سبط ابن جوزی

پژوهش حاضر به معرفی و نقد کتاب «تذکرة الخواص»، نگاشتة یکی از عالمان و مورخان قرن هفتم، به نام شمس الدین یوسف بن قِزاوغلی، معروف به «سبط ابن جوزی»، می پردازد. پس از بازشناسی تبار و شخصیت و مذهب نویسنده و آگاهی از کتاب و منابع آن، نقد و بررسی محتواییِ کتاب در چهار محور سامان یافته است: محور نخست شناسایی گزارش های موافق با باورهای شیعه؛ دوم گزارش های ضعیف و ناهمسو با باورهای شیعه؛ سوم گزارش هایی که در منابع دیگر وجود ندارد و یا کمتر به آن پرداخته شده است. چهارم پاسخ گویی به نقد و تضعیف برخی از اخبار مناقب و فضایل اهل بیت علیه السلام توسط برخی از محدثان و مورخان اهل سنت. یکی از اهداف مهم این پژوهش بازکاوی و پاسخ به دو پرسش مهم است که چرا نویسندة کتاب، که خود از عالمان و اندیشمندان اهل سنت است، با وجود پای بندی به مذهب اهل سنت، به نگارش و تدوین کتابی در بارة مناقب و فضایل امامان شیعه پرداخته است؟ و افزون بر این، به برخی از آموزه های اعتقادی شیعه اذعان و اعتراف نیز کرده است؟ و چرا با وجود چنین اعتراف هایی، در نهایت، به مذهب امامیه نگرویده است؟

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شیوه و سبک تاریخ نگاری یکی از عالمان و مورخان نیمة نخست قرن هفتم نامور به شمس الدین یوسف بن قِزاوغلی معروف به «سبط ابن جوزی» می پردازد. باتوجه به آن که این مورخ شیوه و رویکرد خاصی در گزارش واقعة عاشورا و حوادث و مسائل پیرامونیِ آن دارد، بررسی و تحلیل گزارش وی نکات قابل توجه و تأملی را فراروی محققان قرار می دهد. افزون براین، نویسنده در گزارش عاشورا، از منابع و مقاتلی بهره برده است که اکنون در دست رس نیست؛ بنابراین، مطالعه و واکاویِ گزارش او، افزون برآن که آگاهیِ نسبی از ساختار و محتوای آن ها را برای اندیشه ورزان تاریخ فراهم می سازد، تاحدودی نیز احیا و بازسازی آن ها را با کمک آثار دیگر فراهم می کند.