این فرضیه که حرکتِ «ساختار ساختارها» عاملی بر جنبشِ ریزساختارهای تابعه و نظاماتی مانند آرایه های معماری است؛ به تفسیر موضوع می پردازد. برای این منظور، ضمن بررسی دوران زمامداری عباسیان، به عنوان عصری که حرکت ساختار ساختارها به حد مطلوبی از شکوفایی رسید؛ به نمودهایی از ساختارهای شکوفا در این عصر همچون فلسفه و نظاماتِ آن، به طور خاص «نظامِ فیض» می پردازد. هدف این تحقیق، تفسیر و بررسی نظامِ فلسفی فیض در قالبِ ساختاری محرکْ بر ریزساختارها و اختصاصاً به عنوان عاملی بر بازیابی اسلیمی است. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که آیا رابطه ای بین مبانی فلسفی نظام فیض و آرایه اسلیمی قابل کاوش است؟ روش پژوهش، تاریخی-تفسیری است که در قالب استنباطی از نوع داده بنیاد به بیان موضوع می پردازد. داده های مورد استناد به صورت اسنادی و مروری، جمع آوری شده اند. نظام استدلال پژوهش، استقرایی-قیاسی است. الزام به شناخت جنبه های نظری، عملی و ساختاریِ رواج دهنده اسلیمی در عصر عباسیان به عنوان ضرورت اجرایی این تحقیق در نظر گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان داد که شکوفایی ساختار ساختارها، عاملِ بر جنبشِ ساختارهای تابعه است. هنر و به طور خاص آرایه های معماری هم به عنوان یک ریزساختارِ متأثر از کلان ساختارها، به تأسی از نظامات مختلف به تکاپو و حرکت می آیند. منشأ اسلیمی در عصر عباسیان که بر دو ریشه پالمت و ساسانی قابل تمییز است، دارای شباهت هایی از جنبه های جوهری، صدوری و حرکتی با نظام فلسفی فیض است؛ که نتایج این تحقیق در سه مقام حرکتی به آن ها می پردازد. نهایتاً، این مقاله بیان می کند یکی از دلایلِ بازیابیِ اسلیمی در عصر عباسیان می تواند متأثر از حرکت سایر نظامات و ساختارها، بالأخص نظام فیض، به عنوان عاملی صورت ساز و حرکت آفرین در نظامِ اسلیمی بوده باشد. این موضوع با ارائه سه قالبِ فرمی در صورت اسلیمی تفسیر می گردد.
۱۳.

چگونگی نقشمایه اسلیمی در حاشیه قالی های سده دهم ه.ق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگره تابستان ۱۴۰۲ شماره ۶۶ 181 - 195

کلیدواژه‌ها: اسلیمی کیفیت های بصری حاشیه قالی دوره صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۶۹
با آغاز حاکمیت صفویان از قرن دهم ه.ق آفرینش نوآورانه قالی با ساختاری (طراحی و بافت) متفاوت از گذشته در صدسال نخست رقم خورد؛ نظام های تزئینی حاکم بر ساختار(زمینه و حاشیه) قالی های صفویه، مطالعه حاشیه آن ها را ضرورت بخشیده است. اسلیمی ها از پرتکرارترین نگاره ها در قالی های صفویه و حاشیه آن ها هستند. آگاهی و تأمل بر چگونگی بهره گیری هنرمندان عصر صفویه از این نقش در حاشیه قالی های منطقه ای و تأکید بر الگوهای اصیل در طراحی حاشیه قالی ها، هدف مقاله است و به این پرسش ها پاسخ می دهد: 1. نقشمایه اسلیمی در حاشیه قالی های سده دهم ه.ق از دیدگاه طراحی سنتی قالی در انواع، ساختارهای تزئینی و جای گیری چگونه است؟ 2. وجه ممیزه کاربست نقش اسلیمی در حاشیه قالی های مناطق بافندگی(پنج گانه) قرن دهم ه.ق بر چه اساسی است؟ روش تحقیق تطبیقی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. 22 نمونه قالی سده دهم ه.ق با محوریت کاربرد اسلیمی در حاشیه بررسی شد و در پاسخ به پرسش نخست، با تحلیل تصاویر خطی حاشیه ها انواع پنج گانه اسلیمی ساده، گل دار، ماری و دهان اژدری و نظام های شش گانه تزئینی مشتمل بر بازوبندی(قلمدانی)، مداخل، اسلیمی گل دار، بند اسلیمی پیچان، قاب اسلیمی یا ترکیب های متقارن، اسلیمی ماری با ترکیب بندی آزاد و کاربست آن ها در سه بخش مجزای حاشیه اصلی و فرعی، حاشیه اصلی و حاشیه فرعی مسجل گردید. در پاسخ به پرسش دوم، بیشترین کاربست انواع اسلیمی به قالی های تبریز و هرات تعلق داشت. نمونه های تبریز، هرات و قره باغ در بهره مندی از انواع ساختارهای تزئینی و قالی های تبریز، قره باغ و کاشان به لحاظ کاربست اسلیمی ها در هر سه بخش حاشیه سرآمد گردیدند؛ بنابراین حاشیه قالی های تبریز و هرات در بهره مندی از وجوه سه گانه مذکور پیشتاز بودند.
۱۴.

تبارشناسی گل سوسن (زنبق) در گل و مرغ ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هنرهای زیبا - هنرهای تجسمی دوره ۲۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 135 - 146

کلیدواژه‌ها: سوسن زنبق آناهیتا اسلیمی گل و مرغ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۱۷۶
گل سوسن(شوشن) از گیاهان شوش خوزستان با ایزدان ایلامی، پیوند مذهبی خورده است و وجهی نمادین در فرهنگ و هنر ایران باستان دارد. هدف، تبارشناسی گل سوسن و پیوند آن با ایزدان در هنر ایران باستان و استحاله آن در دوره اسلامی است. از این رو نسبت گل سوسن آسمانی با الهه آناهیتا چیست و استحاله آن به اسلیمی در دوره اسلامی چگونه نمود یافته است؟ جایگاه آن در گل و مرغ صفوی تا قاجار چیست؟ روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی و جمع آوری داده ها، کتابخانه ای و الکترونیکی است. یافته ها نشان دارد گل سوسن با دو امشاسبند هورتات و امرتات در متون پیش از اسلام شناخته شده که به همراهی الهه آناهیتا، نگهبانان گیاه و آب برروی زمین اند. در هنر ایران باستان، سوسن در کنار نیلوفر با اهورامزدا، تثلیث مقدس ایرانیان را تشکیل داده و با حضور در دیوارنگاره های پلکان کاخ آپادانا بر وجه مذهبی خویش صحه گذارده اند. در دوره اسلامی، هنرمندان نقش انتزاعی سوسن را در قالب اسلیمی یا آرابسک در اماکن مذهبی تثبیت کردند. از دوره صفوی به بعد که نقاشی ایرانی به طبیعت گرایی متمایل شد، هنرمندان ضمن بهره بردن از نقاشی غربی، آن را به صورت واقع گرایانه نه تنها در نقاشی دیواری و مرقعات بلکه در بافت پارچه ها به کاربردند.