مطالب مرتبط با کلیدواژه

ترسالی


۱.

تعیین آستانة خشکسالی و محاسبة میزان بارش قابل اعتماد ایستگاههای حوضه آبریز دریاچه ارومیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیایی ۱۳۸۶ شماره ۵۹

کلیدواژه‌ها: ترسالی بارش سالیانه آستانة خشکسالی نمایة بارش قابل اعتماد حوضه آبریز دریاچه ارومیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۸ تعداد دانلود : ۷۵۴
وقوع پدیدة خشکسالی از واقعیتهای مهم ایستگاههای حوضه آبریز دریاچه ارومیه است که می توان علت اصلی آن را در نوسانهای دوره ای اقلیم و عدم عبور توده هوای مرطوب و باران آور خصوصاً توده هوای مرطوب مدیترانه ای دانست. در این مطالعه دادههای مربوط به بارش سالیانه در یک دورة آماری43 ساله (1960- 2002) برای ایستگاههایی از حوضه آبریز دریاچه ارومیه جهت تحلیل آماری و محاسبه سالهای مرطوب و خشک استفاده قرار گرفته است. روش اصلی استفاده شده در این تحقیق عبارت از « نمایة بارش قابل اعتماد DRI» است. نتایج این مطالعه حاکی از وقوع پدیدة خشکسالی درکل ایستگاهها است که با شدت و ضعفهایی، توأم است. در بین مدلهای «بارش قابل اعتماد»، «نمرات استاندارد شدة بارش سالیانه»2 و «شاخص درصد از بارش میانگین سالیانه»3 که در این تحقیق استفاده قرارگرفته اند، مدل بارش قابل اعتماد با داشتن قابلیتهای بیشتر و محدودیتهای کمتر بهتر از دیگر مدلها تشخیص داده شده است.
۲.

ارتباط نوسان های گردش جوی ـ اقیانوسی اطلس شمالی با خشکسالی های آذربایجان شرقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیایی ۱۳۸۶ شماره ۶۰

کلیدواژه‌ها: آذربایجان شرقی خشکسالی ترسالی نوسانات بارش سالانه پیوند از دور1 نوسانات اطلس شمالی2

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲۳ تعداد دانلود : ۱۱۱۷
در این تحقیق، داده های مربوط به شاخص نوسانات فشار سطح دریا در اطلس شمالی و بارش سالانه در یک دورة آماری 43 ساله، برای ایستگاه هایی از استان آذربایجان شرقی جهت محاسبه ضرایب همبستگی و تعیین ترسالی ها و خشکسالی ها مورد استفاده قرارگرفته است. روش اصلی مورد استفاده در این پژوهش، استفاده از آمار تحلیلی(ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن و تحلیل مؤلفه های روند خطی و پولی نومینال) می باشد. نتایج این مطالعه نشان داد که بین بارش سالانة ایستگاه های تبریز، اهر و جلفا با شاخص نوسانات اطلس شمالی همبستگی منفی ضعیف و معنی داری به ویژه در ترسالی ها و خشکسالی های فراگیر وجود دارد.
۳.

ارزیابی تغییرات پوشش گیاهی دشت سراب و تحلیل دو دوره خشکسالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا (انجمن جغرافیایی ایران) سال هفتم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: خشکسالی ترسالی دشت سراب شاخص NDVI

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۵۲۲
هدف تحقیق حاضر، استفاده از تصاویر ماهواره ای مربوط به زمان خشکسالی و ترسالی در دوسال متفاوت و حتی الامکان نزدیک به هم می باشد تا با استفاده از شاخص های مربوط به خشکسالی کشاورزی بتوان وضعیت پوشش گیاهی را در برابر نوسان بارندگی مشخص کرد. بدین منظور ابتدا با بررسی داده های باران سنجی و سینوپتیک ایستگاه های موجود در دشت سراب و با استفاده از مدل شاخص SPI خشک ترین سال و نیز یک سال مرطوب به عنوان نمونه انتخاب شدند. در ادامه با استفاده از تصاویر ماهواره ای ETM+ (خشکسالی-1380) و SPOT (ترسالی-1383) شاخص خشکسالی کشاورزی برای منطقه محاسبه شد. در این تحقیق از شاخص سلامت پوشش گیاهی (VHI)استفاده شد. ابتدا NDVI هرکدام ازتصاویر به دست آمد، سپس با محاسبه VCI وTCI اقدام به تعیین وضعیت سلامت پوشش گیاهی در دو سال متفاوت شد. با استفاده از مدل آشکارسازی تغییرات (آشکارسازی تغییرات طیفی) با استفاده از نرم افزار ERDAS نتایج حاصله در دو دوره متفاوت مقایسه شد. نتایج نشانگر بالابودن تغییرات وضعیت سلامت پوشش گیاهی به ویژه در مناطق تحت کشت دیم می باشند.همچنین خطر آسیب پذیری در برابر خشکسالی های احتمالی در منطقه غرب دشت سراب بسیار زیاد می باشد به طوریکه تفاوت دو دوره خشکسالی و ترسالی در قسمت های غربی بالای 60 درصد تغییر تاج پوشش گیاهی می باشد.
۴.

