ارتدوکس

رهبانیت به معنای کناره‏گیری و انزوا از صحنه اجتماع و پرداختن به عبادت‏ها و ریاضت‏های طاقت‏فرسا، در آیین مسیحیت دارای سابقه‏ای بس طولانی است، به گونه‏ای که این پدیده در شکل رسمی خود از قرن سوم میلادی آغاز شد و تا عصر حاضر ادامه دارد. هدف از این نوشتار آشنایی با پیشینه این پدیده نابهنجار و فرقه‏های منتسب به آن و نیز مناسک برخی از این فرقه‏هاست. فرقه‏های رهبانی برای حضور افراد در حلقه خود، شرایط ویژه‏ای را وضع نموده‏اند و اعمال بسیار سخت و خشنی را بر نوآموزان خود تحمیل می‏کنند. رهبانیت نه تنها موفقیت قابل توجهی به دست نیاورد، بلکه بر اثر زیاده‏روی در ریاضت بر نفس، مبتلا به ناهنجاری‏های اجتماعی و حتی اخلاقی نیز شد. از این‏رو، در برهه‏ای از زمان، کلیسای مسیحیت نیز به مخالفت با چنین فرقه‏هایی برخاست. دین مبین اسلام با راه یافتن امثال این فرقه‏ها در جامعه مسلمانان به شدت مخالفت نموده است.

در این مقاله درباره نظریه انتقادی جدید بحث شده است. این رویکرد در پاسخ به شبهه­های پست مدرنیسم بر تفکر انتقادی و به منظور بازگشت به سنت اولیه مکتب فرانکفورت مطرح شده است. هدف اصلی صاحبان این نظریه، به چالش کشیدن شکاکیت و بدبینی نگرش پسا انتقادی پست مدرنیسم و احیای تفکر رادیکال است. نظریه انقادی جدید، اهمیت و ضرورت انطباق با شرایط جدید را تشخیص داده است. این نظریه می­خواهد به اصول پایبند بماند، بی­آنکه ضرورت بازنگری در نظریه­های مکتب فرانکفورت را نایده بگیرد. این طرز تلقی، نظریه انتقادی جدید را به سمت دفاع از اصل «تداوم در عین تغییر» سوق داده است. این دیدگاه از ارائه یک راه حل رادیکال برای نقد سرمایه­داری متاخر، فراسوی تفکر پسا انتقادی و پست مدرنیسم، دفاع می­کند و در عین حال ملاحظات جدیدی را در برنامه خود گنجانده است.

در اوایل دهه 1520م، افکار اصلاح طلبان، بخصوص لوتر در انگلستان مورد بحث قرار گرفت. این بحث، زمینة نارضایتی گسترده مردم این کشور از کلیسای کاتولیک را فراهم آورد. ظهور اصلاح طلبان و قدرت گرفتن آنان در برخی مناطق تحت سیطره پاپ، قدرت وی را تا حد زیادی کاهش داد. هرچند انگلستان، نخستین کشوری بود که از سلطنت قوی و مستحکمی برخوردار بود، اما نزاع پادشاه و پاپ منجر به ایجاد یک کلیسای مستقل انگلیکن در مسیحیت شد. انگلیکانیسم، خود فرقه ای مجزا و مستقل است و جز هیچ یک از فرقه های دیگر مسیحیت، مانند کاتولیک و پروتستان و ارتدوکس نیست. انگلیکن ها در بسیاری از نقاط جهان، با کلیسا های لیبرال پروتستان ترکیب شده اند. با توجه به شباهت های بسیار زیاد از نظر سیاسی، ترکیب شغلی و تحصیلی با پروتستان های لیبرال به عنوان بخشی از پروتستان های لیبرال طبقه بندی می شوند. الیزابت دوم، ملکه انگلستان هم اکنون رئیس تشریفاتی کلیسای انگلستان است.

جمهوری تاتارستان مهم ترین جمهوری مسلمان نشین روسیه است، زیرا بیشتر مسلمانان روسیه تاتار هستند. تاتارها در گذشته بر مسکو چیره شده و روس ها بیش از 200 سال در حکومت تاتاری زیسته اند. هم اکنون نیز تاتارستان از نظر فرهنگی و اقتصادی برای روسیه اهمیت زیادی دارد. روسیه از تاتارستان به عنوان الگویی برای جمهوری های مسلمان نشین، به ویژه در قفقاز شمالی استفاده می کند، زیرا تاتارها بسیار متجدد بوده و با فرهنگ ارتدوکس از در آشتی درآمده اند. پرسش اصلی مقاله این است که «درون مایه هویت مسلمانان تاتارستان، از کدامیک از فرهنگ های اسلامی، تاتاری و روسی متاثر است»؟ فرضیه نویسندگان این است که «با توجه به قدرت سه فرهنگ اسلامی، تاتاری و روس-اسلاو-ارتدوکس در جامعه تاتارستان، فرهنگ این جمهوری از هر سه فرهنگ متاثر است». برای بررسی این فرضیه از پژوهش های گوناگون بومی (تاتاری) و غیر بومی بهره برده شده تا رویکردهای گوناگون در مورد هویت مسلمانان تاتار تحلیل شود.

