انقلاب

هدف از این پژوهش؛ تحلیل گفتمان- ایدئولوژی دولت اصول گرایی در نظام آموزش وپرورش ایران و همچنین بررسی رویکرد این دولت در راستای بازنمایی گفتمان خود از طریق نظام آموزش وپرورش می باشد. تحقیق حاضر یک مطالعه کیفی است که با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و روش- نظریه لاکلائو و موفه، به توصیف، تفسیر و تبیین ماهیت و عناصر گفتمانی آموزش وپرورش در این دوره تاریخی پرداخته است. بر اساس نتایج حاصله از این پژوهش، می توان اذعان نمود که؛ دولت اصول گرایی در طی مدیریت اجرایی خود، برای کنترل، نظارت و اعمال دخالت هایی در نظام آموزش وپرورش تلاش نموده و در موارد بسیاری با تأثیرگذاری بر فرایند تصویب قوانین و همچنین تولید محتوا و اصلاح متون کتب درسی در پی تحول گفتمان فرهنگی- آموزشی موجود و بازنمایی نشانگان گفتمان مسلط از طریق نظام آموزش وپرورش بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد آموزش و پرورش دولت اصول گرا از بعد گفتمانی از نشانگان سوسیال دموکرات اسلامی فاصله گرفته و به عناصر گفتمانی سنت گرایی ایدئولوژیک اسلامی نزدیک شده است. لذا بر خدامحوری،گسترش عدالت، استقلال و نفی وابستگی، حمایت از محرومان، ایثارگری، بومی گرایی، مهرورزی، استکبارستیزی، تکلیف گرایی و... در اسناد خود تأکید دارد. عناصر گفتمانی فوق در چهارچوب گفتمان غالب و در راستای نفی کامل ارزش های فرهنگی غرب با به چالش کشیدن سامان چیره در نظام بین الملل، سوژه های دینی و انقلابی را بازآفرینی می کند. همچنین یافته ها نشان می دهد سوژه مدنظر دولت اصول گرا، سوژه سیاسی است که با عناصر و دقیقه های گفتمانی نظام سنت گرای ایدئولوژیک انطباق دارد.

پژوهش حاضر در جستجوی فهم مفهوم انقلاب با تاکید به اندیشه های مارکسیست های ایرانی در دهه 40 و 50 شمسی و برآمدن انقلاب اسلامی است. هدف پژوهش بررسی مفهوم انقلاب در اندیشه مارکسیست های ایرانی است. پرسش تحقیق؛ مارکسیست های ایرانی براساس کدام بنیان های نظری به فهم مفهوم انقلاب مبادرت می کردند؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که نیروهای مارکسیست ایرانی براساس نظام دانایی برآمده از اندیشه های مارکسیستی به فهم مفهوم انقلاب مباردت کرده اند. نتایج پژوهش حاضر که با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با خوانش منابع دست اول انجام شده به این نتیجه می رسد که از منظر جریان مارکسیست های ایرانی که اندیشه های خود را از سایر متفکران غربی وام گرفته بودند، مفهوم انقلاب به معنای دگرگون ساختن نظم سیاسی و استقرار نظم جدید فهم می شود. آنها دقیقا در چارچوب نظری و دستگاه اندیشه متفکران مارکسیست فکر می کردند و به دنبال پیاده سازی همان نظرگاه برای تغییر و تحولات در کشور ایران بودند. از نگاه مارکسیست های ایرانی، مفهوم انقلاب در گرو اندیشه های هراکلیت، مارکس و لنین صورت بندی می شود، فهم و درکی که در کلان روایت ماده خلاصه شده و تمام آن نیروی دگرگون کننده که نظم حاکم را دست خوش تغییرات بنیانی می کند در نظام دانایی مارکسیست های ایرانی، به ماده ختم می شود.

