مطالب مرتبط با کلیدواژه

استبداد


۸۱.

مؤلّفه های پسااستعماری در اشعار مهدی اخوان ثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۱ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ 165 - 190

کلیدواژه‌ها: اخوان ثالث استبداد استعمار امپریالیسم پسااستعماری مقاومت یأس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۴۰۴
مطالعات پسااستعماری یکی از حوزه های مطالعات جدید در مورد کشورهای موسوم به جهان سوم و نگرشی انتقادی به مجموعه ای از رهیافت های نظری است که با تأکید بر پیامدهای استعمارگرایی به تحلیل گفتمان استعماری می پردازد. ادوارد سعید، بنیان گذار واقعی نظریه پسااستعماری در کتاب شرق شناسی اش بر این اصل تکیه دارد که متفکران غربی، عمدتاً تصویر نادرستی از مشرق به مثابه «دیگری» مطرح کرده اند. وی بر این باور بود که پیامدهای استعمارگری در قالب هرج و مرج، کودتا، فساد و جنگ های داخلی و خونریزی تا امروز ادامه یافته است. در ادبیات ایران، مهدی اخوان ثالث از شاعرانی است که روایت گریِ حضور استعمار انگلیس و آمریکا در شعرش آشکارا انعکاس دارد. این مقاله توصیفی- تحلیلی بر آن است تا بیان دارد جلوه های پسااستعماری در اشعار اخوان چگونه ظهور می یابد؟ بررسی ها نشان می دهد: اخوان به زبانی نمادین و تمثیلی با تصاویر شاعرانه از استعمار سخن به میان آورده و در اشعارش فضای یأس آمیز بعد از چیرگی استعمار را وصف کرده است
۸۲.

موانع داخلی بیداری اسلامی از نگاه امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال اول بهار ۱۳۹۲ شماره ۱ 54 - 75

کلیدواژه‌ها: بیداری اسلامی جهان اسلام تحجر استبداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۲۴۳
امواج بیداری اسلامی، از دویست سال پیش تاکنون، هر روز بلندتر و گسترده تر شده است. مهم ترین دستاورد این حرکت تاریخی از حاشیه به متن کشیده شدن احکام اسلامی و، در ادامه، بازگشتن تدریجی خودباوری به جهان اسلام است. امروزه، با عملیاتی شدن این مقصود و همگام با رشد سریع بیداری اسلامی، بسیاری از حاکمان دست نشانده و مستبد کشورهای اسلامی سست شدن پایه های حکومت خود را احساس می کنند. با وجود این، این جریان بیداری و بیدارساز، امروزه، از بعد داخلی، با موانع زیادی روبه رو شده است. بر همین اساس، سؤال اصلی مطرح شده در این مقاله این است که «از نگاه امام خمینی€ مهم ترین عوامل داخلی منع کننده بیداری اسلامی در کشورهای اسلامی چیست.» نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که به باور امام€ تداوم روند بیداری اسلامی مستلزم مانع زدایی و فراهم ساختن زمینه های بازگرداندن خودباوری علمی و معرفتی و نیز دوری از تفرق و تحجر است. در این پژوهش، ضمن بررسی بیداری اسلامی از دیدگاه امام خمینی€ ، طی فرایندی آسیب شناسانه، موانع داخلی این پدیده سیاسی اجتماعی را مورد بررسی قرار داده ایم.
۸۳.

ارزیابی و تحلیل نقدهای وارد شده بر آراء کاتوزیان در مورد استبداد ایرانی، جامعه کوتاه مدت و تضاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۳۷) 61-89

کلیدواژه‌ها: همایون کاتوزیان استبداد نظریه پردازی مفهوم تاریخ ایران نقد نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۵ تعداد دانلود : ۴۵۵
محمدعلی همایون کاتوزیان از پژوهشگران و صاحب نظرانی است که در ارتباط با جامعه، سیاست و تاریخ در ایران قلم فرسایی کرده است و در کنار تولید آثار مهم، دیدگاه ها و نظراتی را معطوف به تاریخ ایران ارائه کرده است.در اینکه کاتوزیان، محققی ساعی و صاحب نظر به حساب می آید تردیدی وجود ندارد و بخاطر همین، نقدهای فراوانی بر کتاب ها و آراء ایشان وارد شده است. نقطه قوت کاتوزیان در مسئله مند کردن تاریخ، سیاست و جامعه ایرانی و ارائه «وجه پروبلماتیک» این حوزه است.ایشان نظرات و دیدگاه هایی مطرح کرده که از دید خودش نظریه به حساب می آیند؛مثل «نظریه استبداد ایرانی»، «جامعه کوتاه مدت یا جامعه کلنگی» و «تضاد دولت و ملت» و غیره. یافته ها حکایت از این دارد که منتقدان کاتوزیان، دیدگاه های وی را، نظریه به حساب نمی آورند.برخی وی را صرفا تکرار کننده و بکار برنده نظریه مارکس، انگلس و ویتفوگل معرفی می کنند.برخی هم دیدگاه وی را با کمبود مصداق همراه می کنند.برخی هم دیدگاه کاتوزیان را محدود به حوزه سیاست و دولت می دانند که دیگر حوزه ها را ندیده است.در مجموع اینکه اشکالات روشی و محتوایی به نظرات کاتوزیان وارد کرده اند.در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به ارزیابی و تحلیل این نقدها پرداخته می شود.
۸۴.