ارامنه اصفهان از دوران صفویه، زمانی که اصفهان پایتخت بوده، در این شهر حضور داشته اند و تعداد زیادی کلیسا در محدوده جلفای اصفهان بنا نموده که امروزه تعدادی از آنها باقی مانده اند. فرقه ارتدوکس مسیحیت، دارای اصول اعتقادی و آیین های خاصی است که برخی از این آیین ها بر کالبد و آرایه های معماری کلیساها تأثیر گذاشته اند. هدف این پژوهش، مقایسه تطبیقی و بازشناسی تأثیر و چگونگی نمود این اصول و آیین ها بر ساختار فضایی معماری و آرایه های کلیسا های ارتدوکس اصفهان و ارمنستان است. روش تحقیق پژوهش فوق، کیفی و با روش توصیفی-تحلیلی بر اساس مقایسه تطبیقی بین کلیساهای رایج ارمنی و کلیساهای جلفای نو اصفهان است. داده های مورد نظر، از طریق مطالعات کتابخانه ای در زمینه اصول اعتقادی و آیین های مسیحیت و مطالعات میدانی به صورت حضور مستقیم محققان در فضاهای کلیساهای اصفهان گردآوری شده و در ادامه مورد تجزیه و تحلیل کیفی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهند معماری کلیساهای ارامنه اصفهان، تلفیقی از معماری ایرانی و معماری ارمنستان است. جهت گیری شرقی- غربی، شکل هندسی مستطیلی، سلسله مراتب فضایی، داشتن حداقل یک گنبد بزرگ، همه از معماری کلیساهای ارمنستان تبعیت می نمایند. گنبد قوسی شکل، جنس مصالح، نوع پنجره های بزرگ گنبدها و نوع مأذنه، از معماری ایرانی الگو گرفته اند. همچنین، برخی از آرایه های الحاقی بیرونی کلیساهای ارمنستان همچون؛ پنجره های گل سرخ، شبدری و پنجره سه بخشی حذف شده اند و آرایه هایی که مربوط به داخل کلیسا بوده، همانند نقاشی های دیواری هستند و برخی از این آرایه ها مانند؛ کبوتر فاخته، گنبدهای سه تایی، میز مخصوص قرائت انجیل، صلیب یا چلیپا، پنجره یا تصاویر مصائب عیسی مسیح و رستاخیز مسیح، در فضای داخلی کلیساها به کار رفته اند. آرایه هایی که نماینده ای از آیین های مسیحی هستند، آرایه های درب خروج شیطان، شام آخر، محل نگهداری روغن مقدس، جایگاه مخصوص کشیش و هشتی بوده که در تمام کلیساها مشاهده می شوند.

آثاری که درباره روسیه نوشته شده اند، اندکند و بیشتر صبغه ادبی، سیاسی، ژورنالیستی یا امنیتی دارند. کتاب جامعه و فرهنگ روسیه کوشیده است نگاهی عمومی و فراگیر به مبحث فرهنگ در جامعه روسیه داشته باشد که کمتر مورد توجه مطالعات روسیه واقع شده است. این مقاله پس از معرفی کتاب و نویسنده، نوع توجه نویسنده به مبحث جامعه و فرهنگ روسیه نقد و تحلیل شده است. بدین منظور، بستر و خاستگاه اثر بررسی شده، سپس با نقد درون ساختاری به تحلیل و بررسی میزان انسجام و نظم منطقی اثر و اشکالات ظاهری، دستوری و تایپی؛ و روش شناختی آن می پردازد و نقاط قوت محتوایی آن را نیز باز می گوید. در ادامه نقد برون ساختاری (مبنایی) از کتاب شده و پس از تحلیل و بررسی میزان هماهنگی مفاد اثر با اصول و مبانی مفروض آن و بیان قوت ها و تناقضات موجود، میزان ارتباط و چالش مفاد اثر با مبانی و اصول دینی و اسلامی بحث شده است.