موقعیت و فراوانی فصلی مسیرهای چرخندی در ترسالی های غرب میانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای طبیعی (پژوهش های جغرافیایی سابق) سال چهل و یکم تابستان ۱۳۸۸ شماره ۶۸

کلیدواژه‌ها: ترسالی موقعیت چرخند فراوانی فصلی چرخندی غرب میانی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱۶ تعداد دانلود : ۶۶۸
مطالعه انجام شده بر روی 66 سامانه چرخندی در دوره های ترسالی غرب میانی ایران (2003-1973) نشان داد که مراکز چرخندزایی مدیترانه، سودان و دریای سرخ و نیز بین النهرین در ترسالی های شدید منطقه، به شدت فعال اند و بیشترین نقش را در بارش های دوره مرطوب منطقه ایفا می کنند. به طور کلی، سامانه های مذکور با توجه به الگوهای همدیدی حاکم، از سه مسیر عمده زیر وارد منطقه می شوند: الف) از مناطق چرخند زایی غرب و مرکز مدیترانه و نیز شمال قبرس در ترکیه که به سمت شمال شرق حرکت می کنند و غالباً با تقویت در شرق دریای خزر به طرف دریاچه آرال ادامه مسیر می دهند. ب) از منطقه چرخندزایی قبرس و شمال بین النهرین شروع می شوند و با جهت شمال شرقی ـ جنوب غربی به طرف منطقه مورد مطالعه در شرق زاگرس کشیده می شوند. ج) از قبرس و نیمه شمالی دریای سرخ و بین النهرین به طرف شمال خلیج فارس حرکت می کنند و با عبور از زاگرس به طرف شمال شرق و گاهی اوقات به جنوب شرق ایران کشیده می شوند. تعداد چرخند ها و نیز مسیرهای چرخندی فصل پاییز به علت وجود وردش در عقب نشینی کمربند پرفشار جنب حاره دارای وردایی زیادی است. چرخند های فصل زمستان دارای عمر طولانی تری نسبت به فصول دیگر و نیز فشار مرکزی کمتری در مقایسه با پاییز و فشار بالاتری در مقایسه با فصل بهار هستند. چرخند های این فصل عمدتاً به علت غلبه حالت دینامیکی ـ علاوه بر شرایط پیش گفته ـ دارای جابه جایی بیشتری نیز هستند. اگرچه پراکندگی تقریباً زیادی در مسیرهای چرخندی بهار مشاهده می شود ولی دو مسیر مشخص شده در فصل زمستان با کمی تغییر در این فصل نیز مشاهده می شود.
۵.

تعیین مناطق آسیب پذیر در برابر خشکسالی های احتمالی با استفاده از شاخص MFI و نقش آن در پراکنش مراکز جمعیتی دشت سراب

نویسنده:
منبع: جغرافیای طبیعی لارستان پاییز ۱۳۸۸ شماره ۲ (پیاپی ۵)

کلیدواژه‌ها: خشکسالی ترسالی MFI,GIS پراکنش جمعیتی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا فنون جغرافیایی
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا رشته های جغرافیای عمومی ارزیابی مخاطرات طبیعی
تعداد بازدید : ۱۲۰۸ تعداد دانلود : ۶۴۹
اهداف تحقیق حاضر استفاده از داده های مربوط به نقشه های دوره خشکسالی و ترسالی و مقایسه روند تغییرات داده ها به منظور تعیین نوسانات رطوبتی می باشد. بدین منظور ابتدا داده های باران سنجی ماهانه ایستگاه های موجود در دشت سراب با استفاده از شاخص SPI (به عنوان یک استاندارد) بررسی شد. داده های حاصله به محیط GIS منتقل گردید و با استفاده از برنامه های جانبی نسبت به درون یابی متناسب داده ها در محیط GIS اقدام شد. در ادامه ارزیابی حساسیت سطح زمین در مقابل نوسانات عنصر بارش با روابط ریاضی مدل سازی شد. نتایج نشانگر بالا بودن مقدار حساسیت پیکسل هایی است که از نوسانات رطوبتی بالاتری برخوردار هستند. مقایسه پراکنش نقاط روستایی با نتایج حاصل از شاخص MFI، نشانگر همبستگی بالایی بین تعداد خانوار و نیز تعداد نقاط سکونتگاه روستایی با شاخص نوسان رطوبتی می باشد
۶.