تحلیل مفهوم آزادی در همسویی با شریعت از دیدگاه ثقه الاسلام تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۵۰ زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 1293 - 1309

کلیدواژه‌ها: آزادی استبداد ثقه الاسلام شریعت قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۲۹۲
در عصر قاجار برای اولین بار تعابیر و کلماتی وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی ایران شد که از یک سو نشانه آشنایی ما با غرب بود و از سوی دیگر موجب تحول در تعابیر و مفاهیم گذشته شد. کاربرد این تعابیر و ترکیبات از سوی روشنفکران و روحانیان مؤثر در مشروطه بیشتر نمایان بود. مهم ترین واژه و تعبیر این دوره «آزادی» بود. که در نوشته ها و روزنامه های آن دوره از سوی روشنفکران و اندیشمندان به جامعه انتقال یافت. روحانیان مذهبی نیز از این مفاهیم جدید در اندیشه های خود استفاده کردند. با مطالعه آثار و کتاب های ثقه الاسلام تبریزی درباره اصول اعتقادی، اندیشه های جدید و افکار مدرن ایشان، مفهوم آزادی بررسی شده است. این مفهوم در باور ایشان نه تنها در تضاد با پایه های اساسی شریعت و اصول مذهبی نیست، بلکه همسو با آن و مورد تأیید اصول دین نیز است. روش شناسی این پژوهش تحلیلی - توصیفی است.
۸۵.

زمینه های تاریخی اجتماعی پیدایش و شیوه مدیریت حکومت سید شفتی

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۹ ویژه تاریخ اسلام 59 - 86

کلیدواژه‌ها: سید شفتی قدرت های محلی مدیریت فقهی استبداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۴۰۳
در طول تاریخ، برخی حکومت های محلی با عناوین گوناگون در کنار حکومت های مرکزی ظهور می کردند و تا مدت ها، حکومت می کردند. حکومت های فقهی علمای شیعه از این نوع حکومت های محلی است. در این تحقیق به حکومت فقهی سید محمدباقر شفتی در اصفهان پرداخته شده و زمینه های شکل گیری و شیوه مدیریت او با روش توصیفی - تحلیلی و بر اساس متون کتابخانه ای موردمطالعه قرارگرفته است. ازآنجاکه عمده تاریخ سیاسی - اجتماعی ایران معاصر توسط روشنفکران و با مبانی و روش های روشنفکری نگارش شده است، نقش تأثیرگذار بسیاری از عالمان دینی به ویژه فقها در آن دیده نشده است. این تحقیق ضمن پررنگ کردن نقش فقیهان شیعه در اداره جامعه ایران به ویژه در دو مقطع زمانی که دولت مرکزی عمدتاً به دلایل دخالت های استعمارگران در وضعیت بحرانی به سر می برد، درصدد است تا الگوهای مدیریت فقهی مناسب دوره قاجاریه را مورد ارزیابی قرار دهد. یافته ها نشان می دهد که حمایت علما، بزرگان، تجار و بازاریان در حکومت سید شفتی نقش ویژه ای ایفا کرده است، همچنین در شیوه مدیریت فقهی خود، به دنبال پیاده سازی دین و فقه شیعه در بستر جامعه و مبارزه با استبداد و ظلم و حمایت از محرومان منطقه خود بوده است.
۸۶.

