مطالب مرتبط با کلیدواژه

سبب نزول


۱.

تأملی در آرای ذهبی در مورد «وضع در تفسیر(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: طلوع ۱۳۸۳ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: تفسیر اثری وضع سبب نزول اسباب وضع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۰۷
این مقاله به نقد و بررسی دیدگاه‌های ذهبی در زمینه وضع در تفسیر می‌پردازد. ذهبی در این باره چهار نکته را طرح می‌کند. وی معتقد است آغاز وضع حدیث از سال41 هجری است، این ادعا ناصواب است. چرا که شواهد متعددی مبنی بر شروع وضع از زمان پیامبر اکرم(ص) وجود دارد. البته سال 41 هجری به بعد که زمان حاکمیت و امارت معاویه است وضع حدیث گسترش یافته و نهادینه شده است. دومین بحث ذهبی در مورد اسباب و عوامل وضع است. وی بدون استدلال خاصی شیعه را آغازگر وضع در فضائل می‌داند. این ادعا توسط برخی دیگر از دانشمندان اهل سنت مانند ابن‌جوزی نیز ذکر شده، در این مقاله به نقد این دیدگاه نیز پرداخته شده است. سومین بحثی که در این مقاله مورد بررسی و نقد قرار گرفته، پیرامون اثر وضع در تفسیر است. چهارمین نکته؛ بحث ایشان درباره ارزش تفسیر موضوعی است وی کلمات جعلی را قطع نظر از انتساب به معصوم دارای اعتبار دانسته و از ارزش اجمالی برخوردار می‌داند این سخن نیز با مبانی برخاسته از قرآن و سنت منطبق نمی‌باشد.
۲.

تأثیر گذاری پیش فرض¬های کلامی در تفسیر (با تأکید بر تفسیر الجامع لاحکام القرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث بهار و تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تفسیر سبب نزول سیاق قواعد تفسیر آیات کلامی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات انواع تفسیر وتأویل
تعداد بازدید : ۱۹۸۱ تعداد دانلود : ۸۶۸
روش تفسیر قرآن به قرآن، یکی از روش¬های معتبر و کارآمد در تفسیر قرآن است؛ با این حال، از آسیب¬هایی که پیوسته آن را تهدید می¬کند، گرفتار شدن در دام تفسیر به رأی است؛ چنانکه برخی از مفسران بزرگ و نامدار نتوانسته¬اند از آن رهایی یابند. این پژوهش، کوشیده است با بررسی نمونه¬هایی از تفسیر الجامع لاحکام القرآن، اثر مفسر مشهور اهل سنت، قرطبی، نشان دهد که پیش فرض¬های کلامی مفسر، تا چه اندازه در روش تفسیری قرآن به قرآن وی موثر بوده است. با بررسی¬های به عمل آمده، آشکار می¬شود که قرطبی برای اثبات دیدگاه¬های کلامی خود، برخی از ضوابط مهم تفسیری را نادیده گرفته است و یا از روش تفسیری قرآن به قرآن به شکل نامطلوبی استفاده کرده است.
۳.

قرائت های نو از آیات حجاب(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهشهای قرآنی پاییز و زمستان ۱۳۸۶ شماره ۵۱ و ۵۲

کلیدواژه‌ها: حجاب سبب نزول جابری شحرور عقله القدال عشماوی علت حکم فلسفه حکم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۷۹ تعداد دانلود : ۱۱۱۸
این نوشتار با هدف عرضه قرائت های نو از آیات حجاب و نقد و بررسی آنها به سامان رسیده است. قرائت محمد عابد الجابری، محمد شحرور، محمد سعید القدال، محمد سعید العشماوی، عبدالفتاح عبدالقادر و احمد عقیله، در این پژوهش عرضه شده است. مستندات اصلی این دگراندیشان در قرائت های نو عبارتند از: 1- عرف و عادت عرب جاهلی 2- علت حکم 3- واژگان و جملات آیات 4- اسباب نزول 5- آیات قرآن مجموع آیاتی که در این نوشتار به بحث و بررسی گرفته شده است عبارتند از: آیه پنجاه و سوم سوره احزاب، آیه سی و یکم سوره نور و آیه پنجاه و نهم سوره احزاب. در نقد و بررسی این نظریات نویسنده از سبب نزول، واژگان آیه، آیات قرآن، علت حکم و ... سود می برد.
۴.