تحلیل تغییرپذیری شاخص اقلیم توریستی ایران در شرایط خشکسالی و ترسالی

نویسنده:
منبع: پژوهش های بوم شناسی شهری (جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای) پاییز و زمستان ۱۳۸۸ پیش شماره

کلیدواژه‌ها: خشکسالی GIS توریسم ترسالی شاخص میسزکوفسکی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی جغرافیا جغرافیای طبیعی آب و هواشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی جغرافیا رشته های جغرافیای عمومی جغرافیای اوقات فراغت
تعداد بازدید : ۱۳۰۰ تعداد دانلود : ۷۷۶
توریسم به عنوان یکی از مهمترین منابع اقتصاد در جهان، به وسیله هوا و آب و هوا تحت تأثیر قرار می گیرد که این اطلاعات برای تعیین مقصد و مسیر توریست مهم و حیاتی می باشد. برای بررسی وضعیت اقلیم توریستی ایران از شاخص میسزکوفسکی و داده های 144 ایستگاه سینوپتیک استفاده گردید. با تعیین دورهی تر و خشک مربوط به هر ایستگاه در و 6 همسایه IDW ماهانه، پهنهبندی وضعیت اقلیم توریستی ایران به روش TCI 1990 و تعیین مقدار - دوره زمانی 2005 صورت گرفت. نتایج نشان می دهد که وضعیت اقلیم توریستی مناطق جنوبی در فصل سرد سال و مناطق شمال غرب و شمال شرق کشور در فصل گرم سال شرایط بهینهای دارند. اما مناطق شمال، غرب و نیمه شرقی کشور دو بار در سال شرایط بهینه را تجربه می کنند. در فصل پاییز با توجه اثر کمبود بارش ماه های قبل، شرایط بدتری در اغلب نقاط کشور حاکم می باشد، بهطوری که در سال خشک، در ماه نوامبر، مناطق جنوبی کشور وضعیت بدتری نسبت به سال تر دارند. بدترین شرایط اقلیم توریستی شمال و شمال غرب در ماه دسامبر سال خشک، ماه ژانویه و آوریل حالت میانگین رخ داده است. در مجموع خشکسالی می تواند بر انتقال زمانی مناطق بهینه، به چند ماه بعد منجر شود، همچنین باعث نامطلوب شدن مناطق شمال و شمال غرب کشور نسبت به سال تر می شود. حالت میانگین در اغلب ایام سال به حالت ترسالی نزدیکتر است، همچنین در عرض های میانی کشور شرایط ترسالی تنها در ایام تابستان شرایط بهینهتری را فراهم کرده است، اما در مجموع مناطق شمال غرب در شرایط خشکسالی، بهینهتر از حالت میانگین و تر بوده است. مناطق شمال در هر سه حالت و در اغلب ایام سال به دلیل بارش زیاد و اثرات ناشی از آن شرایط بد اقلیم توریستی دارند.
۷.

واکنش فصل رشد در برابر خشکسالی و ترسالی اقلیمی مورد مطالعه: منطقه ی بلوچستان مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و توسعه زمستان ۱۳۹۳ شماره ۳۷

کلیدواژه‌ها: خشکسالی ترسالی فصل رشد معادله طبیعی فصل رشد پوشش گیاهی بالقوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۸ تعداد دانلود : ۵۲۷
منطقه ی بلوچستان مرکزی با مساحتی بالغ بر42510 کیلومتر مربع دارای اقلیم گرم و خشک است. تابش عمودی و افزایش میزان جذب تابش، شدت گرمای بسیار زیاد، بارش ناچیز و در نتیجه پوشش گیاهی فقیر از خصوصیات این منطقه می باشد. این در حالی است که وقوع بارش های ناگهانی تحت تأثیر قرارگیری زبانه کم فشار گنگ- پاکستان می تواند تأثیر مثبتی بر رشد و توسعه ی پوشش گیاهی منطقه داشته باشد. این امر رفتارهای متعارض و چندگانه اقلیمی و در حال نوسان را برای منطقه به ارمغان آورده است. وجود چنین شرایط ویژه ای لزوم پرداختن به بررسی رابطه رفتارها (نوسان ها و ناهنجاری های) بارش و دما با تغییرات پوشش مرتعی بالقوه را با استفاده از معادله اقلیمی Qgsتوجیه می نماید. با توجه به اینکه ارزش های Qgs به دست آمده برای دوره ی اقلیمی 76- 1366 (دوره ی ترسالی منطقه) پایین تر از دوره ی اقلیمی 82-1377 (دوره یخشکسالی منطقه) می باشد، بنابراین تنش ناشی از خشکسالی در مناطقی که ارزش های Qgs بالاتر بوده، بیشتر است و بالعکس در مناطقی که ارزش هایQgsپایین تر بوده، مراتع منطقه از وضعیت بهتری برخوردار بوده است. بر این اساس در طیّ سال های آماری مورد بررسی، سایت های مراتع واقع در محدوده ی شهرستان ایرانشهر نسبت به سایت هایی که در محدوده ی شهرستان نیکشهر واقع شده ، با تنش کم آبی بیشتری مواجه شده اند. در نتیجه طیّ رفتارهای نامنظم چند سال اخیر بارش، آسیب بیشتری به مراتع شهرستان ایرانشهر وارد شده است. از طرفی به دلیل اختلاف ارتفاع ناچیز بین دو منطقه، عامل ارتفاع نتوانسته مراتع ایرانشهر را از آسیب های ناشی از تنش کم آبی در مقایسه با مراتع نیکشهر که از ارتفاع کمتری برخوردار است، محافظت نماید. چراکه افزایش میانگین دما در منطقه ی ایرانشهر نسبت به منطقه ی نیکشهر، اثر افزایش ارتفاع ناچیز را در این منطقه خنثی نموده است.
۸.

