فیزیک کوانتومی

از قرن ها پیش، اندیشمندان و حکمای مسلمان با الهام از آیات نورانی قرآن کریم و با براهین متقن عقلی به اثبات سریان داشتن علم و آگاهی در میان اشیای مادی پرداخته بودند. دانشمندان علوم تجربی به امکان وجود نوعی شعور و آگاهی در برخی مواد و اشیای ظاهراً بی جان اشاره داشته اند. گستردگی «علم» در سراسر هستی حتی در ذرات مادی، فیزیک را نیز در این بحث سهیم می کند. در نظریة کوانتوم، بعضی پدیده ها از جمله آزمایش انتخاب تأخیری ذرات مطرح می شود و چنین می نماید که ذرات از موقعیت پیرامون خود آگاهی دارند و رفتار مناسب با آن را انتخاب می کنند؛ همچنین، در بعضی از مدل های بدیل و رقیب نظریة رایج کوانتوم (مدل بوهم دوبروی)، موج راهنما یا میدان اطلاعات مطرح است که این ها اشاره ای بر امکان شعورمندی ذرات فیزیکی دارند.

تفسیر کپنهاگی فیزیک کوانتومی متأثر از مبانی فلسفی پدیدارشناختی، با دوگانه انگاری پدیده و پدیدار، پدیدارشناسی فیزیک کوانتومی را مطرح کرد که حاصل آن نیز ذاتی بودن شانس و احتمال حاکم بر طبیعت است. لذا نتایج آزمایش های مربوط به ذرات کوانتومی غیرخوش تعریف همانند الکترون و فوتون، در هر آزمایش امکان تفاوت دارد. از سوی دیگر، نظام حکمت صدرایی با توجه به مبانی فلسفی موجود در حکمت، همانند نفی صدفه و علت مند بودن پدیده ها در جهان هستی، توانایی ارائه تفسیر واقع گرایانه و علی از مشاهدات فیزیک کوانتومی را دارد. از این رو ضرورت دارد ضمن بیان رویکرد پدیدارشناسانه فیزیک کوانتومی در توصیف احتمال ذاتی و عدم تعین حاکم بر طبیعت، تفاوت بنیادین آن با مبانی حکمت متعالیه بیان گردد. براساس یافته های این پژوهش، شانس و احتمال ذاتی حاکم بر طبیعت نیست و می توان از تجربیات کوانتومی توصیف علی و واقع گرایانه ارائه کرد. به عبارت دیگر تفاوت پدیدارها در تکرار آزمایش مشابه از پدیده معین، حتی در سطح تک ذره ها، تابع روابط علی است. در این نوشتار داده ها به صورت کتابخانه ای جمع آوری و به صورت توصیفی - تحلیلی بررسی می گردد. چشم انداز آن نیز پیامدهای فلسفی هر یک از تفاسیر فیزیک کوانتومی همانند طرد یا پذیرش واقع گرایی است

در این مقاله، با تأیید تأثیرگذاری و تأثیرپذیری الهیات و فیزیک از یکدیگر، نشان داده می شود که چگونه برآمدن فیزیک کوانتومی در ابتدای قرن بیستم، همگام با تغییر دادنبنیان های فیزیک کلاسیک، مباحث جدیدی در حوزه ی الهیات را پدید آورد. برای این منظور،نخست توضیحی از «مکملیت» که یکی از مهم ترین دست آوردهای بور در تبیین پدیده های کوانتومی است، به دست داده می شود و سپس از چگونگی مدخلیت آن در مباحث الهیاتی سخن به میان می آید. بدین ترتیب، روشن می شود که از یک سو «مکملیت»، در توضیح رابطه ی میان علم و الهیات و تفکیک نظرگاه های مختلف آنها بر پژوهشگرانی مانند مک کی مؤثر بوده است و از سوی دیگر خود وام دار آموزه های الهیاتی کیرکگارد بوده است. در ادامه ی این مقاله، نشان داده می شود که صرف نظر از پذیرش یا نفی کاربرد «مکملیت» در الهیات، آنگونه که در فیزیک به کار می رود، می توان از مدخلیت چنین آموزه ای در غنا بخشیدن به سطوح مختلف تبیینی آموزه های الهیاتی درتوصیف حقایق دینی سخن گفت.

زمینه و هدف : شروع قرن ۲۱ ناظر به دورانی است که از نظر فناوری می توان آن را عصر کوانتوم نامید. تئوری های کوانتومی این قابلیت را دارند که در تبیین رفتارهای پیچیده انسان و از جمله آموزش و یادگیری مفید واقع شوند و دانشمندان از این تئوری در بررسی پدیده هایی مثل ذهن، تفکر، ضمیر ناخودآگاه استفاده می نمایند، نظریه کوانتومی در ایران به ویژه در قلمرو برنامه درسی موضوع ناشناخته ایست و ضرورت دارد مفاهیم مربوطه تبیین وباکمک قابلیت های آن،کاستی های برنامه درسی موجود، مرتفع گردیده و منجر به زیستی آگاهانه درهزاره سوم شود؛ لذا این پژوهش با هدف تبیین مفاهیم کوانتومی و تعیین مولفه های مربوطه در پی این سوال بوده است برنامه درسی کوانتومی چه مولفه هایی را در بر می گیرد؟ روش پژوهش: این پژوهش به لحاظ هدف بنیادی و از حیث داده ها کیفی است . برای این منظورازارزیابی ساختارمفهومی و پژوهش نظریه ای استفاده گردید؛ جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل اسناد ملی و بین المللی و پژوهشهای مرتبط ومنابع دیجیتالی در حوزه فیزیک کوانتوم و برنامه درسی می باشد. یافته ها: کاربست این نظریه، رویکرد فرارشته ای، دانش زمینه ای، مشارکتی و مذاکره ای به جای دانش سلسله مراتبی، آمادگی رویارویی با تحولات و موقعیت های غیر منتظره، یادگیری مادام العمر ، عدم تمرکز در برنامه های درسی و پرداختن به همه ابعاد پیچیده انسانی و تعاملات گسترده وی با جهان هستی و اجرای برنامه های درسی چند فرهنگی را ارائه می دهد. برای موفقیت در اجرای برنامه های درسی بایستی به محیط یادگیرنده و شرایط روحی و جسمانی وی و تزریق انرژی های ذهنی توجه نمود. در ارزشیابی برنامه های درسی به تنوع ابزارها و منابع توجه شود و به صورت کیفی، پیوسته ودر موقعیت های گوناگون انجام گردد. نتیجه گیری: برنامه درسی کوانتومی با دیدگاهی کل گرا به یادگیری تعاملی نیمکره راست و چپ، با استقرار یک مدل ساده و پویا لذت تدریس را به استادان باز می گرداند و دانشجویان را به سطح یادگیرندگانی سیری ناپذیر و آگاه ارتقا می دهد.