قالی پولونزی

موزه هنر متروپولیتن نیویورک حاوی مجموعه بزرگ و نادری از تاریخ اسلام و ایران باستان است. در این بین، قالی ها نیز جزو آثار هنری اسلامی محسوب می شوند. از قالی های مهم این موزه می توان به معروف ترین قالی های پولونز یا لهستانی اشاره کرد. در این نوشتار به انگیزه شناخت برخی قالی های پولونز موجود در موزه هنر متروپولیتن نیویورک و همچنین گشایش زاویه ای نو در آسیب شناسی قالی ها در امر حفاظت و مرمت آن ها در موزه تلاش دارد. در گام نخست، مطالعات کتابخانه ای و جستجو در پایگاه های اینترنتی نشان داد که تاکنون در این خصوص بیشتر به توصیفات نقشه و رنگ آمیز آن پرداخته شده و از دید حفاظتی و مرمتی مورد بررسی واقع نشده است. در گام بعد، با تحلیل داده های دریافتی به طور مختصر این قالی ها معرفی شده و به بررسی و معرفی آسیب های فیزیکی 4 نمونه (دو جفت) از این قالی ها که در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می شوند پرداخته شده است. این قالی ها اثر هنرمندان اصفهان یا کاشان عصر صفوی است که از نخ های ابریشم، زرین و سیمین در بافت آن بر روی تارهای ابریشمی استفاده شده است. قالی های مورد بررسی دچار آسیب هایی از قبیل چند رنگی، ازبین رفتن قوس گره، پارگی، ساییدگی و فرسودگی لبه ها شدهاند.

دوره صفویه را بی شک می توان پررونق ترین و مهم ترین دوران قال یبافی ایران به شمار آورد. در میان انبوه قالی های برجسته این دوره، گروه قالی های لهستانی)پولونزی( جزء شاخص ترین آن ها محسوب می شوند. این قال یها در اصل منشا ایرانی دارند و طبق گفته محققین و مستندات ب هدست آمده، فرش های زربفت در این دوره در اکثر مناطق قال یبافی ایران تولید می شده است ولی محل بافت بسیاری از این قالی ها را کاشان دانسته اند. از شاخصه های این گروه قال یها، علاوه بر کیفیت، ظرافت و زربفت بودن، م یتوان به طرح و نقش غنی و ترکی ببندی متفاوت و همچنین هماهنگی با رنگ های خاص که در این آثار به وفور دیده می شود، اشاره کرد. در پژوهش پیش رو، پس از بررسی و معرفی ویژگ یهای قالی های لهستانی، به دسته بندی کلی این مجموعه پرداخته شده است؛ سپس براساس دسته بندی انجام شده، نمونه ها جدو لبندی شده و جزئیات آن ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق، توصیفی  تحلیلی و شیوه گردآوری مطالب کتابخانه ای )کتب و پایگاه های اینترنتی( است. از آنجا که تعداد نمونه های جامعه آماری محدود است، با توجه به میزان دسترسی، تمام شماری صورت گرفته است. نتایج حاصل نشان دهنده تنوع و گستردگی طرح و نقش در کل مجموعه قالی های لهستانی است. کاربرد همزمان و منطقی طرح های اسلیمی و ختایی در زمینه این قالی ها، استفاده از رنگ های ملایم، ایجاد ترکیب-بندی و فضاهای مثبت و منفی با کاربرد بندهای اسلیمی از وجوه تمایز قالی های پولونزی با دیگر قالی های عصر صفوی است.