نقش جابه جایی مکانی پُرفشار عربستان و رودباد جنب حاره ای در الگوهای همدیدی و ترمودینامیکی ترسالی های شدید جنوب و جنوب غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره ۵۰ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۵) 491 - 509

کلیدواژه‌ها: الگوی همدید ترسالی پرفشار جنب حاره ای عربستان جنوب و جنوب غرب ایران رودباد جنب حاره ای کم فشار سودانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۶ تعداد دانلود : ۶۶۲
اگرچه بارش در هر اقلیمی از اهمیت اساسی برخوردار است، در اقلیم های خشک نقشی حیاتی در زندگی انسان ها پیدا می کند. نوار جنوبی کشور ایران در هم جواری دو سامانه اقلیمی مهم قرار دارد که آرایش مکانی و ساختار دینامیکی آن ها الگو، شدت، و گستره بارش ها را تعیین می کند. بررسی انجام شده بر روی نقشه ترازهای زیرین، میانی، و بالایی وردسپهر به صورت چشمی و استفاده از تحلیل عاملی نشان داد که در همه روزهای بارشی، در دو ترسالی شدید، منطقه پُرفشارِ عربستان جابه جایی شرق سویِ قابل توجه داشته و در نمونه های فراگیر در شرق طول 55 درجه شرقی قرار داشته است. مهم ترین منبع رطوبتی در همه سامانه های بارشی در لایه وردسپهر زیرین دریاهای عرب و عمان هست؛ این رطوبت از طریق جریانات شرقی گردش واچرخندی پُرفشار عربستان به درون سامانه سودانی و سپس در امتداد زبانه کم فشار بر روی منطقه منتقل شده است. درصورتی که در لایه میانی وردسپهر این رطوبت به صورت شاخه ای از جریانات شرقی منطقه TICZ به جلوی ناوه مدیترانه ای که در این شرایط تا جنوب عرض 15 درجه شمالی گسترش دارد فرارفت می شود. مناسب ترین موقعیت رودباد جنب حاره ای برای تشدید ناپایداری های لایه زیرین محدوده ای بین مصر تا غرب خلیج فارس است که هسته مرکزی رودباد در جنوب اردن استقرار می یابد.
۹.

نقش تغییرات رطوبت انتقال یافته در رخداد خشک سالی و ترسالی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره ۵۱ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۱۰) 545 - 562

کلیدواژه‌ها: ایران ترسالی خشک سالی شاخص استانداردشده z واگرایی شار رطوبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۸ تعداد دانلود : ۴۰۵
در این پژوهش به منظور بررسی نقش میزان شار رطوبت در نوسانات بارش ایران از داده های دوباره واکاوی شدهERA Interim مرکز پیش بینی های میان مدت اروپا با قدرت تفکیک مکانی 1 در 1 درجه در دوره آماری ۱۹۸۱-2011 بهره گرفته شده است. نخست، به منظور استخراج الگوهای مرطوب و خشک ایران، از شاخص استانداردشده z استفاده شد و سالی که درصد مساحت رخداد دوره های فوق در آن ها بیشینه بود انتخاب گردید و محاسبات مجموع قائم واگرایی شار رطوبت در چهار لایه جوی در سطح و مرزهای ایران و همچنین سطوح آبی اطراف در دوره های منتخب اجرا و مقادیر رطوبت ورودی به ایران محاسبه و استخراج شد. طبق نتایج حاصله، مشخص شد که الگوی جریان حاکم در منطقه و سطوح آبی نقش قابل ملاحظه ای در تغییرات رطوبت جو ایران داشته است؛ به طوری که مقدار شار رطوبت جوی در همه لایه ها در سال آبی مرطوب بیشتر از سال خشک است. با توجه به الگوی جریان در لایه های مورد بررسی، دریای عرب در تراز زیرین و دریای مدیترانه در ترازهای میانی و بالایی جو در سال مرطوب بیشترین سهم را در انتقال رطوبت به ایران دارا می باشند. همچنین، مرزهای جنوبی در سه لایه زیرین، میانی، و بالایی جو در مرتبه اول و مرزهای غربی در مرتبه بعدی اهمیت به لحاظ مسیر ورود رطوبت به ایران قرار دارند.
۱۰.