اندیشه نوسازی در بستر دولت مدرن و جنبش انقلابی بیان کننده رابطه نیروهای متعارضی است که هر یک با رویکردی متفاوت به نوسازی نگریسته اند. در دوران پهلوی اول و دوم اندیشه نوسازی همپای تأسیس دولت مدرن تفسیر شد و ساختمانی از دولت مدرن و نهادهای ملازم با آن را بنا نهاد اما به تدریج در سال های منتهی به انقلاب، روشنفکران با رویکردی دیگر به اندیشه نوسازی و دولت مدرن نگریستند و گونه ای نو از دولت را پی ریزی نمودند. بدین جهت مقاله پیش رو به سیر تغییر مفاهیم مرتبط با اندیشه نوسازی در دوران پهلوی اول، دوم و منتهی به انقلاب اسلامی پرداخت و این پرسش را بیان نمود که اندیشه نوسازی از چه جایگاهی در بستر دولت مدرن و جنبش انقلابی برخوردار بود؟ با تکیه بر جامعه شناسی تطبیقی_تاریخی نمایاندیم که اندیشه نوسازی هم راستا با دولت مدرن بروز یافت و این همانی میان این دو مفهوم شاید از نتایج سال های پسامشروطه بود اما اندیشه نوسازی و دولت مدرن در سال های پس از 1320 و به ویژه دو دهه 50-1340 با نقد روشنفکران روبرو شد؛ نقدی که دولت مدرن را با تمام سازوبرگ هایش فرسود و این نقد منطقاً با نقد اندیشه نوسازی هم معنا بود.

تعریف سیاست از منظری واقع گرایانه همانا علمی است هماره آمیخته به نیرنگ و فریب و اغلب به دور از هر انگاره و ایده اخلاقی و الزامات آن. این تعریف در جهان امروز بی شک چراغ راه و رأی بسیاری از سیاستمداران و کنشگرانی بوده و هست که برآنند در کشمشی همیشگی و غالبِ اوقات آمیخته با خشونت، باید منافع خویش را فراچنگ آورد. در این میانه آشوب و جنگ و خشونت به نام سیاست، برخی کنشگران سیاست و اخلاق در مقابل گاه و بیگاه بر آن شده اند که سیاست را باید از افقی انسانی، اخلاقی و همسوی صلح و دوستیِ اعضای بنی آدمی خواند و سیاست، خشونت نیست. در کشمکش این مجادلات، معنای سیاست و نسبت آن با خشونت هنوز مبهم به نظر می رسد و نسبت آنها یک مسئله است. در این پژوهش کوشیدیم به مسئله «نسبت خشونت و جنگ با سیاست» بپردازیم و به این سؤال پاسخ دهیم که خشونت، جنگ و سیاست چه رابطه ای باهم دارند؟ برای این منظور آرای هانا آرنت را محور قرار دادیم و با روشی توصیفی-تحلیلی به بررسی موضوع اصلی تحقیق پرداختیم. بررسی ما نشان می دهد هانا آرنت بر اساس مبانی فکری اگزیستانسیالیستی خود تعریفی از سیاست ارائه می دهد که برآیند ابعاد انسانی وجود آدمی یعنی عقل، سخن، آغازگری، انگیختگی، با دیگران بودن و گفت وگو است. آرنت سیاست را کنشی از جنس سخن و تعامل انسانی در عرصه عمومی می بیند که نسبتی با خشونت نداشته در تضاد با آن است. آنجا که خشونت آغاز می گردد، سیاست پایان یافته است.

در نوشتار حاضر، نقش توحیدگرایی امام خمینی(ره) در برپایی قیام انقلاب اسلامی ایران بررسی می شود. این نوشتار بر این مدعاست که شکل دهی مراحل، اهداف و روش های به کار گرفته شده در انقلاب کاملاً متأثر از توحیدگرایی امام بوده است. هدف از این تحقیق اثبات تأثیرگذاری محوری اصل توحید در کنش گری امام برای ایجاد ساختاری نو در جامعه است. اطلاعات این تحقیق به روش اسنادی و با رجوع به نوشتارهای موجود از امام و محتواهای مربوط به ایشان جمع آوری شده و این تحقیق به روش تحلیلی- توصیفی انجام گرفته است. نتیجه به دست آمده حاکی از آن است که التزام امام به توحیدگرایی نوعی خاص از کنش گری اجتماعی را در ایشان به وجود آورد که سبب تحول درونی مردم ایران شد. امام با توحیدگرایی خود سطح بالایی از کنش گری اجتماعی در مردم را به وجود آورد که به واسطه آن توانست به شکل دهی ساختاری جدیدی از جامعه بر مبنای توحید دست پیدا کند.