سوره انسان و اهل بیت علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث پاییز و زمستان ۱۳۹۱ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: سبب نزول سوره انسان مکی و مدنی دهر اهل بیت ترتیب نزول سوره ها

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن تاریخ وسیره پیامبران در قرآن
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
تعداد بازدید : ۱۶۳۹ تعداد دانلود : ۶۸۱
سوره انسان از جمله سوره هایی است که در فضیلت حضرت علی واهل بیت پیامبر ـ علیهم السلام ـ نازل شده است. روایات، اقوال و منابع زیادی بر این امر دلالت دارد؛ اما برخی از منابع اهل تسنن با مکی برشمردن سوره، این فضیلت را نادیده انگاشته اند. با استناد به منابع اهل تسنن و گردآوری و تحلیل روایات و اقوال در ترتیب نزول سوره های مکی و مدنی و نیز روایات اسباب نزول، نزول سوره در مدینه و اختصاص فضیلت یاد شده به اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و بی اساس بودن سبب نزول های دیگر اثبات می شود.
۵.

بازشناسی مفهوم «مثانی» در قرآن کریم با تأکید بر سیاق آیه 23 سوره زمر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال چهل و پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۹۱

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن سبب نزول سیاق مثانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲۵ تعداد دانلود : ۹۲۴
قرآن کریم دارای ساختار ویژه الهی، سطوح و لایه های متنوع معنایی است که طی آن دریایی بیکران از معانی و معارف الهی را در لفافه حروف و کلمات مشهود عربی گردآورده و خود را این چنین معرفی نموده است: « اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِی» (زمر/23) تعبیر «مثانی» از جمله تعبیراتی است که وضع قرآن بوده و قرآن کریم برای اولین بار در معرفی خود از آن استفاده کرده است. بنابراین باید کوشید تا مفهوم «مثانی» را از خود قرآن به دست آورد. در همین راستا نوشتار حاضر انجام مقدماتی را لازم و ضروری فرض کرده است، ابتدا با جستجو در معنای واژه «مثانی» آن را به معنای «انعطاف و پیچشی که مستلزم دو رکن است» دانسته، چنان چه بررسی مشتقات واژه «مثانی» در سایر آیات قرآن کریم نیز مؤید چنین معنایی است و سپس به بررسی و نقد نظرات مفسران و مستشرقان درباره مفهوم «مثانی» اهتمام ورزیده و با توجه به این که اکثر نظرات محققان قرآن برخاسته از نگاه برون متنی و مستقل از سیاق آیه شریفه 23 سوره زمر است بر آن شده تا این بار با توجه به سیاق و فضای حاکم بر آیه مذکور به بازشناسی مفهوم «مثانی» بپردازد و در نهایت به این باور رسیده که «مثانی» بودن قرآن بیان گر دو نمود از قرآن کریم است، یک نمود در لوح محفوظ و دیگری قرآن نازل شده در قالب عبارات عربی مشهود که هر دو یک حقیقت اند ولیکن در دو شکل و نمود که به یکدیگر معطوف هستند.
۶.