بررسی اثرات خشکسالی بر گونه های درختی و درختچه ای کهور ایرانی، توج و اسکنبیل در شمال ایرانشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مخاطرات محیط طبیعی سال نهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 99-112

کلیدواژه‌ها: ترسالی خشکسالی گونه های درختی دشت ایرانشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۳ تعداد دانلود : ۵۷۱
شهرستان ایرانشهر با مساحتی حدود30000 کیلومتر مربع جزء مناطق گرم وخشک است. توجه به اصل حفظ، احیاء توسعه و بهره برداری با رعایت اصول توسعه پایدار موضوع جدایی ناپذیر در عرصه های منابع طبیعی است این منطقه در سالهای گذشته با بحرانی متعدد خشکسالی مواجه بوده که این امر صدمات جبران ناپذیری را به پوشش گیاهی منطقه وارد نموده است. با توجه به اینکه آگاهی از عکس العمل گونه های گیاهی به خشکی با هدف حفظ و احیا بیولوژیکی اکوسیستم منطقه بسیار ضروری است. در این پژوهش به بررسی تاثیر خشکسالی بر گونه های اسکنبیل، کهور ایرانی و توج پرداخته شد روند خشکسالی با استفاده از شاخص خشکسالی هواشناسی SPI بیانگر دوره ترسالی در سال های 1366 تا 1376 و دوره خشکسالی در سال 1377 تا 1388 در منطقه مطالعه هست. میزان تغییرات تراکم گونه های اسکنبیل، کهور ایرانی و توج در داخل پلات های m 50 ×m50 نیز طی دو دوره ترسالی و خشکسالی در دشت ایرانشهر بررسی شد. آزمون تجزیه واریانس دو متغیره نشان دهنده تاثیر معنی دار پارامترهای خشکسالی و گونه بر تراکم گیاهان مورد مطالعه است اگر چه خشکی سبب کاهش تراکم هر سه گونه شده است، ولی گونه های درختچه ای نسبت به گونه های درختی آسیب پذیرترند و گونه هایی که عمق ریشه دوانی کمتری دارند در شرایط خشکسالی زودتر از گونه های با ریشه عمیق از بین رفته اند.
۱۱.

آشکارسازی و تحلیل ناهنجاری بارش زمستانه در جنوب شرق ایران

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۳ تابستان ۱۳۹۹ شماره ۹ 96 - 113

کلیدواژه‌ها: ترسالی خشکسالی تابع توزیع گاما سیستان و بلوچستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۱۹۳
در این پژوهش داده های بارش زمستانه ایستگاه های همدیدی زابل، زاهدان، ایرانشهر و چابهار در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرق ایران برای آشکار سازی زمستان های خشک و تر این استان بررسی شد. برازش تابع توزیع گاما بر این داده ها، ده درصد بالا و پایین منحنی برازش شده برای هر ایستگاه مشخص و بر اساس آن زمستان های خیلی خشک و خیلی تر تعریف شد. با انتخاب دو زمستان خیلی خشک و دو زمستان خیلی تر برای نیمه جنوبی و شمالی استان، ناهنجاری فشار سطح متوسط دریا و ارتفاع تراز میانی جو بررسی شد. نتایج بررسی داده های بارش نشان داد که در ایستگاه های مختلف استان، بارش زمستانه بین 50 تا 59 درصد سهم بارش را به خود اختصاص داده است. از بررسی تغییرات بارش زمستانه ایستگاه های معرف تعدادی زمستان خیلی خشک آشکار شد که خشکی زمستان 2001 در ایستگاه های زاهدان و زابل و خشکی زمستان 2000 در ایستگاه های ایرانشهر و چابهار شدیدتر بود. تعدادی زمستان خیلی تر نیز در این استان مشخص شد که زمستان 1996 (1990) در نیمه شمالی(جنوبی) استان از شدت بیشتری برخوردار بود. در زمستان های خیلی خشک به سبب توسعه غرب سوی پرفشار سرد و شرق سوی پرفشار آزروس، فراوانی ایجاد و توسعه کم فشارهای بارشی کاهش یافته و مسیر عبور آنها تغییر کرده است. در زمستان های خیلی تر، ناوه ارتفاعی تقویت و فراوانی کم فشارهای عبوری از ایران افزایش یافته است. در این زمستانها فعالیت ناوه فشاری وارون دریای سرخ افزایش یافته است که سبب ریزش بارش شدید در مناطق جنوبی کشور و ایستگاه های استان سیستان و بلوچستان شده است.
۱۲.

بازتاب دانش هواشناسی در باورها و امثال و حکم مردم بیرجند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال نهم خرداد و تیر ۱۴۰۰ شماره ۳۸ 1-40

کلیدواژه‌ها: هواشناسی نجوم ضرب المثل فرهنگ عامه خشک سالی ترسالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۳۵۱
از آن جایی که پیش بینی آب و هوا با زندگی مردم ارتباط مستقیم دارد، بازتابی گسترده در امثال یافته است و اغلب با واقعیت های علمی انطباق کامل دارد. نشانه های مربوط به آمدن یا نیامدن باران در فرهنگ قهستان بسیار عمیق، متنوع و گسترده است و نشان می دهد مردم این دیار از گذشته های دور به دانش هواشناسی توجه خاصی داشتند و در کشف نشانه های مربوط به آن نبوغی عالی نشان دادند و با استفاده از این دانش توانستند میزان نزولات آسمانی را پیش بینی کنند و اثرات سوء خشک سالی را که در این منطقه به صورت دوره ای اتفاق می افتد، تعدیل سازند. ضرب المثل ها و زبانزدهای عامه که از بارزترین نمودهای فولکلور است، دربردارنده اعتقادات و آداب و رسومی است که نسل به نسل منتقل می شود و برخاسته از فرهنگ توده مردم است؛ چنانکه مثل هایی که درباره پیش بینی وضع هواست، برپایه عقاید نجومی گذشتگان و نیز ارتباط روستاییان با طبیعت، شکل گرفته و رواج یافته است. از آنجا که بررسی فرهنگ عامه نقش بسزایی در تقویت هویت ملی و فرهنگی دارد، در این پژوهش کوشیده ایم با بهره گیری از مثل ها، باورها و زبانزدهایی که در میان مردم منطقه رایج است، موضوع موردبحث را بکاویم و به شیوه توصیفی تحلیلی به پاره ای از مهم ترین باورهای مردمی درباره دانش هواشناسی در بیرجند بپردازیم .
۱۳.