سازمان های مردم نهاد، امتداد خط مردم سالاری دینی در برابر بوروکراسی ناشی از استبداد

نویسنده:
منبع: حقوق بشر و شهروندی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳) 61 - 86

کلیدواژه‌ها: مردم سالاری دینی استبداد بوروکراسی سازمان های مردم نهاد تحول

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۲۷۳
مردم دارای جایگاهی حساس و تعیین کننده در حکومت اند. به طوری که اگر حکومتی نتواند اقبال مردمی را حفظ کند، محکوم به فناست. نظام مردم سالاری دینی با قبول قدرت مردم در اداره ی امور کشور، جایگزین نظام های استبدادی و خودکامه شده است. در حکومت های استبدادی، اداره ی امور کشور مردمی نیست، بلکه مبتنی بر بوروکراسی است. بوروکراسی مهم ترین عنصر انجام فعالیت در حکومت استبدادی است. بدین ترتیب، نمی توان بوروکراسی را متناسب با نظام مردم سالاری دینی دانست. سوال این پژوهش آن است که جایگزین بوروکراسی در نظام مردم سالاری دینی چیست؟ البته پاسخ این سوال ناظر به کوتاه مدت نیست، بلکه در بلند مدت و تدریجا محقق خواهد شد. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. آن چه نتیجه ی این تحقیق بدان اشاره می کند، عطف توجه به سازمان ها و تشکل های مردم نهاد است. تشکل های مردم نهاد استعداد آن را دارند که در آینده، به عنوان جایگزین بوروکراسی مطرح شده و انجام فعالیت، خدمات رسانی و به طور کل، اداره ی امور کشور را بر عهده گیرند. البته این امر، مستلزم رفع نواقص مردم نهادها و گسترش و تقویت آن ها است. لکن با استقرار تشکل های مردم نهاد، کارآمدی حکومت مبتنی بر مردم سالاری دینی افزایشی چشم گیر خواهد یافت و حقوق شهروندی با ضمانت اجرای کامل تری همراه خواهد شد.
۸۷.

بررسی کلید غنایی واژه «شب» در اشعار سهراب سپهری

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۴ بهار ۱۳۹۱ شماره ۱۱ 107 - 123

کلیدواژه‌ها: شعر سپهری شب تاریکی استبداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۲۰۷
در این پژوهش در پی آنیم که جایگاه، اهمیت و نحوه ی کاربرد واژه ی «شب» را از نگاه سهراب سپهری این شاعر انزواطلب و نقاش گوشه گیر، بررسی کنیم. نگارنده پس از مطالعه و بررسی زندگی و شرح احوال و آثار این شاعر نقاش به این نتیجه رسید که عوامل مختلفی اعم از روحی و روانی در دوران کودکی و سیاسی اجتماعی در دوراه جوانی و دانشجویی که مصادف با سال های استبداد و خفقان رضاخانی و 28 مرداد 1332 بود، در شکل گیری شخصیت و اندیشه ی سهراب و برداشت ها و تعبیرهایش به خصوص در بیان تعلیمی و غنایی واژه ی «شب» نقش به سزایی داشته است. ترس از لولوی دوران کودکی و ترس از سیاهی شب که خود برایش لولوی سرگردان می شود و در اشعارش حضور پیدا می کند. یا فضای تاریک و سیاه ظلم و خفقان جامه ی عصر او که سپهری آن را با تعبیر «شب» و با زبانی نمادین و رمزی به تصویر می کشد.  
۸۸.

کلید واژه ی «شب» در اشعار نیما

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۵ زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۸ 161 - 178

کلیدواژه‌ها: نیما شعر نیمایی شب تاریک روزگار استبداد وصف طبیعت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶
ما در این پژوهش در پی آنیم که جایگاه، اهمیّت، نحوه ی کاربرد و مظاهر «شب» را از نگاه نیما، پدر شعر نو فارسی، بررسی کنیم. نگارنده پس از مطالعه و تحقیق در شرح حال و آثار این شاعر بزرگ معاصر، به نکات ریز و دقایق باریک فراوانی دست پیدا کرد. نیما در اجرای تغییرات شعر نو فارسی و ارائه ی راه و شیوه ی تازه، در صورت و معنا موفق بود. او با نگاه به عناصر و پدیده های اطراف خود مثل جنگل، کوه، شب، دریا، درخت و ... به درون آن ها نفوذ می کرد و با آن ها یکی می شد. نگاه او به رخدادهای طبیعت، حتی به شب و روز متفاوت بود. نگاهی به آمار حاصل از این پژوهش در اشعار نیما گواه این مدعاست که در میان تمام شعرای معاصر، از نظر توجه به شب و مظاهر آن، جایگاه نیما از همه برتر و بالاتر است، و بیانگر این معنا که «شب» در تمام اشعار دوران زندگی نیما به طور مستمر حضور دارد ولی هر چه به سال های آخر عمر، نزدیک تر می شود و تجربه ی بیشتری پیدا می کند نوع «شب» و مفهوم و رنگ سیاهی آن با گذشته تفاوت دارد. وصف طبیعت، وصف شب، شبی که شاعر با آن یکی شده، از خود و از حالات خویشتن خوش می گوید در حوزه ی ادبیات غنایی است. 
۸۹.