تشکیل حکومت برای ایجاد نظم و عدالت و سامان دهی نظام زندگی اجتماعی، عقلا یک امر ضروری است. اگرچه شیعیان در زمان حضور معصوم(ع) تشکیل حکومت را وظیفه و حق ایشان می دانند، اما گروهی از آن ها این پرسش را پیش می کشند که آیا مومنین در عصر غیبت نسبت به قیام و تشکیل حکومت وظیفه دارند یا از آن منع شده اند؟ هرچند روایاتی در زمینه ی منع وجود دارد، اما این پژوهش می کوشد تا اثبات کند که این روایات از حیث سندی و دلالی ضعیف هستند و این روایات درصدد نهی از مطلق قیام صادر نشده اند. علاوه براین، این باور ناروا با آیات قرآن و دیگر روایات معتبر اهل بیت(ع) نیز ناسازگار است

انقلاب های کبیر، در تعبیری کلی و خارج از مناقشات نظری به عنوان دگرگونی های بزرگ و تغییرهای بنیادینی شناخته می شوند که نظم اجتماعی پیشین را از میان برده و نظم جدیدی را بنیان گذاری می کنند. در پاسخ به این مسئله که چگونه این تغییر و دگرگونی و نظم یابی ممکن می شود نظریات مختلفی در حوزه علوم اجتماعی بیان شده است. اولین صورت بندی ها از چگونگی نظم یابی جامعه به واسطه نظریه پردازان قرارداد اجتماعی و سپس اقتصاددانان سیاسی انجام گرفت. پرسش هابزی، اما در مرکزیت تمامی بررسی ها قرار دارد؛ چگونه امکان دارد که افرادی با امیال متفاوت یک جامعه را تشکیل بدهند، چگونه ممکن است خواست های متفاوت بدنمندی واحدی را ممکن کنند؟ جامعه شناسی با صورت های متفاوت قراردادگرایی که امر اجتماعی را به وسیله امری خارج از منطق اجتماع تحلیل می کردند مخالفت کرد؛ جامعه شناسی پرسش از نظم اجتماعی را درون مناسبات جمعی انسان ها بررسی کرد؛ دورکیم در پاسخ به این مسئله از تجربه جامعه به عنوان عنصر پیونده دهنده ارزشی نام می برد و وبر کاریزما را به عنوان ارزش گذاری می داند که افراد از طریق تسلیم یا ایمان به کاریزما با یکدیگر پیوند برقرار می کنند. مفاهیمی مانند امر قدسی، غلیان جمعی، جوش وخروش جمعی، کاریزما و خلسه های جمعی در دورکیم و وبر با یکدیگر همپوشانی دارند که امکان فهم تغییرات بزرگ اجتماعی به واسطه ترکیب این مفاهیم را مهیا می کنند. ازآن جهت که انقلاب ها رخداد دگرگون کننده و نظم بخش حیات اجتماعی هستند؛ از طریق تحلیل وضعیت و ماهیت انقلاب ها می توان به پرسش چگونگی شکل گیری نظم اجتماعی پاسخ داد.