بررسی خشکسالی و ترسالی ایستگاه هواشناسی اصفهان با استفاده از شاخص SPI

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۴ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۳ 114 - 126

کلیدواژه‌ها: خشکسالی ترسالی اصفهان شاخص SPI

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۵ تعداد دانلود : ۲۱۳
خشکسالی یکی از پدیده های آب و هوایی است که در همه شرایط اقلیمی و در تمام مناطق کره ی زمین به وقوع می پیوندد. برای بیان کمی این پدیده و ارزیابی آن از شاخص های مختلفی استفاده می شود. شاخص مورد استفاده در این پژوهش برای بررسی خشکسالی و ترسالی، شاخص بارش استاندارد شده SPI می باشد. برای این منظور داده های بارش ماهیانه ایستگاه هواشناسی اصفهان برای یک دوره ی آماری 29 ساله (1989- (1961 با هدف تحلیل آماری بارش و تعیین سال های خشک و مرطوب مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که شدت خشکسالی های اصفهان، خشکسالی های ملایم یعنی وضعیت نرمال روبه خشکسالی سهم بیشتری را نسبت به سایر خشکسالی ها به خود اختصاص می دهند. به طور کلی در میان تمام حالت های انتقال شرطی SPI احتمال انتقال از حالت نرمال به خشکسالی بیشتر از سایر حالت ها است. بر اساس شاخص مورد بررسی SPI، اصفهان رویدادهای خشکسالی بیشتری را در مقایسه با ترسالی تجربه کرده است و اقلیم آن تمایل بیشتری برای گذر از حالت نرمال به حالت خشک داشته است
۱۴.

توزیع فضایی سامانه های بندالی و همزمانی آن با ترسالی های فصل های سرد در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا سال هفدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۶۲ 20 - 40

کلیدواژه‌ها: بندال مدل سازی عددی بارش ترسالی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱
تحقیق حاضر با هدف بررسی و شناسایی اثر سامانه های بندالی بر ترسالی ایران، طی دوره 1975-2016 با استفاده از شاخص عددی بندال انجام گرفت. نتایج نشان داد در فصول سرد مرکز بیشتر بندالهایی که جو ایران را متأثر کرده اند، در منطقه اطلس شمالی می باشد. همچنین بررسی شدت بندالهای موثر بر آب و هوای ایران نشان داد که بندال قوی از نظر فراوانی بیشترین تعداد را پس از بندال متوسط دارد و این نشان می دهد که ایران بیشتر تحت تأثیر بندالهای متوسط (6/74) و سپس قوی(1/21 درصد) قرار دارد. فراوانی بندال های ضعیف بسیار کم و به میزان 3/4 درصد می باشد. باتوجه به توزیع فراوانی محل رخداد بندال نیز مشخص گردید ترسالی ایران در ماهای سرد سال، هسته اصلی بندالها در میان طول جغرافیایی 30 درجه غربی تا 30 درجه شرقی بر روی پهنه های آبی شکل می گیرد و هرچه به فصل گرم سال نزدیک میشویم، این هسته ها به خشکی منتقل شده و مناطق تحت سیطره خود را با دگرگونی مثبت در پارامتر بارش و در نتیجه ترسالی مواجه می سازد. همچنین در بررسی بندال در فصول مختلف، مشخص گردید که در فصل زمستان با عقب نشینی پرفشار جنب حاره و قدرت گرفتن ورتکس قطبی، همراه با وقوع بندال های قوی و مدت دار، میانگین بارش از فصول دیگر بیشتر می باشد.
۱۵.