فراز وفرود مکی ومدنی در تفسیر الحدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۲۷)

کلیدواژه‌ها: سبب نزول سیاق وحدت موضوعی مکی و مدنی تفسیر الحدیث

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی انواع و اقسام آیات وسور مکی و مدنی
تعداد بازدید : ۸۲۸ تعداد دانلود : ۷۰۷
دروزه از مفسران معاصری است که تفسیر خود را براساس ترتیب نزول قرآن سامان داده است. از جمله دلایل او در تنظیم چنین تفسیری، فهم بهتر تفسیر قرآن براساس فرآیند نزول تاریخی قرآن است. دروزه شیوه ی امام علی- علیه السلام- را در جمع آیات قرآن پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام- صلی الله علیه وآله- به عنوان پشتوانه چنین نگاهی در تفسیر قرآن به شمار آورده است. اهتمام به سیاق آیات و تقسیم سوره های قرآن به مکی و مدنی در تقسیم کلام الهی از محورهای بنیادینی است که دروزه اساس شیوه ی تفسیری خود را بر آن قرار داده است تأکید دروزه در تقسیم سورمکی به مکی و مدنی به قاعده ی سیاق و مضمون باعث شده که روایات در تفسیر او از جایگاه مهمی برخوردار نباشند و تمام همت او مصروف ایجاد نوعی رابطه و تبیین وحدت موضوعی بین آیات سوره ها باشد. این رویکرد باعث گردیده در پاره ای موارد دروزه در تفسیر درست آیات الهی بر مبنای مکی و مدنی مسیر نادرستی طی کند و از پای بندی قواعد تفسیر و از جمله استناد به روایات صحیح - به مثابه مولفه ی مهم در فهم آیات- دور نشود. در عین حال دروزه در پاره ای موارد توانسته با التزام به نقش مکی و مدنی در تفسیر صحیح قرآن توفیق یابد.
۷.

واکاوی روایات سبب نزول آیات 113 و 114 سوره توبه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآنی سال بیستم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۳ (پیاپی ۷۶)

کلیدواژه‌ها: سبب نزول رجال حدیث سوره توبه متن روایات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن نزول
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی انواع و اقسام آیات وسور مکی و مدنی
تعداد بازدید : ۱۷۱۱ تعداد دانلود : ۸۰۷
شناخت اسباب نزول آیات قرآن تأثیر اساسی در فهم آن دارد. اما گاهی ذیل یک آیه چندین سبب ذکر می شود و محقق نمی داند به کدام یک باید اعتماد کرد. افزون بر آن، راه یافتن روایات ساختگی به روایات سبب نزول و ورود آن به ورطه نقل به معنا موجب شده است تا روایات، افزون بر آنکه استنباط فردی راوی باشد، نه گزارش یک شاهد بی طرف عینی، به دروغ و تحریف نیز مبتلا شود. از جمله آیاتی که مفسران برای آن اسباب متعدد ذکر کرده اند، آیات 113 و 114 سوره توبه می باشد. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش اصلی است که محقق در برخورد با این اسباب، به کدام یک باید اعتماد کند؟ چرا که بررسی تحلیلی این روایات، به یقین ما را در معرفت نسبت به مقصود آیات الهی کمک شایانی نموده تا بهتر مورد بهره برداری قرار گیرد. ازاین رو با بررسی متن روایات و منابع حدیثی و رجالی، نظر دانشمندان اهل سنت که سبب نزول را در رابطه با ابوطالب عموی پیامبر (ص)، یا آمنه مادر ایشان می دانند، رد می شود و تنها روایتی از حضرت علی (ع) راجع به استغفار یکی از مسلمانان برای والدینش که در حال شرک از دنیا رفته بودند، پذیرفته می گردد.
۸.

واکاوی دیدگاه آلوسی در نقد روایت امام علی علیه السلام پیرامون سبب نزول سوره والعادیات