نگرش حضرت امیر علیه السلام به عوامل فرو پاشی جوامع در نامه به مالک اشتر نخعی در نهج البلاغه

نویسنده:
منبع: رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی سال سوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۷ 75-105
تعداد بازدید : ۳۱۰ تعداد دانلود : ۵۶۹
نهج البلاغه، از جمله کتبی است که حاوی موضوعات گوناگون می باشد، و هر کس به اندازه تشنگی خود، از این دریا چشیده است. یکی از مباحثی که بایستی بدان توجّه کرد، عواملی است که مربوط به اقبال و ادبار جوامع می شود. هر جامعه و حکومتی، برای این که سالیان بیشتری حکومت کند و استوار بماند، لازم است اصول و روش هایی را به کار بندد، تا اقبالش بر ادبارش غلبه کند و بر اریکه قدرت، مدّت زمان بیشتری تکیه زند. حضرت علی علیه السلام، از موضع رهبری و حکومت بر یک جامعه اسلامی، در سخنان خویش به عوامل فروپاشی و انحطاط جوامع اشاره نموده است که لازم است این عوامل دسته بندی و مرتّب شود و آن ها را به صورت منسجم آورد. تشخیص مسیر درست و جلوگیری از انحراف، گمراهی و افراط و تفریط، حکومت را به اهداف عالیه خویش می رساند و یک زندگی راحت را به جامعه ارزانی می دارد. مقاله حاضر به شیوه کتابخانه ای و توصیفی تهیه و به سئوال،عوامل فرو پاشی جوامع از منظر علی ع چیست؟پاسخ می دهد.
۹۰.

انعطاف پذیری استبداد و اقتدارگرایی پس از انقلابهای عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هفدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۶۲ 62 - 79

کلیدواژه‌ها: انعطاف پذیری انقلاب بسیج سیاسی استبداد دموکراسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲
در دسامبر 2011، قیامهای مردمی، خاورمیانه و شمال آفریقا را درنوردید و جهان را شگفت زده کرد.این قیامها،اعتراضات زنجیره ای و بی سابقه ای در منطقه عرب نشین جهان از تونس،مصر و مراکش گرفته تا یمن و بحرین را در پی داشت و معترضان را به خیابان کشاند تا آزادی،عدالت، مردم سالاری،حقوق بشر و در یک کلام "تغییر" را مطالبه کنند. هدف پژوهش حاضر، ارائه درکی جامع از قیامهای عربی و توضیح قیام ناگهانی توده ای در خاورمیانه در سال 2011 و پس از آن می باشد. روش پژوهش با توجه به ماهیت تحقیق، توصیفی-تحلیلی می باشد و با استناد به منابع معتبر به دنبال پاسخ به این سوال است که چه علل و زمینه هایی منجر به شکست انقلاب های عربی و بازگشت بی ثباتی و تداوم استبداد به جهان عرب شد. یافته های پژوهش نشان می دهد مجموعه عوامل و متغیرهای داخلی و منطقه ای چون فقدان بسترهای فرهنگی لازم برای استقرار دموکراسی، عدم نهادسازی قضایی و سیاسی،ضعف تحول و نهادمندی اقتصادی و نظامی و دخالت قدرت های فرامنطقه ای همچون آمریکا و فقدان رهبری کاریزماتیک و توانمند و ضعف در گفتمان سازی و بسیج مردم و .........در شکست انقلاب مصر،لیبی و یمن،تونس و تداوم استبداد و نقصان دموکراسی نقش موثری داشته است نوشتار حاضر، با بهره گیری از نظریه جان فوران و گلدستون در صدد تبیین چرایی و چگونگی ظهور نتایج متفاوت در کشورهای عربی پس از قیامهای عربی سال 2010 تاکنون می باشد.  
۹۱.

تحلیل نسبت شریعت و قانون از دیدگاه ثقه الاسلام تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 91 - 114

کلیدواژه‌ها: قانون استبداد فقه شریعت قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۲۳۹
در عصر قاجار برای اولین بار تعابیر و کلماتی وارد ادبیات سیاسی و اجتماعی ایران شد که از یک سو نشانه آشنایی ما با غرب بود و از سوی دیگر باعث تحول در تعابیر و مفاهیم گذشته شد. کاربرد این تعابیر و ترکیبات از سوی روشنفکران و روحانیون مؤثر در مشروطه بیشتر نمایان بود. مهم ترین واژه و تعبیر این دوره یا چالش فکری رابطه «شریعت» و «قانون» بود که در نوشته ها و روزنامه های آن دوره از سوی روشنفکران و اندیشمندان به جامعه انتقال یافت. این مفاهیم جدید را روحانیون نیز در اندیشه های خود به کار بردند. در پژوهش حاضر با مطالعه آثار و کتاب های ثقه الاسلام تبریزی درباره اصول اعتقادی، اندیشه های جدید و افکار مدرن وی، نسبت جایگاه شریعت و قانون مورد بررسی قرار گرفته است. مفهوم قانون در باور او نه تنها در تضاد با پایه های اساسی شریعت و اصول مذهبی نیست بلکه همسو با آن و مورد تأیید اصول دین نیز می باشد. متدولوژی این پژوهش تحلیلی- تبیینی است.
۹۲.