انقلاب اسلامی از برجسته ترین انقلابهای قرن بیستم میلادی می باشد. این برجستگی به دلایل ظاهری همانند گستردگی سرزمینی و یا تعداد کشته ها و ... نبوده؛ بلکه به عظمت در مبانی نظری(هستی شناختی، معرفت شناختی و انسان شناختی) و اهداف و آرمان های انقلاب باز می گردد. بر اساس چنین نگرشی، غایت این حرکت عظیم و الهی، نه صرفاً سقوط حکومتی دست نشانده و یا جابه جایی قدرت سیاسی، بلکه بنیانگذاری عالمی جدید و طرحی نو برای آینده ی بشریت می باشد. از این عالَم جدید می توان تعبیر به تمدن نوین اسلامی کرد. اکنون که از التهابات اولیه انقلاب گذشته و به مرحله ی بلوغ آن رسیده، ضرورت دارد با امعان نظر به این پتانسیل و ظرفیت، نگرشی عمیقتر به این پدیده ی اجتماعی افکند. چرا که شناخت صحیح انقلاب لازمه و مقدمه ی شکل گیری تمدن است. به عبارتی دیگر، مرحله ی تمدن نه به معنای اتمام مرحله ی انقلاب بلکه تکامل و اوج رشد و ثمردهی آن است. مسلماً تکامل نهایی در بستر اولیه ی آن، یعنی انقلاب، شکل می گیرد و در واقع، شکل گیری تمدن، آخرین مرحله ی تکامل و شکوفایی انقلاب است. این مقاله با چنین رویکری و با روش «توصیفی علّی» و بهره گیری از اندیشه ی رهبران انقلاب(حضرت امام خمینی(ره) و حضرت آیت الله خامنه ای)، به دنبال تبین این نگرش می باشد.

مسئله انقلابی گری از مسائل پرمناقشه در تاریخ انقلاب اسلامی ایران است که برخی از روشنفکران مانند مهندس مهدی بازرگان با دید انتقادی به آن نگریسته اند. این پژوهش که به شیوه تحلیلی و توصیفی نگاشته شده درصدد پاسخ به این پرسش است که نگاه مهندس بازرگان به مقوله انقلاب و مسئله انقلابی گری چگونه بوده و چه نقدهایی بر آن وارد است؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که نگاه بازرگان به مبارزات، نگاهی انقلابی نبود. او انقلاب اسلامی را نهایتاً یک اصلاح و رفرم می پنداشت که دایره آن تنها شامل ایران است و نه فراتر. وی در تبیین مفهوم انقلاب اسلامی، دو رویکرد ایجابی و سلبی اتخاذ می کند و این تناقض در سرتاسر دیدگاه های وی به چشم می خورد. رویه انقلابی گری بازرگان نیز بسیار متفاوت با دیگران بود به گونه ای که قائل به سلطنت شاه بود و نه حکومت او. در نقد دیدگاه ها و رفتار او نیز علاوه بر وجود تناقضات گفتاری و رفتاری، می توان به مواردی نظیر: عدم درک درست بازرگان از شرایط انقلابی، خصوصیات رفتاری او و غیره اشاره کرد.

منطقه خاورمیانه پس از به ثمر رسیدن انقلاب 2011 تونس، شاهد انقلاب ها و اعتراضات گوناگونی بود. کشور یمن یکی از این موارد است که در ادامه انقلاب های کشورهای اسلامی، تا حدودی پدیده انقلاب را تجربه کرد. یمن به خاطر موقعیت سوق الجیشی و جمعیت زیاد شیعیان آن، برای جمهوری اسلامی ایران دارای موقعیتی راهبردی است. برای تحلیل و شناخت بیشتر انقلاب یمن، پرداختن به حوادث 2011 آن کشور از منظر نظریات مختلف ضرورت پیدا می کند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در پی پاسخ به این سوال است که زمینه ها و عوامل انقلاب 2011 یمن، تا چه میزان بر نظریه چالمرز جانسون قابلیت تطبیق دارند؟ فرضیه اصلی این پژوهش بر این امر استوار است که نظریه چالمرز جانسون تا حدودی می تواند به شناخت برخی از عوامل انقلابی 2011 یمن کمک کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که از سه عامل انقلاب از منظر جانسون، تنها دو عامل، عدم تعادل و عوامل شتاب زا بر تحولات انقلابی یمن قابلیت تطبیق دارند.