نویسنده:
منبع: حسنا سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: سبب نزول ابن عباس حضرت علی (ع) آلوسی سوره عادیات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی کلیات تاریخ قرآن نزول
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث معارف حدیثی موارد دیگر قرآن و تفسیر در روایات
تعداد بازدید : ۱۰۹۸ تعداد دانلود : ۸۵۰
در تفسیر روح المعانی آلوسی درباره سبب نزول سوره والعادیات دو روایت متفاوت از امام علی علیه السلام و ابن عباس نقل شده است. حضرت علی علیه السلام سبب نزول و موضوع سوره را با فریضه حج مرتبط دانسته وآیات را مطابق با آن تفسیر کرده اند؛ اما ابن عباس سبب نزول سوره را با فریضه جهاد مرتبط دانسته و تفسیری متفاوت بیان داشته است. هرچند ابن عباس پس از شنیدن کلام امام علی علیه السلام از نظر خود بر می گردد، اما آلوسی اصرار دارد که نظر ابن عباس درست تر است و آن را بر روایت امام علی علیه السلام ترجیح می دهد. مقاله پیش رو به روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد قرآنی- روایی و با فرض صحت سند به بررسی و تحلیل نظر آلوسی پرداخته وآن را ازنظر دلالی مورد ارزیابی قرار داده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد: گر چه نظر امام علی علیه السلام بر نظر ابن عباس به دلایلی برتری دارد و رجوع وی از نظر خدش نیز این مسأله را تایید می کند؛ اما مضامین سوره گنجایش پذیرفتن هردو رأی را دارد و می توان بین آنها جمع کرد.
۹.

آسیب شناسی معیارهای ارزیابی متن روایات سبب نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت هایی در علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و یکم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۲

کلیدواژه‌ها: اسباب نزول سبب نزول شأن نزول معیارهای نقد متن ارزیابی متن روایات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۰ تعداد دانلود : ۴۲۰
از دیرباز محققان در مقام ارزیابی یا نقد روایات، سند و متن را به مثابه دو روش مکمل یکدیگر بررسی می کرده اند. اما نظر به مشکلات سندی روایات سبب نزول، ارزیابی یا نقد متن این روایات، مطمئن ترین و در عین حال دشوارترین راه برای دستیابی به روایات قابل اطمینان در این حوزه و استفاده بهینه از آن در جهت فهم درست آیات قرآن است. موافقت یا مخالفت با قرآن، سنت معتبر، گزارش های تاریخی و ضرورت های کلامی، معیارهای اصلی و پرکاربرد قرآن پژوهان در جهت رد یا ترجیح متن روایات سبب نزول است که از معیارهای موجود در روایات عَرض و علومی چون فقه الحدیث، اختلاف الحدیث و اصول فقه الهام گرفته شده اند. در این مقاله، ضمن معرفی این معیارها، اشکالات روش شناختی آن ها در دو حوزه ساختاری و کاربست معیارها مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاداتی در جهت رفع آن ها ارائه شده است. رویکرد سلبی، منفعل و پراکنده در کاربست معیارها و عدم تناسب معیارها و قواعد حاکم بر آن ها با ماهیت تاریخی روایات سبب نزول، از مهم ترین اشکالات ساختاری این حوزه به شمار می آیند. توسعه در مفهوم سبب نزول و طراحی روش هایی ایجابی، فعال و منسجم برای ارزیابی متن روایات سبب نزول، می تواند گامی در جهت رفع کاستی های این حوزه و استفاده از ظرفیت آن در سطحی کلان باشد.
۱۰.

بررسی گونه های تفسیر روایی سوره مزمل

نویسنده:
منبع: مطالعات دین پژوهی سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۵ 33 - 41

کلیدواژه‌ها: تفسیرروایی گونههای تفسیری مصداق تفسیری سبب نزول شأن نزول سوره مزمل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۳۵۸
قرآن کریم قابل اعتمادترین منبع وحیانی است که استوارترین روش زندگی را به انسانها نشان داده، آنها را که در پی خشنودی خداوند باشند، به راههای بیگزند هدایت کرده از تاریکیها نجات داده و به جهانی سراسر نوارنیت وارد میکند. دهها آیه و روایت بیانگر نقش انحصاری و بیبدیل عترت، در کشف معانی و مقاصد قرآن است. این مقاله بعد از تبیینتفسیر رواییو بیانگونههایآن با مراجعه بهتفاسیر روایی البرهان، درالمنثور، نور الثقلین و... با روشتوصیفی- تحلیلیبهجمعآوریروایاتدر ذیلآیاتسوره مزملو شناختگونههایتفسیر رواییمیپردازد.
۱۱.