نظریه های دولت در دوره پهلوی اول: مرور آسیب شناسانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دولت پژوهی سال هشتم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 419 - 460

کلیدواژه‌ها: دولت پهلوی اول دولت مطلقه دولت مدرن استبداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۱۷۵
موضوع این مقاله، بررسی و نقد نظریه های دولت در ایران (دوره پهلوی اول) است. در باب دولت در دوره پهلوی اول پژوهش های گسترده ای صورت گرفته است. در این پژوهش ها از صفاتی چون دولت مدرن، مطلقه مدرن، شبه پاتریمونیالیسم، اتوکراتیک، دیکتاتوری، شبه مدرنیسم، استبداد شرقی، استبداد ایرانی، وابسته، اقتدارگرای نوساز و ... استفاده شده است. تعدد و تنوع این مفاهیم حاکی از تعدد و تفاوت های مفهومی قابل توجهی است، که حائز بحث هستند. پرسش اصلی این است که چگونه می توان به طرح و نقد این دیدگاه ها پرداخت و چه بدیلی برای عنوان دولت در این دوره برشمرد؟ هدف این نوشتار طرح و نقد این تفاوت ها و تناقض های مفهومی و نیز نقد و بررسی دیدگاه های ارائه شده است که می تواند ادبیات نظری و تجربی این دوره تاریخی را تقویت نماید. در این نوشتار از روش فرامطالعه برای رسیدن به این مقصود بهره برده ام. نتایج بدست آمده تنوعی از دیدگاه ها را نشان می دهد و بر اساس معیارهای مورد وثوق در این مقاله، تعداد کمی از نوشته های مورد بررسی درک روشنی از مفهوم دولت، کارکردها و کارویژه های آن در دوره جدید دارند، و نویسندگان در بسیار از موارد به دلیل خلط مفاهیم، تفاوت چندانی بین واژه های دولت، حکومت، و رژیم که سه تأسیس متفاوت، ولی مرتبط هستند، قائل نشده اند. بر اساس مبانی نظری دولت و نیز مستندات تاریخی دوره مورد بررسی، دولت در دوره رضا شاه از جنبه های مختلف شامل بستر تاریخی، زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کارویژه ها و اقدام ها، قرابت قابل توجهی با دولت مطلقه دارد.
۹۳.

بررسی وجوه اشتراک و افتراق الهیات آزادی بخش و اسلام سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست جهانی دوره اول زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲ 173 - 195
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۰۸
دو جنبش اسلام سیاسی و الهیات آزادی بخش به عنوان جنبش هایی هویت طلب مذهبی در واکنش به ظلم، استبداد و فقر کشورهای جهان سوم شکل گرفتند. اندیشمندان این جنبش ها عمدتاً از روحانیونی هستند که معتقدند دین دارای بعد اجتماعی است و منحصر به امور فردی نیست. فرد دین دار دارای مسئولیت اجتماعی است. دین از ما می خواهد در برابر ظلم سکوت نکنیم و باید برای آزادی و رفع ظلم قیام کرد و ساختارهای وابسته به سرمایه داری را نابود کرد و پس از آن نظام سرمایه داری را در جهان سرنگون کرد تا همه جهانیان طعم آزادی و برابری را بچشند. این مقاله درصدد بررسی وجوه اشتراک و افتراق الهیات آزادی بخش و اسلام سیاسی در مواجهه با نظام سرمایه داری در بعد جهانی، با این فرض است که الهیات آزادی بخش و اسلام سیاسی دو نهضت ضداستعماری هستند.
۹۴.

