کردهای فیلی

این مقاله با استفاده از منابع و اسناد در صدد است به صورت منسجم سیر تحولات روابط ایران و عراق را در باره ی کردهای فیلی ایلامی که در عصر پهلوی در عراق ساکن بوده اند، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. هم چنین، به نقش کُردهای ایلامی در اقتصاد و بازار کار عراق اشاره شده است. بررسی نقش کردهای ایلامی در اقتصاد عراق و نقش آنان در روابط ایران و عراق در دوره ی پهلوی مسأله ی این تحقیق است. مقاله به این نتیجه رسیده است که بیکاری، مشکلات اقتصادی و معیشتی، فقر عمومی، وجود کار و درآمد زیاد در کشور عراق، ترس مردم از مأموران دولت پهلوی در سال های آغازین پادشاهی رضا شاه و نزدیکی این منطقه به عراق از عوامل عزیمت مردم ایلام به عراق بوده و حمایت دولت ایران از اتباع ایرانی ساکن عراق و اختلافات مرزی باعث می شد بیشتر مواقع روابط ایران و عراق تیره باشد.

بیشتر کردهای فیلی ساکن عراق طبق قانون تابعیت 1924 عراق به تابعیت آن کشور درآمدند. از زمان تشکیل کشور عراق تا دوره عبدالکریم قاسم، گرفتن تابعیت عراقی برای کردهای فیلی آسان بود، اما از دوره عبدالسلام عارف به بعد به تابعیت عراقی درآمدن کردهای فیلی بسیار مشکل شد. در دوره حزب بعث نه تنها کسب تابعیت عراقی برای کردهای فیلی تقریباً غیرممکن شده بود، بلکه طی چندین دوره پس از سلب تابعیت، به کشور ایران اخراج شدند و از سقوط دولت بعث تاکنون نیز وضعیت خاص تابعیت کردهای فیلی برای آنها مشکل ایجاد کرده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل مؤثر بر وضعیت تابعیت کردهای فیلی در یکصد سال اخیر است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایه منابع اسنادی، کتابخانه ای، خبرگزاری ها و مصاحبه با افراد آگاه به امور کردهای فیلی، انجام شده است. یافته ها نشان می دهد که از یک سو تبار ایرانی، شیعه، مرزنشین و مهاجر بودن بخشی از کردهای فیلی و از سوی دیگر، شکل قانون تابعیت کشور عراق و رشد تفکرات ناسیونالیستی پان عرب، از جمله مهم ترین عوامل تأثیر گذار بر وضعیت تابعیت کردهای فیلی بوده است. ترس دولت بعث از همسویی کردهای فیلی با ایران و همچنین موقعیت مناسب اقتصادی و همکاری سیاسی آنها با احزاب کرد و شیعه مخالف رژیم بعث، از مهم ترین عوامل سلب تابعیت و اخراج آنها بود.

هدف این پژوهش شناسایی های منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در کشور عراق با تکیه بر کردهای شیعه مذهب (فیلی)است. قدرت نرم را می توان مدیریت افکار عمومی تعریف کرد. توانایی ایجاد رضایت در مخاطب به وسیله ایجاد جذابیت در فرهنگ و ارزش ها و حتی سیاست خارجی از طریق متقاعدکردن، همان قدرت نرم می باشد. آنچه حائز اهمیت است، نحوه استفاده از ابزارها و شیوه های بکارگیری قدرت نرم است، که این مهم برای ایران اسلامی؛نیازمند شناخت و به کار بستن منابع نرم افزاری خود در کشورها با توجه به زمینه های فرهنگی ،سیاسی اجتماعی هر یک از جامعه هدف است.یعنی دستگاه سیاست گذاری؛مجریان و متصدیان بایستی راهکار های همان قدرت نرم در کشور هدف را پیدا نموده و در جهت تامین منافع ملی بر روی آن سرمایه گذاری نمایند. روش پژوهش از نوع تاریخی-کیفی (تحلیل تماتیک) است و جامعه آماری آن شامل اسناد دست اول و منابع تاریخی و همچنین، مصاحبه با افراد مطلع یا دروازه بان اطلاع بوده است، روش نمونه گیری از نوع هدفمند بوده است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که در بین اکراد شیعه مذهب (فیلی)تکیه بر مشترکاتی چون؛ اشتراکات فراوان تاریخی، نژادی ،قومی، زبانی ،مذهبی وجود مستقلات و زمین در برخی از استان ها نظیر ایلام، سابقه زیست سالیان متمادی در ایران در زمان تبعید، و نیز تعامل و تعاون آنان با نیروهای انقلاب در جنگ تحمیلی علیه رژیم بعث در قالب سپاه و قرارگاه رمضان و... این قوم از پتانسیل بالایی جهت تامین منافع ملی و افزایش قدت نرم ایران برخوردار است.

پدیده قومی شدن و شکل گیری هویت ها در دوره معاصر اهمیتی مضاعف پیدا کرده و عواملی همچون محرومیت ها ،ظلم حاکمان،تقسیمات سرزمینی و مهاجرتها نقش اساسی را در تضعیف پیوند میان سرزمین و فرهنگ جوامع داشته اند. یکی از عوامل موثر در سیاست گذاری کشور رصد محیط پیرامون به ویژه مناطق مرزی غرب است که از دیر باز محل سکونت اقوام کرد بوده است .در این بین کرد های فیلی با حدود دو میلیون نفرجمعیت ، که از استان ایلام مهاجرت کرده اند اغلب در استانهای شرقی عراق (دیالی،واسط،میسان و بغداد) ساکن شده اند. فرصت ها و تهدیدهای آنها در مناطق مرزی غرب ایران یکی از چالش های امنیتی کشور قلمداد می شودکهبا سیاستگذاری و برنامه ریزیی های درست فرهنگی ،اجتماعی و رسانه ای می توانند ضامن امنیت ملی کشور باشد. در اینجا سوالی که پیش می آید این است که رسانه استانی چگونه می تواند در بر ساخت هویت کردهای فیلی و ایجاد امنیت ملی موثر باشد؟ شبکه های استانی با تولید و پخش برنامه هایی گونگون وجذاب با گویش محلی در قالب :مستند های فاخر تاریخی، جاذبه های گردشگری،آداب و رسوم محلی وارتباط زنده با کردهای فیلی عراق به ویژه در ایام اربعین و مناسبت های مذهبی دیگر بر آن است تا فاصله بوجود آمده را پر کند، تا در برابر هجمه رسانه ای سرویس های امنیتی بیگانه که در قالب برنامه های سیاسی و اجتماعی از شبکه های کردی وابسته تولید و پخش در امان بماند. .این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی با استفاده از مطالعه کتابخانه ای و داده های اسنادی انجام شده است.