اصالت نظریه «نزول سوره ای» بررسی موردی سوره حج

نویسنده:
منبع: دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال دوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۸ 34-52

کلیدواژه‌ها: کیفیت نزول قرآن وحدت نزول سبب نزول سیاق لفظی تفسیر بنایی علوم قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۲۷۱
یکی از مسائل مطرح در علوم قرآن، چگونگی نزول سوره هاست. نظریه نزول سوره ای، یکی از دیدگاه های مهم در نزول تدریجی قرآن کریم است. این نظریه، دریچه ای نو را در تفسیر قرآن گشوده و زمینه فهم مفاهیم بیشتری را فراهم می سازد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، مدارک و مستندات نقلی، عقلی و علمی این نظریه را گردآوری کرده و آن را تحلیل و ارزیابی می کند. این مستندات نشان می دهد که نظریه نزول سوره ای، دیدگاهی درست است. پس از اثبات اصالت این دیدگاه، کیفیت نزول سوره حج به عنوان سوره ای چالشی با حجم متوسّط، بررسی شده و با ردّ برخی نظرات، نزول یک باره این سوره اثبات می شود.
۱۲.

بررسی پادرمیانی رخداد مباهله در فرود آمدن سوره آل عمران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۴ ۱۴۹-۱۷۲

کلیدواژه‌ها: سوره آل عمران سبب نزول مباهله تاریخ گذاری قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۷ تعداد دانلود : ۲۱۲
بی تردید برای فهم قرآن، مخاطب باید با زوایای نزول قرآن، فرهنگ، آداب ورسوم، محیط، شأن و اسباب نزول واقف شود. بدون توجه به آنچه گفته شد، چنان فهمی حاصل نخواهد شد. این نوشتار برای بررسی ارتباط آیات اولیه سوره آل عمران و رخداد مباهله در سه بخش با طرح تاریخ گذاری سوره آل عمران و رخداد تاریخی مباهله، بررسی دلالی و سندی آیات و روایات، نامه نگاری و ورود قبایل به مدینه، فهمی روشن و صحیح از عدم هم زمانی نزول آیات سوره آل عمران و رخداد مباهله به دست دهد. هم مضمونی آیه 61 آل عمران با رخداد مباهله، سبب خلط سبب نزول و هم زمانی در نزول شده است. با بررسی سندی و دلالی، در نظر گرفتن روایات ترتیب نزول و رخدادهای قطعیِ تاریخی در آیات، سوره آل عمران در سال سوم نازل شده است. به رغم اینکه مباهله از اتفاقات قطعیِ تاریخی است، با نزول آل عمران هم زمان نیست. مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از آیات، روایات و مستندات تاریخی نگاشته شده است.
۱۳.

بررسی دیدگاه عدم دستیابی به مدلول برخی از آیات بدون آگاهی بر سبب نزول (با تکیه بر دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان)(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۰ 127 - 147

کلیدواژه‌ها: تفسیر المیزان امکان فهم سبب نزول تفسیر قرآن به قرآن تاثیرپذیری از رویات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۹
برخی از صاحب نظران علوم قرآنی بر این باور هستند که در بعضی از آیات قرآن بدون آگاهی بر سبب نزول امکان فهم وجود ندارد. با توجه به اینکه سخن حاضر با دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان که قرآن را در روشنگری و بیان خود نیازمند چیز دیگر نمیداند، مغایرت دارد؛ لذا ضرورت دیده شد، پژوهشی در نحوه تبیین آیات مورد بحث مولفان آثار علوم قرآنی در تفسیر المیزان صورت پذیرد. با توجه به ساختار پژوهش و کمیت آن، به احصای آیاتی پرداخته شد که بیشترین استناد توسط دانشمندان علوم قرآنی درباره بحث حاضر را داشته-اند. نتیجه تحقیق آنکه در تبیین معنای آیات ایشان متکی به ظاهر آیات و روش قرآن به قرآن است. با این وجود در آیاتی که سبب نزول به صورت روایت از معصوم(ع) نقل شده و ملاک احادیث معتبر را دارد، در نظریه تفسیری ایشان نمود دارد، بدین ترتیب که در استنباط مطلبی که آیه به صورت قطع بدان دلالت ندارد، دیدگاهی که روایات بدان اشاره دارند را تقویت میکند و با این بیان میتوان گفت که علامه طباطبایی در بیان آرای تفسیری خود متأثر از روایات معصومان(ع) بوده است و تا جایی که ظاهر آیه بدان دلالت دارد، مورد استناد ایشان قرار گرفته است.
۱۴.