توسعه از نظر علمای شیعه در تاریخ معاصر ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات انقلاب اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۷۱ ۱۴۸-۱۲۹

کلیدواژه‌ها: توسعه پیشرفت نوسازی عدالت استبداد بی قانونی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۵۶
با توجّه به اتهام هایی که همواره به روحانیت شیعه زده شده و به آن ها نسبت ارتجاع و مخالفت با پیشرفت داده شدند. هدف این نوشتار پاسخ به این سؤال است که در یکصد سال گذشته موضع روحانیت شیعه نسبت به ترقی و پیشرفت همه جانبه جامعه چه بوده برای نیل به این مقصود با استخراج نظریه علما این نتیجه گرفته شد که علما همزمان باروشنفکران عوامل پیشرفت، و عقب ماندگی را مطرح کرده بودند و از قضا در مدلی که از نظرات آن ها برای توسعه استخراج شد هم عدالت وهم رفاه توأمان دیده شده بود ولی از آنجایی که جناح رقیب از هر وسیله ای برای بیرون کردن علما استفاده می کرد تلاش کرد تا علما را مرتجع و عقب گرا نشان دهد و چون رسانه ها وقدرت در دست آن ها بود تا حدّی در این کار موفّق شدند، وبا این حربه توانستند علما را برای یک قرن بیرون از صحنه سیاست نگهدارند.
۹۵.

تبیین مدیریتی تنبیه ستمگران از منظر قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲ 171 - 199

کلیدواژه‌ها: قرآن مدیریت ظلم ستمگران مستکبران استبداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۰ تعداد دانلود : ۱۶۱
یکی از چالش برانگیزترین موضوعات هدایتی و مدیریتی در قرآن مسئله چگونگی مجازات و عقوبت ستمگران است. یکی از سنت های الهی انتقام مظلوم از ظالم است. با این وجود مشاهده می شود که از آغاز خلقت تاکنون ظالمان دامنه ستم خویش را وسعت بخشیده و بر جان و مال و عِرض دیگران تجاوز می کنند و گذشت قرون متمادی بخصوص جهان معاصر نشان می دهد که هزاران انسان بی گناه در کشورهای مختلف از ظلم ستمگران تباه شده اند. اهمیت و کاربردی بودن مسئله موجب شد که پژوهشگران با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از آیات وحیانی قرآن و اقوال مفسران، موضوع را از منظر دیدگاه مدیریتی قرآن کریم تبیین کرده و کاربست آن نشان دهند. یافته های تحقیق نشان می دهد که از منظر آموزه های قرآن کریم مهلت دادن به ظالمان و ستمگران، یک سنت الهی است و علت به تأخیر انداختن آن، عدم ظرفیت و قابلیت مجازات متناسب با جرم و جنایتشان در این جهان بوده و لذا مجازات کامل آنان به جهان آخرت موکول شده است، هرچند خداوند همواره در کمین ستمگران است و هر وقت حکمتش اقتضاء کند در همین جهان نیز آن ها را به خاک ذلت نشانده و به بدترین شکل ممکن مجازات می نماید.
۹۶.

سیمای آذربایجان در شعر مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 639 - 669
تعداد بازدید : ۲۷۰ تعداد دانلود : ۱۵۲
از مهم ترین تحولات شعر فارسی بعد از انقلاب مشروطه توجه به مسائل سیاسی اجتماعی کشور است. شاعران مشروطه خواه، همگام با تحولات جامعه، شعر را در خدمت مشروطه و انعکاس حوداث اجتماعی قرار دادند. یکی از پرتکرارترین مضامین نیز توصیف قیام مردم آذربایجان به سرداری ستارخان علیه محمدعلی قاجار است که در ادبیات مشروطه جایگاه ویژه دارد. ستارخان، بر پایه عقیده مردم داری مبارزه را آغاز کرد و همراهان او نیز بر پایه منش جوانمردی و مبارزه با ظالمان و بیگانگان به پا خاستند و با سخت ترین مبارزه، مقاومت، تحمل قحطی، شکنجه، اهانت و توهین قیام را ادامه دادند. مهمترین عملکرد ستار این بود که در جریان لشکرکشی دولت قاجار به تبریز، یازده ماه شهر را نگه داشت و در مقابل هرگونه متجاوزی جنگید. بعد از ستارخان نیز محمد خیابانی علیه حکومت قاجار قیام کرد. حوادث تبریز و مقاومت ستار از دید شاعران دور نماند. شاعران برجسته از جمله محمدتقی بهار، عارف قزوینی، ادیب الممالک فراهانی، وحید دستگردی، میرزاده عشقی، نسیم شمال، فرخی یزدی از شاعران این دوره هستند که به مسائل آذربایجان توجه کرده اند. در این مقاله با مطالعه کتابخانه ای سیمای آذربایجان در اشعار آنها بررسی شده است. نتایج بررسی نشان می دهد: شعرشان بازگویی غیرمستقیم وقایع آن دوران است، محوریت اشعار پیرامون وصف قیام آذربایجان، مقابله ستارخان با حکومت قاجار و دولت روس، نکوهش استبداد محمدعلی شاه، وصف فجایع روسیه در تبریز، قحطی تبریز، نکوهش عثمانی و انگلیس، ستایش مقاومت مردمی، وصف مبارزان ملی و همدردی با مردم آذربایجان می باشد.
۹۷.

