طرح توسعه

مقاله حاضر با هدف ارزیابی کیفی شاخص های طرح توسعه گردشگری و بر اساس مطالعه موردی شهرستان فیروزکوه، تنظیم گردیده است. اطلاعات به شیوه پیمایشی، گردآوری و با روش توصیفی- تحلیلی ارزیابی شده اند. جامعه آماری شامل کلیه گردشگرانی بود که به قصد تفریح، سفر و بازدید به شهرستان فیروزکوه مسافرت کرده اند. حجم نمونه نیز با توجه به تعداد انبوه گردشگران، با استفاده از فرمول کوکران 278 نفر برگزیده شد. به منظور ارزیابی شاخص ها، پرسشنامه ای طراحی گردید که متشکل از 16 سؤال بسته و 3 سؤال باز چندگزینه ای بود که در آن، موارد جذب گردشگر، مورد سنجش قرار گرفت. به منظور ارزیابی توان ها و پتانسیل ها و همچنین نقاط ضعف داخلی و تهدیدات خارجی گردشگری فیروزکوه، از مدل SWOT استفاده شد. بر اساس فرضیه های مطرح شده و تحلیل SWOT درخصوص این سؤال اساسی که طرح های گردشگری شهرستان کدامند و چه تأثیری بر توسعه گردشگری شهرستان دارند، نتایج مطلوبی حاصل گردید که نشان می دهد برگزاری جشنواره های مختلف در شهرستان فیروزکوه می تواند به عنوان یکی از شاخصه های اثرگذار در طرح های توسعه گردشگری در آن شهر مطرح شوند و از نقاط قوت فیروزکوه به حساب می آید. موقعیت جغرافیایی شهرستان فیروزکوه توانسته است سهم قابل توجهی را در ارزیابی کیفی شاخص ها و طرح های توسعه گردشگری به خود اختصاص دهد که از دیگر نقاط قوت فیروزکوه محسوب می شود. ساخت کمپ های تفریحی در کنار چشمه های آب معدنی فیروزکوه، به عنوان یکی از طرح های موفق در توسعه گردشگری در آن شهر می تواند استراتژی و فرصتی برای از بین بردن نقاط ضعف در گردشگری باشد. شناسایی دقیق اماکن گردشگری طبیعی و تاریخی نیز می تواند به عنوان یکی از شاخص های مطرح در توسعه گردشگری شهرستان فیروزکوه علاوه بر اینکه به افزایش گردشگران آن شهر کمک نماید، استراتژی و فرصتی دیگر برای کاهش تهدیدات و استفاده از نقاط قوت در گردشگری فیروزکوه محسوب شود.

طرح های توسعه ای همواره پیامدهای مثبت و منفی به همراه داشته که بیشترین پیامدهای این طرح ها، متوجه جوامع محلی است؛ بنابراین جهت برآورد پیامدها و تقلیل اثرات منفی طرح های توسعه، لازم است تا ارزیابی اثرات اجتماعی در مورد طرح ها انجام گیرد. لذا در این پژوهش، به ارزیابی اثرات اجتماعی طرح احداث بندر چمخاله بر جوامع محلی پرداخته شد. بدین منظور اثرات طرح بر 7 شاخص کیفیت زندگی، فرصت رشد و توسعه، انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اقتصاد، محیط بیولوژیکی و محیط فیزیکی مورد بررسی قرار گرفت. به منظور جمع آوری اطلاعات از مشاهدات میدانی، مصاحبه های فردی و گروهی و همچنین ابزار پرسشنامه استفاده شد. جامعه آماری پژوهش 8840 نفر جمعیت شهر چاف و چمخاله در سال 1395 بوده که بر اساس فرمول کوکران، 400 پرسشنامه به روش تصادفی طبقه ای توزیع گردید. داده های حاصل از پرسشنامه از طریق آمار توصیفی در محیط نرم افزار SPSS 20 و آمار استنباطی در محیط نرم افزار8.80 LISRELمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثرات احداث بندر بر شاخص های کیفیت زندگی، فرصت رشد و توسعه و اقتصاد به دلیل توسعه منطقه، توسعه زیرساخت ها، ایجاد فرصت های شغلی جدید و ایجاد سرمایه گذاری های جدید در منطقه که سبب ارتقای سطح زندگی و بهبود وضعیت معیشتی و رفاه نسل های آینده می گردد، مثبت خواهد بود. اما تأثیر احداث بندر بر شاخص های انسجام اجتماعی و محیط فیزیکی و بیولوژیکی، به دلیل ایجاد تضادهای فرهنگی بین جمعیت مهاجر، عملیات لایروبی، عملیات خاک برداری و خاک ریزی، تردد وسایل نقلیه سنگین و آلودگی ناشی از آب توازن کشتی ها که تأثیرات مهمی بر محیط زیست منطقه بر جای می گذارند، منفی خواهد بود. بر این اساس لازم است با اقداماتی نظیر محدود کردن عملیات لایروبی در طول دوره های حساس زندگی جانداران و احیا و توسعه پوشش گیاهی با گونه های بومی و سازگار با شرایط منطقه، اثرات منفی حاصل از طرح را تا حد زیادی کاهش داد.