شبهات سبب نزول آیه 8 سوره انسان دربوته نقد

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۳) 65 - 88

کلیدواژه‌ها: آیه هشتم سوره انسان سبب نزول فضیلت اهل بیت: مفسران اهل سنت ترمذی و فخررازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶ تعداد دانلود : ۵۰۰
از آیات پرشماری در قرآن فضیلت اهل بیت: برداشت می گردد، از آن جمله آیه هشتم سوره انسان است. که جمهور مفسران شیعه سبب نزول آن را در مورد اهل بیت : میدانند، اما مفسران اهل سنت در این موضوع همداستان نیستند، برخی همآوا با مفسران شیعه سبب نزول آن را میپذیرند، اما برخی دیگر مانند فخر رازی با پذیرش آن، اختصاص آیه به اهل بیت : را برنمیتابند و برخی نیز با دیده انکار بدان مینگرند. قرطبی از جمله آن منکران است که انکار خود را برپایه شبهه پراکنی ترمذی استوار ساخته است . این مقال درحد مجال شبهات ترمذی وفخررازی را درقالب دوگونه نقضی و حلی و شبهه مکی ومدنی بودن سوره را در بوته نقد نهاده است. در نتیجه شبهات یاد شده در آیه شریفه، مردود و راه اثبات سبب نزول آن هموار گردیده است.. واژگان کلیدی آیه هشتم سوره انسان، سبب نزول ، فضیلت اهل بیت:، مفسران اهل سنت، ترمذی و فخررازی
۱۵.

بررسی تفسیر آیه 17 سوره احقاف با تأکید بر سبب نزول آیه

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۱ 29 - 13

کلیدواژه‌ها: آیه ی 17 سوره ی احقاف سبب نزول عبدالرحمن بن ابی بکر فریقین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۱۳۲
آیه ی 17 سوره ی احقاف از آن گونه آیاتی است که پیرامون سبب نزول آن دیدگاه های متفاوت در میان مفسران فریقین مطرح شده است. گروهی از مفسران فریقین بر این باورند که سبب نزول آیه، عبدالرحمن بن ابی بکر است که به پدر و مادرش اُف گفت؛ اما گروه دیگر از مفسران فریقین این نگرش را پذیرا نشده اند و سبب نزول آیه را شخص دیگری دانسته اند. نوشتار حاضر با روش توصیفی - تحلیلی سبب نزول و تفاوت رأی در سبب نزول و شخصیت مد نظر آیه را در تفاسیر فریقین بررسی کرده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دیدگاه آن دسته از مفسران فریقین که سبب نزول آیه ی 17 سوره ی احقاف را عبدالرحمن بن ابی بکر دانسته اند، ناظر بر روایت جابر و مروان بن حکم است؛ اما این روایات دارای اشکالات فراوانی است تا آنجا که روایت اهل سنت -مستند بر سخن مروان بن حکم- برای آنکه با سخنان عایشه در تعارض است از صحت خارج می شود؛ ازاین رو، شماری از مفسران فریقین سبب نزول آیه ی 17 سوره ی احقاف را گروهی از کافران بیان کرده اند.
۱۶.