تحول و اسلامی سازی علوم انسانی و استقلال فرهنگی و فکری، یکی از مهم ترین اهداف و آرزوهای انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) بوده است؛ به طوری که بعد از پیروزی انقلاب، هم امام راحل و هم رهبر معظم انقلاب و سایر متفکران و اندیشمندان انقلاب برای تحول و تغییر علوم انسانی تلاش های فراوانی کرده اند. مهم ترین پرسش این نوشتار این است که متفکران انقلاب اسلامی و به صورت خاص، مقام معظم رهبری و آیت الله مصباح یزدی، چه راهکارهایی را برای بسط، تحول و اسلامی سازی علوم انسانی مطرح کرده اند؟ برای یافتن پاسخ این پرسش، با مراجعه به آثار و سخنان این دو اندیشمند اسلامی به این نتیجه رسیده ایم که راهکارهایی را که این دو متفکر اسلامی برای تحول و اسلامی سازی علوم انسانی مطرح و ارائه نموکرده اند، به دو بخش تقسیم می شود: راهکارهای بنیادی و علمی و راهکارهای عملی که با استفاده از روش تحلیلی توصیفی این راهکارها مورد تحقیق و بازخوانی قرار گرفته است.

ازجمله مسائل موردتوجه عمده نظریه پردازان مدرن انقلاب و جنبش های اجتماعی، سرنوشت انقلاب ها بعد از پیروزی و برانداختن نظم موجود و تبدیل انقلاب به یک نظام سیاسی جدید است. اینکه یک جنبش انقلابی بعد از پیروزی بر نظام سیاسی مطرود، نظام جدیدی را خلق نموده و به حرکت های انقلابی خاتمه می دهد و درواقع انقلاب مأموریتش پایان یافته به نظام تبدیل می شود. بر همین اساس نظریه های مدرن انقلاب رأی به امتناع همزیستی انقلاب و نظام داده اند؛ اما درک متفاوتی که از معنای انقلاب در نگاه رهبران انقلاب اسلامی وجود دارد باعث شده که در اندیشه مبتنی بر انقلاب اسلامی نه تنها رأی به پایان مأموریت انقلاب داده نشود، بلکه از نظریه «نظام انقلابی» دفاع بشود. این نوشتار می کوشد به روش کیفی و با استفاده از منابع اسنادی، ضمن بررسی انتقادی نظریات مهم انقلاب و جنبش های اجتماعی و با تکیه بر نظریه جنبش اجتماعی و نگاه بدیع و خلافِ آمد امام خمینی به انقلاب اسلامی، امتناع همزیستی انقلاب و نظام به مثابه یک قاعده کلی را رد کرده و چیستی و چگونگی همزیستی انقلاب و نظام در ایران را بررسی کرده و مدلی برای توضیح چگونگی تحقق نظام انقلابی ارائه بدهد.

نظریه پردازان در حوزه های گوناگون علوم اجتماعی، عوامل گوناگون و گاه متضاد را عامل شروع اعتراضات در مصر می دانند. اقتصاددانان بر عوامل اقتصادی و دانشمندان علوم سیاسی بر عناصر سیاسی تأکید کرده اند. این پژوهش به روش علّی- توصیفی و با بررسی منابع کتابخانه ای و الکترونیکی به دنبال پاسخ  این سوال است که چرا فرآیند دموکراسی در مصر که با انقلاب سال 2011 شروع شده بود، شکست خورد و با کودتای نظامیان مواجه شد؟ رویکرد اقتصاد سیاسی عجم اوغلو و رابینسون، برگرفته از کتاب ریشه های اقتصادی دیکتاتوری و دموکراسی، به عنوان چارچوب نظری انتخاب شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که: "وابستگی ساختاری اقتصاد مصر به منابع ارزی و درآمدی خارجی و تأثیرپذیری از نوسانات آن، عدم ایفای نقش واسطه ای از سوی طبقه متوسط مصر به دلیل ترس از اقدامات دولت محمد مرسی و حتی گرایش بخش مهمی از جامعه مدنی به نظامیان، سیستم ریاست جمهوری مصر و جدال میان اخوان المسلمین و ارتش برای تصاحب هر چه بیشتر نهادهای سیاسی و قانونی و عدم برقراری نوعی شراکت در قدرت و  نابرابری و فقر در مصر و تلاش ارتش برای بالا بردن هزینه انقلاب برای مردم؛ چهار عاملی هستند که در مجموع، موجب عدم تحقق کامل انقلاب، تهدید دموکراسی برای فرادستان و جذاب شدن کودتا برای نظامیان مصر شد. 