صورت بندی اجتماعی ایران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۵ بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۲ 6 - 31

کلیدواژه‌ها: انقلاب مشروطه اوضاع اجتماعی رضاشاه استبداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۷۷
ساختار اجتماعی ایران در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی (قرن سیزدهم هجری) به ترتیبی بود که سبب ساز انقلاب مشروطه شد. از سویی مشروطه را می توان ماحصل ارتباط ایرانیان با اروپا دانست که با ریشه های فرهنگی و اجتماعی ایران سازگاری چندانی نداشت. این مقاله با روش کتابخانه ای درصدد است تا با تحلیلی از وضعیت اجتماعی ایران در قرن نوزده و بیست میلادی، علل وقوع انقلاب مشروطه در ایران را بررسی کند و آن مشخصه های اجتماعی که منجر به انقلاب، ظهور رضا شاه و سقوط مشروطه شد را برجسته سازد.
۹۸.

واکاوی مؤلفه های محیطی نظریه پاتریمونیالیسم در مطالعه تکوین دولت در ایران تا پیش از پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی مناطق خشک دوره ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۴ 103 - 89

کلیدواژه‌ها: پاتریمونیالیسم عوامل محیطی دولت استبداد پهلوی اول ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۰
هدف: در مورد چگونگی صورت بندی دولت استبدادی در ایران پیش از پهلوی اول نظریات مختلفی ارائه گردیده که یکی از مهم ترین آن ها نظریه پاتریمونیالیسم ماکس وبر است. از منظر "ماکس وبر" در پاتریمونیالیسم؛ اراده شخصی پادشاه اعمال گردیده و به مثابه تنها ابزار ساماندهی و هدایت جامعه قلمداد می گردد. تطبیق پذیری این نظریه با سیر تحول دولت در ایران پیش از پهلوی اول و تا پیش از تشکیل دولت مدرن مورد استقبال تعداد زیادی از اندیشمندان واقع شده است. لیکن در صورت بندی این تطبیق؛ صرفاً مؤلفه های اقتصادی- فرهنگی این نظریه مورد استناد قرار گرفته و کمتر به مقتضیات سیاسی- فضایی فلات ایران پرداخته شده است.روش و داده ها: در این پژوهش کوشش گردیده با روش توصیفی- تحلیلی و از منظر جغرافیای سیاسی علل ظهور تداوم و تثبیت دولت پاتریمونیال پیش از پهلوی اول و تا پیش از شکل گیری دولت مدرن در ایران تحلیل گردد.یافته ها: یافته های تحقیق نشان می دهد مجموعه ای از عوامل از جمله بنیادهای محیطی سرزمین ایران از جمله کمبود آب و عدم دسترسی مداوم به آن در تمامی فصول؛ زمینه شکل گیری معیشت کوچ نشینی را در ایران فراهم می نموده است و ظهور انسجام میان قبایل و طوایف مختلف جزء با کارکرد سیاسی سلطان پاتریمونیال امکان پذیر نبود. به دنبال آن مازاد تولید زمین داران محلی و طبقه سرمایه دار شهری توسط دولت پاتریمونیال در قالب خراج تصاحب می گردید. از سوی دیگر موقعیت ژئوپلیتیک مخاطره خیز ایران موجب می گردید که تنها رهبرانی توتالیتر توان ایجاد اتحاد میان طوایف نامتجانس در فلات ایران را در مقابل نیروهای خارجی متخاصم داشته باشند.نتیجه گیری: به طور کلی کارکرد پادشاه پاتریمونیال در نتیجه مقتضیات طبیعی و انسانی در ایران؛ منطقی تمامیت خواه و «فوق جامعه» را سامان داده بود که قابل تقلیل به نهادی در کنار سایر نهادهای اجتماعی نبود. مجموعه این عوامل جغرافیایی تطبیق پذیری فزاینده ای را میان نظریه پاتریمونیالیسم ماکس وبر و الگوی ساخت دولت در ایران پیش از پهلوی اول ایجاد نموده است.نوآوری،کابرد نتایج: در نظریه پاتریمونیالیسم؛ علل تداوم ساخت پادشاهی استبدادی فارغ از لحاظ نمودن ابعاد محیطی تبیین گردیده است. لیکن مطالعه عناصر جغرافیایی تکوین دولت در ایران؛ توان توجیه علل انباشت قدرت در نزد پادشاه را مطابق نظریه پاتریمونیالیسم دارا است.
۹۹.