معناشناسی «اِنقاذ مِنَ النار» در آیه 103 سوره آل عمران با تأکید بر سیاق و سبب نزول

نویسنده:
منبع: دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی سال پنجم فروردین ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 36 - 28
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۲۸
تعدد معنای الفاظ، یک مساله رایج در زبان عربی است. در طیفی از واژگان قرآن، لفظ واحد به تناسب موضوع در آیات متعدد به معانی متعدد به کار رفته است. در میان پژوهش های قرآنی بازشناسی معنایی واژه ها و عبارات در ارائه نظرات جدید تفسیری بسیار راه گشا است. در این پژوهش که بر توصیف – تحلیل استوار است معنای عبارت «اِنقاذ مِنَ النّارِ» در آیه 103 سوره آل عمران با استفاده از قاعده سیاق و دقّت در اسباب النزول مورد واکاوی قرار گرفته است؛ با تبیین و تحلیل نظرات، این نتیجه به دست آمد که مفسران این عبارت را به دو گونه ظاهری و باطنی تفسیر نموده اند؛ در تفسیر ظاهری سه نظر: «1) نجات از آتش جهنم، 2) نجات از آتش جنگ، 3) ادغامی از هر دو نظر» مطرح گردید و در تفسیر باطنی «نجات از آتش شهوات و نجات از اخلاق رذیله» مورد نظر بوده است؛ امّا نظر مختار مقاله این است که تفاسیر باطنی قابل قبول نیستند زیرا معیارهای صحت معنای باطنی – دلالت های عرفی کلام و مستندات روایی – را دارا نمی باشند؛ لذا با توجّه به تمامی قرائن می توان این گونه بیان کرد که معنای اصلی عبارت مذکور «نجات از آتش جنگ و خونریزی» است لذا از آنجا که نتیجه خودداری از جنگ و خونریزی، وحدت و دوستی بین مسلمانان است سرانجامِ آن به نجات از آتش جهنّم منتهی می شود.
۱۷.

واکاوی سبب نزول سوره عادیات در پرتو مباحث تاریخی و قرائن تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱ ۱۱۹-۸۷
تعداد بازدید : ۱۷۲ تعداد دانلود : ۱۱۸
در ارتباط با نزول سوره عادیات سبب نزول های متعددی نقل شده است که علاوه بر حوزه تفسیر در مباحث کلامی و تاریخی نیز اثر گذار است. علی رغم تحقیقات متعددی که در این زمینه انجام گرفته است اما استفاده بیشتر از مباحث تاریخی و قرائن مرتبط در رابطه با سبب نزول های این سوره همچنان مورد نیاز است. تحقیق حاضر با هدف بررسی بخشی از نقل های سبب نزول آیات آغازین این سوره درصدد است تا آن دسته از نقل هایی که با استعمال الفاظی صریح سبب نزول این آیات را مشخص می کند، با بهره گیری بیشتر از مباحث تاریخی مورد بررسی قرار دهد. مباحث تاریخی گویای آن است که برخی از نقل ها همچون نزول سوره عادیات برای جنگ بدر و یا برخی سریه های گسیل داشته شده به سوی بنی کنانه، مشتمل بر نکاتی است که با سیاق سوره سازگاری نداشته و نمی تواند به عنوان سبب نزول پذیرفته شود. همچنین برخی از نقل های ناظر به برخی شخصیت ها مانند نزول سوره عادیات در خصوص سریه ای به فرماندهی مسیب بن عمرو و منذر بن عمرو در راستای گزارش های تاریخی رسیده پیرامون آن اشخاص نمی باشد. در این بین تنها برخی از نقل ها مثل روایت نقل شده از امام صادق %، روایت ابوذر، گزارش شیخ مفید و گزارش ابن شهر آشوب در مورد نزول سوره عادیات در شأن علی %، به جهت سازگاری با مباحث تاریخی مورد پذیرش قرار گرفته و تحلیل تاریخی می تواند محدوده زمانی نزول آیات آغازین این سوره را بر اساس برخی از این نقل ها تا حدودی مشخص نماید.
۱۸.