تشابه رویکرد دولت های دوره انتقالی ایران در پی انقلاب اسلامی و مصر در پی تحولات2011 ، نسبت به ایالات متحده آمریکا و نوع تعامل با این کشور، از موضوعات قابل توجه برای پژوهش است. مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که چرا دولت های دوره انتقالی ایران و مصر به صورت مشابهی برای نزدیکی به آمریکا و تعامل با این کشور تلاش کرده اند. دو متغیر داخلی و نظام بین الملل در شکل دهی به این موضوع، قابل بحث است که عبارت از تلاش ایالات متحده برای تاثیرگذاری بر تحولات مذکور و فقدان پایگاه اجتماعی در دولت های موقت در نتیجه احساس نیاز به حامی خارجی است. همچنین این موضوع که چرا پس از دوره انتقالی رویکرد دولت های ایران و مصر به آمریکا متفاوت می شود نیز از موضوعات دیگری است که در این مقاله مورد بحث قرار گرفته است. در پژوهش حاضر تلاش شده تا به شیوه مطالعه تطبیقی و از رهگذر مقایسه میان دولت های انتقالی در ایران و مصر، پاسخ مناسبی به پرسش مقاله داده شود. یافته های تحقیق نیز نشان می دهد که هر دو متغیر خارجی و داخلی در تشابه رویکرد این دولت های انتقالی به آمریکا موثر بوده و تفاوت در منشا هر دو تحول موجب تفاوت در تحولات پس از دوره انتقالی در این دو کشور شده است.

در دو دهه گذشته آزادسازی اقتصادی به عنوان بهترین شیوه برای توسعه، از سوی بسیاری از دولت های غرب آسیا و شمال آفریقا به کار گرفته شده است. شیوه ای که هرچند بیشتر بدون توجه به شرایط ویژه فرهنگی و اجتماعی این کشورها عملیاتی شد، اما به دگرگونی های  قابل توجه از جمله گسترش شهرنشینی، سواد و دسترسی روزافزون به رسانه های جمعی انجامید. تونس در دوره 23 ساله حکومت بن علی، با ترکیبی از سرکوب سیاسی و سیاست موازنه، چهره ای باثبات از خود به نمایش گذاشته بود و از موفق ترین کشورها در عرصه اصلاحات اقتصادی  محسوب می شد که این کشور را در وضعیتی بهتر از دیگر کشورهای منطقه قرار می داد. با این وجود عواملی مانند ارتقاء سطح آموزش عمومی، جهانی شدن فرهنگ و رسانه و به دنبال آن، آگاهی فزاینده به عنوان سرمایه فرهنگی طبقه متوسط جدید، توان ذهنی و ابزاری به چالش کشیدن رژیم را به جوانان تونسی داد. این عوامل در کنار عواملی مانند تاثیرپذیرفتن این کشور از بحران اقتصاد جهان، ناتوانی دولت در تامین نیازهای رو به افزایش جمعیت جوان و نا به سامانی های سیاسی، سبب گسیختگی زیربنایی اقتصادی تونس شد. نویسندگان این مقاله با روش تبیینی در پی پاسخ به این سوال هستند که کدامین عوامل و نیروهای اجتماعی در شکل گیری انقلاب سال 2011 در تونس برای رسیدن به مردم سالاری مؤثر بوده اند؟

اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گسترده جمال عبدالناصر در مصر که در زمان انورسادات و مبارک نیز پیگیری شد، خصوصاً در زمینه بهداشت و درمان و توسعه آموزش همگانی، باعث افزایش جمعیت جوان و رشد قشر تحصیلکرده دانشگاهی و طبقه متوسط جدید در این کشور شد. از این رو پژوهش حاضر در پی پاسخ گویی به این سوال است که طبقه متوسط جدید چه نقشی در انقلاب 2011 مصر داشته است؟ فرض این پژوهش بر آن است که طبقه متوسط جدید نقش هادی، مدیر و ایدئولوگ را در انقلاب 2011 مصر داشته است.  این طبقه که مهمترین خواست آن مشارکت سیاسی است، در مقابل ساختار سیاسی بسته مصر که توان پاسخگویی به این خواست را نداشت، تبدیل به یک نیروی انقلابی شده و در نهایت با همکاری توده های مردم باعث سقوط حکومت مبارک شدند. علاوه براین، وضعیت اقتصادی نه چندان مطلوب مصر در زمان انقلاب، نرخ بالای بیکاری در بین طبقه متوسط جدید به گونه ای که حدود یک میلیون نفر یعنی نیمی از جمعیت بیکار مصر متعلق به گروه سنی 20-24 سال بود، فساد روز افزون طبقه حاکمه، ایجاد وضعیت«برآمدگی جمعیت»، شمار فراوان جمعیت زیر خط فقر، افزایش جهانی قیمت مواد غذایی و وابستگی مصر به واردات مواد غذایی و وضعیت نامناسب توسعه انسانی در این کشور، مجموعاً باعث ایجاد نوعی نارضایتی عمومی در مصر شده که در نهایت منجر به انقلاب 2011 شد؛ انقلابی که رهبری آن در دست طبقه متوسط جدید بود.

تاریخ، دوره ای از درک مناسبات اجتماعی و فرهنگی میان تمام جوامع انسانی است. در عصری که ارتباطات در تقابل انزوای جوامع قرارگرفته و برنامه ریزی قدرت های جهان برای ساده سازی روابط اجتماعی و به حداکثر رساندن عناصر سازنده یک جامعه منسجم است. تاریخ یک جامعه، در ادبیات و هنر به گونه ای تحول ایجاد نموده است که خط مرزی میان زمان خطی و سیر روایت را می شکند و مخاطب با گره خوردگی آن همراه می شود. رمان سرخ سفید از جمله رمان های تاریخی است که در قالب فراداستان تاریخ نگارانه نوشته شده است. نویسنده در این داستان فضای اجتماعی ایران را بعد از انقلاب به تصویر کشیده است. رنگ مبارزه و دیانت در شخصیت های داستان بسیار پررنگ و چشمگیر است. این مقاله که با روش تحلیل محتوا و به صورت کتابخانه ای نوشته شده، رمان سرخ سفید را بر اساس آرای لینداهاچن بررسی نموده و در پایان به این نتیجه رسیده است که رمان با تکیه بر خرده روایت ها و شخصیت های خیالی در کنار شخصیت های حقیقی در جست و جوی شکافی است که در تاریخ انقلاب گم شده است .  

