مدیریت سود کارا

چکیده مدیران واحد های تجاری، ممکن است برای بهتر نشان دادن وضعیت مالی و عملکرد خود، اقدام به دستکاری سود از طریق اقلام تعهدی، کنند که این کار می تواند کیفیت سود را تحت تاثیر قرار دهد. کیفیت سود نیز در تصمیم گیری های تجاری مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد. بنابراین در تحقیق حاضر این موضوع بررسی می شود که مدیران شرکت های درمانده مالی و ورشکسته از چه نوع مدیریت سود (برای افزایش منافع شخصی و یا افزایش ارزش شرکت) استفاده می کنند؟ و کیفیت سود در این گونه شرکت ها، چه وضعیتی دارد؟ برای این منظور ارتباط چهار ویژگی کیفی سود شامل کیفیت اقلام تعهدی، پایداری سود، قابلیت پیش بینی سود، یکنواختی سود، و اقلام تعهدی اختیاری به عنوان نماینده مدیریت سود، با سودآوری آتی برای 110 شرکت عضو بورس اوراق بهادار تهران، که با استفاده از مدل تعدیل شده آلتمن به سه گروه سالم، درمانده مالی و ورشکسته تقسیم شده اند، طی سال های 1381 تا 1389، مورد مطالعه قرار گرفت. شواهد حاکی از آن است که مدیریت سود در هر سه گروه شرکت های ورشکسته، درمانده و سالم، بیشتر به فرصت طلبانه بودن گرایش دارد. به علاوه ویژگی های کیفی سود بر نوع مدیریت سود تاثیری ندارند و مدیریت سود بهتر از ویژگی های سود می تواند سودآوری آتی را پیش بینی کند. همچنین، کیفیت سود در شرکت های سالم، بالاتر از شرکت های درمانده و ورشکسته است.

هدف اصلی این پژوهش طبقه بندی و خلاصه کردن نتایج تحقیقات متعددی است که درباره مدیریت سود انجام و نتایج مختلفی از آن ها حاصل شده است. نتایج مختلف بدست آمده را در یک چارچوب گرد هم آورده و به بررسی مفهوم، دلیل و چگونگی مدیریت سود پرداخته شده است. نتیجه مطالعات نشان می دهد که مدیریت سود از دو طریق اقلام تعهدی و جریان های نقدی قابل انجام است. در عمل مدیریت سود با استفاده از اقلام نقدی ترجیح داده می شود زیرا، بهتر از دید حسابرسان محفوظ می ماند. هر چند مدیریت سود با استفاده از اقلام تعهدی بیشتر در تحقیقات حسابداری مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. همچنین نتایج نشان می دهد که مدیریت سود می تواند خوب، بد و یا کارا باشد.

علی رغم وجود مبانی نظری قوی پیرامون مدیریت سود، چگونگی تأثیر استفاده از اقلام تعهدی اختیاری بر تصمیمات مالی شرکت ها به درستی تبیین نشده است. شرکت هایی که با محدودیت مالی مواجه هستند می توانند با استفاده از اقلام تعهدی اختیاری با علامت دهی مثبت به بازار الزامات قراردادهای بدهی را تا اندازه ای تعدیل کنند و هزینه بدهی خود را کاهش دهند. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین مدیریت سود فرصت طلبانه و کارا با محدودیت های مالی است. برای دستیابی به هدف پژوهش، 94 شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1380 تا 1395 برای نمونه آماری انتخاب شدند. همچنین برای اندازه گیری متغیر مدیریت سود و انواع آن از رگرسیون غلتان و داده های سری زمانی استفاده شد. برای آزمون فرضیه اول از رگرسیون چند متغیره با استفاده از داده های ترکیبی و برای آزمون فرضیات دوم و سوم از رگرسیون چند متغیره با استفاده از داده های مقطعی استفاده گردید. نتایج حاکی از آن است که بین محدودیت مالی و مدیریت سود رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. همچنین با تفکیک مدیریت سود به دو نوع مدیریت سود کارا و فرصت طلبانه، مشخص گردید که محدودیت مالی با مدیریت سود کارا رابطه معنی داری ندارد ولی با مدیریت سود فرصت طلبانه رابطه مثبت و معنی داری دارد؛ بنابراین در بازار سرمایه ایران ، مدیران حتی هنگام مواجه شدن با محدودیت مالی هم مدیریت سود را به صورت فرصت طلبانه و در راستای منافع شخصی خود انجام می دهند.

مدیریت سود هم خوب است و هم بد. اگرچه مدیریت سود کم می تواند محتوای اطلاعات حسابداری را بهبود بخشد، رفتار فرصت طلبانه با دستکاری سود، قابلیت اتکای اطلاعات را کاهش می دهد و کیفیت سود را خراب می کند. این پژوهش در تلاش است کارا یا فرصت طلبانه بودن مدیریت سود را در پرتفوهای تشکیل شده از کیفیت سود بالا و پایین شناسایی کند. در این راستا برای اندازه گیری کیفیت و مدیریت سود، داده های 841 سال شرکت طی دوره 1380 تا 1390 ارزیابی شد و برای آزمون فرضیه ها به تحلیل 490 سال شرکت پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد، مدیریت سود در شرکت هایی که سطح کیفیت سود پایینی دارند، از نوع فرصت طلبانه است. همچنین در شرکت هایی که سطح کیفیت سود بالاست، شواهد فرصت طلبانه بودن مدیریت سود، بیشتر از کارا بودن آن است. بنابراین مدیریت سود زیاد، موجب کاهش کیفیت سود شده و داده های ساختگی به تصمیم گیری های درستی منجر نمی شود.