کاربست قاعده تفسیری سبب نزول در تفسیر تسنیم

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۷ 215 - 230
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۱۶
اصول و قواعد تفسیر که همان احکام و قضایای کلی برای استنباط معانی قرآن کریم است، از امور بسیار مهمی است که پایبندی به آن مفسر را از خطای در فهم بازمی دارد و سبب می شود مبنای مناسبی برای تفسیر صحیح قرآن فراهم آید. کشف و استخراج اصول و قواعد یادشده به ویژه درباره تفاسیر مهم و تأثیرگذار شیعه، از موضوعات جدید در حوزه مباحث تفسیرپژوهی است و گامی مهم جهت اطلاع از مبانی مفسر برای تفسیر آیات به شمار می آید. آقای جوادی آملی در تفسیر تسنیم برای فهم دقیق تر آیات از قواعد متعددی بهره برده که هر یک به جای خود می تواند به فهم بهتر منظومه فکری ایشان و بهره مندی بیشتر مخاطب از تفسیر او بینجامد. در این میان توجه به قاعده سبب نزول، موضوع پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. نتایج این نوشتار نشان می دهد مفسر تسنیم تنها سبب نزول هایی را معتبر می داند که روایت بوده و دارای سند صحیح باشند. از نگاه ایشان گستره تأثیرگذاری این گونه روایات تا حدی است که با خطوط کلی قرآن هماهنگ باشند، در غیر این صورت وانهاده می شوند. همچنین این دست روایات از منظر ایشان تنها می تواند بیانگر مصداقی از مفهوم کلی آیات باشد و لذا به عنوان مقید و مخصّص نمی توان از آنها در تفسیر قرآن بهره برد.
۱۹.

بهره وری اهل سنت از اهل بیت(ع) در علوم قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 117 - 137

کلیدواژه‌ها: قرآن آیات دانش های قرآنی تقدیم تأخیر مجمل سبب نزول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۵ تعداد دانلود : ۱۰۴
اهل بیت روایات گهرباری در زمینه های گوناگون از جمله مباحث علوم قرآنی بر جای گذاشته اند. اندیشمندان اهل سنت به گونه های مختلف از آن ها بهره برده اند.این مقاله با روش توصیفی- اسنادی با رویکردی قرآنی- روایی، پس از مطالعه کتب علوم قرآنی اهل سنت، به تحلیل و تقسیم بندی بهره وری های اندیشمندان اهل سنت از روایات اهل  بیت(ع) پرداخته است.نوشته حاضر اقسام این بهره وری ها را در قالب موارد ذیل بیان می دارد: بهره وری ترجیحی، که در آن روایت اهل بیت بر سایر احادیث، ترجیح داده شده. بهره وری استنادی، که در مورد درستی مطلبی به سخن اهل بیت استناد می کنند. بهره وری تأییدی، بهره وری انتقادی، بهره وری انکاری و ... از موارد دیگری است که این نوشته به آن می پردازد، و نتیجه می گیرد که اندیشمندان اهل سنت از روایات اهل بیت(ع) به گونه های مختلف بهره وری نموده اند.
۲۰.

پژوهشی در تاریخ گذاری سوره «مطفّفین»(بر مبنای ادله نقلی و اجتهادی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۹ 157 - 179

کلیدواژه‌ها: سوره مطففین تاریخ گذاری مکی و مدنی ترتیب نزول سبب نزول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۹۵
تعیین ترتیب و زمان نزول سوره ها ازجمله مباحث پرسابقه در تفسیر و علوم قرآن است. مسأله مهم در این زمینه، جایگاه سوره «مطففین» است که یا به عنوان آخرین سوره مکی یا اولین سوره مدنی محسوب می شود. بر اساس ادله نقلی و اجتهادی مورد استناد در تاریخ گذاری سوره های قرآن، ملاحظه می شود اغلب روایات موثق در ترتیب نزول، بیانگر نزول سوره «مطففین» پس از «عنکبوت» در پایان سور مکی است. همچنین باتوجه به تاریخ هجرت و فاصله میان آن واقعه تا سرآغاز تقویم هجری، می توان زمان نزول این سوره را سال آخر بعثت و نزدیک به هجرت در نظر گرفت. به علاوه، ضوابط و خصائص این سوره نیز مؤید مکی بودن آن است.