هدف پژوهش حاضر بررسی ابعاد نفوذ، به ویژه نفوذ اقتصادی در انقلاب اسلامی است. روش مورداستفاده در این مقاله، توصیفی تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و اینترنتی است. فرض ما بر این است که دشمنان انقلاب در پی شکست در ابعاد سیاسی و نظامی، به پدیده نفوذ رو آورده که یکی از مهم ترین این ابعاد بحث نفوذ اقتصادی است. این فرایند در قالب اشکال مختلف مانند قدرت نرم، تحریم های اقتصادی، رسانه ها، مذاکرات فرسایشی و نفوذ در میان مسئولان تصمیم گیر، انجام می گیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که کشورهای استعمارگر درصدد آن هستند تا با ابزارهای مختلف، مانند هژمونی سازمان های بین المللی، به منظور رسیدن به اهداف خویش بهره برده و کشورهای مورد تحریم را از پنجره فشارهای اقتصادی وادار به تسلیم کنند. منفعل کردن نیروهای داخلی در برابر تحریم ها، افزایش ناامیدی نسبت به حل مشکلات اقتصادی، شکاف میان ملت و دولت و همچنین تضعیف محور مقاومت از دیگر اهدافی است که در همین راستا دنبال می شود.

سال های دهه 1340 و 1350 اوج سیاست های اصلاحات اقتصادی، توسعه و صنعتی شدن بود و برآوردهای رسمی نشان می داد که حکومت ایران به ثبات لازم برای تداوم اقتدار داخلی و منطقه ای رسیده است. اما درست در همین دوره مجموعه ای از اعتراضات و شورش ها آغاز شد که سرانجام به انقلاب 57 منجر گشت. پرسشی که در این مقاله مطرح شده تا به آن پاسخ دهیم آنست که اصلاحات ارضی چگونه به اعتراضات سیاسی شهری تأثیر گذاشته است؟ فرضیه ای که ارائه می شود آنست که اصلاحات ارضی موجب تحرک اجتماعی و جابجایی جمعیتی شده و موجب پیدایش حاشیه نشینی در حومه شهرهای بزرگ گردید. از سویی، نوسازی با وجود توسعه یافتن مرکزِ شهرهای بزرگ، چیزی جز فقر و نابرابری و بی عدالتی برای بخش مهمی از مردم شهرها نبوده که خود منجر به شکل گیری زمینه هایی برای قیام ها و شورش ها گردید. در این مقاله با استفاده از نظریه های والت ویتمن روستو، آندره گوندر فرانک و امانوئل والرشتاین، به بررسی موضوع در سه سطح تحلیل خُرد، میانه و کلان پرداخته و نتایج بحث مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق کیفی و با روش جامعه شناسی تاریخی خواهد بود و متون و اسناد مربوط به اصلاحات ارضی ایران و اعتراضات دو دهه پیش از انقلاب را تحلیل می کند. یافته اصلی این تحقیق نشان می دهد که جدا از اراده حکومت ها، همواره یک سری تحولات ساختاری موجبات تغییر شرایط می شود که نقش ساختارها را فراتر از کارگزاران تحمیل می کند.

  اسطوره ها ازجمله کلان روایت هایی هستند که می توانند در موقعیت های گوناگون اجتماعی، سیاسی و فرهنگی محمل اندیشه ها، تجربیات و مسائل نوظهور بشری باشند و بر غنای هر نوع ادبی افزوده و پیوند روایت و معنا را مستحکم تر نمایند. ازاین رو، استفاده از اساطیر در قالب های نمایشی به ویژه فیلم، می تواند از دو جنبه ی فرم و معنا تأمل برانگیز باشد. این مقاله درصدد است تا با استفاده از روش تحلیل ساختاری روایت در کنار نقد تاریخی-فرهنگی به مطالعه وضعیت سینمای اوایل انقلاب یعنی سال های 60-57 بپردازد. نمونه موردی در این مقاله فیلم «خونبارش» است.  نتایج تحقیق حکایت از آن دارد که گفتمان دوران انقلاب با عناصری همچون جامعه بی طبقه و مبارزه با طاغوت در شکل دهی به قالب خاصی از اسطوره که تأکیدش بر «گذشته تاریخی و حوادث سپری شده» است شکلی همگانی به خود گرفت. از سویی برخلاف دوران پیش از انقلاب که نتیجه کنش قهرمانان آن در پرده ای از ابهام قرار می گرفت، در این دوره قهرمانان داستان با اطمینان می توانند نتیجه عمل خود را ببیند و در انتظار روزهای بهتری باشند.