 منظر فرهنگی به عنوان زیرسیستمی از منظر متأثر از توسعه روستایی به عنوان جریانی در جهت پیشرفت روستا است. در سال های اخیر روستاهای شهرستان کوهدشت لرستان، به عنوان روستاهایی در مواجهه با دوگانه شهر و روستا، مورد آسیب طرح های توسعه استعمارگر که با وعده عمران روستا اتخاذ اما سبب نابودی هویت روستا شده، قرار گرفته است.این مقاله به بررسی سه روستای خسروآباد، پای آستان و ابوالوفا در شهرستان کوهدشت استان لرستان از طریق مشاهده میدانی پرداخته است. به نظر می رسد طرح های توسعه بدون توجه به منظر فرهنگی روستا و یا صرفاً توجه ابژکتیو به صورت فرهنگ ها، دست به اقداماتی با توهم عمران زده اند اما به مرور زمان میراث، ارزش ها و هویت مردمان را تغییر داده یا تخریب کرده اند. در جهت حفاظت از منظر فرهنگی روستا به عنوان یکی از اقسام توسعه، لازم است تا طرح های توسعه، مکان مند و با درنظرگیری تنوع و تفاوت فرهنگ ها برنامه ریزی و اقدامات متناسب با هر سرزمین اتخاذ شوند.

شهرها در طول ادوار مختلف با مشکلات متفاوتی دست وپنجه نرم کرده اند که گاهی تصمیمات ناآگاهانه سبب زوال شهرها شده است. در این میان فضاهای عمومی شهرها بیشتر دستخوش تغییر و تحول به وسیله این تصمیمات بوده اند لذا تصمیم گیرندگان همواره در پی راه هایی بودند که شهرها را شکوفاتر و پررونق تر سازد به همین جهت مسائلی نظیر برنامه ها و طرح های توسعه شهری مطرح شده است. ازاین رو هدف پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی طرح های توسعه شهری با تأکید بر فضاهای عمومی مانند خیابان چهارباغ بالا و میدان امام علی شهر اصفهان است که ازنظر هدف کاربردی– توسعه ای و روش آن توصیفی– تحلیلی و پیمایشی است. اطلاعات موردنیاز با روش های میدانی و مطالعه منابع اسنادی– کتابخانه ای به دست آمد. جامعه آماری شهروندان شهر اصفهان در محدوده های موردمطالعه است. حجم نمونه با استفاده از روش کوکران تعیین شد، درنهایت بین 384 نفر از جامعه آماری پرسشنامه توزیع شد. با استفاده از روش (AHP) به شاخص ها وزن دهی و سپس با روش ARAS محدوده های موردمطالعه نسبت به شاخص ها رتبه بندی شدند. نتایج نشان می دهد که طرح توسعه محور چهارباغ به دلیل این که در بعد کالبدی مقدار وزن نهایی 1، در بعد زیست محیطی وزن نهایی 951/0، در بعد اقتصادی وزن نهایی 989/0، در بعد اجتماعی وزن نهایی 1 و در بعد مدیریتی نیز وزن نهایی 1 را کسب نموده، نسبت به طرح توسعه میدان امام علی در وضعیت بهتری قرارگرفته است.