حکمرانی، استبداد دیوانی و دولت مستحکم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۰۴ 44 - 79

کلیدواژه‌ها: خرد حکمرانی ایده دولت استبداد عقلانیت منافع ملی استبداد دیوانی دولت مستحکم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵ تعداد دانلود : ۴۷
در خرد حکمرانی، کارامدی دولت بر بنیان مشارکت و بهره گیری از عقل جمعی بنا شده است. بررسی ها حاکی از آن است که در کشور های ضعیف، محوریت مناقشه ها حول بنیان اساس نظام و خِرد دولت بوده، مناظرات کمتر در قلمرو سیاستگذاری، برنامه ریزی و تصمیم گیری مطرح است؛ در حالی که در کشورهای قدرتمند، مناقشه ها و چانه زنی ها حول محور تصمیم ها و سیاست ها بوده و عقلانیتی که اساس حاکمیت بر آن بنا نهاده شده است، کمتر محل چالش و مناقشه است. اکنون این پرسش مطرح است که ریشه این تفاوت در چیست و پیامدهای آن کدام است؟ در این راستا، پژوهش حاضر با روشی تحلیلی، به تفکیک دو نوع عقلانیت پایه و سیاستگذاری پرداخته و بر این باور است که شکل گیری استحکام کشور منوط به آن است که عقلانیت پایه، ایده دولت و مسائلی که حول آن شکل می گیرد، از میدان چانه زنی و چالش های روزمره به دور مانده و در مقابل، مسائلی که در حوزه عقلانیت سیاستگذاری و منافع ملی است، هر اندازه محل کاوش پیوسته و گسترده و با بهره گیری از خرد جمعی بیشتر انجام پذیرد، به اتخاذ تصمیم ها و سیاست های بهینه منجر خواهد شد. با وجود این در کشورهای ضعیف هم دستگاه اجرایی و بوروکراسی و هم دشمنان نظام با انگیزه های متفاوت تلاش دارند تا معرکه گفتگو را به مسائلی از سنخ نخست محدود کنند و مسائل نوع دوم را از دسترس مشارکت جمعی خارج سازند. در نتیجه ایده دولت تضعیف شده و تصمیم های حوزه منافع ملی، سیاست گذاری و تصمیم گیری نیز از خرد جمعی بی بهره می گردد و راه را بر دیکتاتوری دستگاه بوروکراسی و مدیران میانی هموار می کند.
۱۰۰.

چالش های امت اسلامی و راه کارهای سید جمال الدین اسدآبادی برای برون رفت از آن (بر اساس نظریه بحران اسپریگنز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های سیاست اسلامی سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲۴ 186 - 212

کلیدواژه‌ها: سید جمال استعمار استبداد جهان اسلام نظریّه اسپریگنز

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲ تعداد دانلود : ۶۰
کشورهای اسلامی در زمان سید جمال به دلیل استعمار و استبداد دچار عقب ماندگی شده بودند. بدین خاطر سید جمال تلاش بسیاری جهت برون رفت جهان اسلام از عقب ماندگی کرد. ایشان با مطالعه جهان اسلام، علل عقب ماندگی را دو سطح داخلی(استبداد، مسخ دین ، فقدان همبستگی اجتماعی، خرافات و جهل، جدایی دین از سیاست، وابستگی به غرب) و خارجی (استعمار) می داند و راه کارهایی را نیز برای برون رفت از این چالش ها در دو بعد (نظری و عملی) ارائه کرده است. مقاله حاضر با الگوی نظریه بحران اسپریگنز (بررسی وضعیت موجود و مطلوب، تشخیص علل مشکل و ارائه راه حل) راه کارهای سید جمال برای برون رفت از این چالش را مورد بررسی قرار داده و درنهایت برای راه کار نظری از اندیشه سیاسی خود سید جمال: مبارزه با خودکامگی مستبدان، مجهز شدن به علوم و فنون، بازگشت به اسلام نخستین، وحدت مسلمانان، دمیدن روح جهاد و مبارزه در کالبد جامعه اسلامی، مبارزه با خودباختگی در برابر غرب، مشارکت و همبستگی مردم و برای راه حل عملی: برخورد با دربار برای مبارزه با استبداد، آگاهی دادن به مردم و مردمی کردن جریان استبدادستیزی، تربیت نیروهای جوان و نهادینه کردن تفکر ضداستبدادی در آن ها، آگاه ساختن علمای بلاد از اوضاع ایران و منسجم نمودن آنان برای مقابله با استبداد، عدم مشروعیت حکومت استبدادی  را استخراج کرده است.