پیوند بندال های اوراسیا- اطلس شمالی با ماه های تر و خشک فراگیر در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و مخاطرات محیطی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳۹ 83 - 104

کلیدواژه‌ها: سیستم های بندال شاخص BI ترسالی خشکسالی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۴ تعداد دانلود : ۱۵۷
این تحقیق با هدف بررسی ارتباط بلاکینگ های اوراسیا- اطلس شمالی با ماه های تر و خشک فراگیر در ایران نوشته شد. داده های تحقیق شامل: بارش 43 ایستگاه سینوپتیک ایران، داده های ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 و مؤلفه های بلاکینگ از سال 1973 تا 2018 می باشد. برای مطالعه بلاکینگها از شاخص بلاکینگ (BI) استفاده شد؛ و برای استخراج ماه های خشک و تر نیز از شاخص ZSI استفاده شد. برای بررسی ارتباط مؤلفه های بلاکینگ با خشکسالی و ترسالی ها نیز از همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره استفاده گردید. نتایج بررسی داده های بارش نشان داد که ماه های خشک تقریباً 3 برابر بیشتر از ماه های تر رخ داده است. نتایج نشان داد که بلاکینگ رکس و بریده کم فشار بیشترین قدرت و شدت را در منطقه اطلس شمالی داشته اند. بررسی ارتباط ماهانه مؤلفه های بلاکینگ با ماه های تر و خشک فراگیر نشان داد که ارتباط ماه های تر با فراوانی و شدت مستقیم و معنادار بوده است. با رشد فراوانی و شدت بلاکینگ ترسالی ها نیز افزایش پیدا کرده اند؛ و هر زمان که شدت و فراوانی کمتر شده است. ترسالی نیز کاهش یافته و ماه های خشک فراگیر در ایران نیز رشد کرده اند. از لحاظ موقعیت مکانی نیز هسته بلاکینگ های تشکیل شده بین عرض 30 تا 55 درجه شمالی و طول 30 + تا 30 - در منطقه اطلس بیشترین اثر را در ترسالی های فراگیر ایران داشته اند، چراکه تشکیل بلاکینگ ها در پهنه آبی انرژی و قدرت بیشتری برای تحت تأثیر  قرار دادن سرزمین ها در مسیر خود دارند؛ اما هر زمان که بلاکینگ ها در طول 50 تا 90 درجه شرقی شکل گرفته اند خشکی فراگیر بیشتر شده است. نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره بین مؤلفه های بلاکینگ و ترسالی (خشکسالی) نشان داد که اثر مؤلفه های بلاکینگ بر ترسالی های ایران حدود 96 درصد و خشکسالی حدود 84 درصد بوده است.
۱۶.

بررسی نوسانات رطوبت ورودی به مناطق خشک ایران در رخدادهای خشکسالی و ترسالی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه کلام سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 121 - 143

کلیدواژه‌ها: خشکسالی ترسالی مناطق خشک و نیمه خشک رطوبت ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۱۰۰
آب، با توجه به شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک، در اکثر مناطق سرزمین ما، حیاتی ترین ماده است. رطوبت عاملی مهم در ایجاد بارش بوده، بنابراین شناسایی و آگاهی از چگونگی انتقال رطوبت، نوسان و تاثیرگذاری آن بر بارش در یک منطقه، ضروری می باشد. به همین منظور در این پژوهش، داده های دوباره واکاوی شده ی ERA interim بارش، ارتفاع ژئوپتانسیل، نم ویژه و مولفه های (مداری و نصف النهاری) باد در دوره آماری 1981-2011 با قدرت تفکیک مکانی 1 در 1 درجه قوسی از مرکز پیش بینی های میان مدت اروپا (ECMWF) اخذ گردید. با بهره گیری از شاخص استاندارد شده z (ZSI) سال های خشک و مرطوب استخراج، و شار رطوبت ورودی به منطقه در این سال ها محاسبه گردید. برای مقایسه، الگوهای گردشی و تغییرات شار رطوبت در سال های خشک و مرطوب نمونه بررسی شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد تفاوت معناداری به لحاظ الگوی جریان حاکم در این سال ها وجود دارد، به طوری که با تغییر در جهت جریان ها در سطوح زیرین جو (1000 تا 700 هکتوپاسکال)، مقادیر رطوبت ورودی به منطقه تغییر نموده است. در سال های مرطوب در مقایسه با سال های خشک، جابجایی مرکز پرارتفاع عربستان به سمت شرق و قرارگیری بیشتر برروی دریا، کشیدگی مداری و افزایش گستره بازوی شرقی آن باعث تقویت جریا ن های شرقی-شمال شرقی بر روی دریای عرب و ایجاد و گسترش جریان های جنوب غربی بر روی شبه جزیره عربستان و ایجاد ناوه عمیق تر با محوری شرق سو مابین آن با پرارتفاع شمال آفریقا شده است. این شرایط با افزایش رطوبت برداشتی از پهنه های آبی جنوبی و انتقال به منطقه مورد بررسی در ایجاد بارش و شکل گیری سال های مرطوب آن تاثیرگذار بوده است.
۱۷.

بررسی خشکسالی و ترسالی شهرستان چابهار با استفاده از شاخص SPI

نویسنده:
منبع: جغرافیا و روابط انسانی دوره ۶ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲۰ 110 - 127

کلیدواژه‌ها: شاخص SPI خشکسالی ترسالی چابهار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۷۵
بخش وسیعی از کشور ما به علت قرار گرفتن در کمربند بیابانی دنیا دارای اقلیمی خشک و نیمه خشک است و به این علت بارش کمی ( یک سوم بارش متوسط جهان) دریافت می کند که این میزان بارش کم نیز در سال های مختلف دارای توسانات شدیدی است. خشکسال پدیده ای است که هرچند سال یکبار، در نتیجه کاهش میزان بارندگی در نقاط مختلف جهان به وقوع می پیوندد و چنانچه کشاورزی نتواند در برابر این پدیده مقاومت کند، قحطی رخ می دهد. برای پایش خشکسالی از شاخص های متعدد به عنوان شاخص های خشکسالی در سراسر جهان استفاده می شود. در این پژوهش از شاخص SPI برای بررسی خشکسالی و ترسالی های شهرستان چابهار استفاده شده است. برای انجام این پژوهش و با هدف تحلیل بارش و تعیین سال های خشک و مرطوب از داده های ماهیانه بارش ایستگاه هواشناسی سینوپتیک چابهار در یک دوره 34 ساله (2018-1985) استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد در 6 ماه از سال یعنی از ماه دسامبر تا پایان ماه می بیشتر سال ها خشکسالی اتفاق افتاده است و وضعیت خشکسالی ها ملایم، یعنی از نوع خفیف می باشند. همچنین در 6 ماه از سال یعنی از ماه ژوئن تا پایان ماه نوامبر وضعیت شهرستان چابهار در شرایط نرمال قرار دارد و در این بخش از سال هیچ گونه خشکسالی رخ نداده است. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد تعداد ترسالی های چابهار کمتر از خشکسالی ها هستند، اما بر خلاف خشکسالی ها در همه ماه های سال به استثنا ماه می، به وقوع پیوسته اند و ماه ژانویه با 10 سال ترسالی، 13 سال خشکسالی و 11 سال شرایط نرمال، پر نوسان ترین ماه سال می باشد. همچنین سال های 1997، 2007 و 2008 مرطوب ترین سال ها در طی دوره مورد بررسی بوده اند.
۱۸.

مقایسه آماری -همدیدی بارش ایران در خشکسالی و تر سالی (۲۰۲۱- ۱۹۹۱)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی مناطق خشک دوره ۱۵ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۵۶ 140 - 123

کلیدواژه‌ها: نوسان خشکسالی ترسالی بارش روند ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸ تعداد دانلود : ۳۲
هدف: نوسان شدید بارش از محدودیت های محیطی ایران است. هرچند میانگین بارش سالانه ایران را حدود یک سوم بارش سیاره زمین می دانند؛ اما توزیع فضایی و زمانی همین مقدار نیز بیانگر توزیع ناتراز بارش در پهنه جغرافیایی ایران است. خشکسالی و سیلاب دو مشخصه اصلی نظام بارشی ایران هستند. نظام بارشی ایران ناهمگن و نامتوازن است. دو سال 2019 و 2021 به عنوان  نمونه برای مقایسه شرایط همدید انتخاب شدند. بارش های سیل آسا سال آبی 2019 و خشکسالی نسبتاً شدید سال 2021 ناترازی بارش را نشان می دهد.روش و داده: برای تحلیل این مسئله داده های روزانه بارش ۳۶۰ ایستگاه هواشناسی 2021-1991 و شاخص های همدید فصول زمستان 2019 و 2021  عرض ͦ N ۹۰-۱۰ و طول ͦ E ۹۰-۱۰ استفاده شد.یافته ها: یافته ها نشان داد احتمال رخداد خشکسالی 42%، ترسالی 35.5% و نرمال 22.5% است. طبق نتایج زنجیره مارکف، بیشترین احتمال تغییر فاز حالت نرمال به خشکسالی 57% و خشکسالی متوالی 46.2 % است. تحلیل Anova (۹۵%) نشان داد اختلاف معناداری بین متغیر های اقلیمی سال های تر و خشک وجود دارد. شرایط همدید نشان داد در سال نمونه ترسالی (2019) عملگر پر فشار سیبری در سال های مرطوب (در سال 2019) دارای فشار بیشتر (mb1054) و در سال 2021 به عنوان نماینده سال خشک، 1032 میلی بار و کمتر بوده است. در سال مرطوب فراوانی عبور سیکلون ها و اختلاف دما در تراز 500-1000 بیشتر اما مقادیر امگا کمتر است. این شرایط در 2021 (خشکسالی) میزان فشار در سیبری، اختلاف دمای تراز 500 و 1000 کمتر و امگا بالاتر است (هوای پایدار).نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که نوسان پذیری بارش ایران از سالی به سال دیگر زیاد و رخداد سال های کم بارش از پر بارش بیشتر است.نوآوری و کاربرد نتایج: مقایسه شرایط همدید در شرایط ترسالی و خشکسالی که نشان دهنده تغییرات مراکز فشار بر بارش ایران است. رهیافت برنامه ریزی مبتنی بر ریسک در زمینه افزایش تاب آوری برنامه های توسعه و تأمین آب مبتنی بر شرایط اقلیمی با عدم قطعیت بیشتر است. بر این اساس توجه به توان اکولوژی، بازتوزیع فضایی جمعیت و کاهش میزان خطرپذیری محیط جغرافیایی کشور اهمیت بالای دارد.