آریاسماج

هندوییسم از منظر تاریخ ادیان و نیز پیروان آن به مثابه ی یک دین قابل انعطاف و اصلاح پذیر جلوه نموده است. در دوران معاصر نیز به سبب تسلط اروپاییان بر هند و مواجه شدن با جریان اندیشه ی دینی اسلام و مسیحیت، زمینه های پیدایش اصلاح دینی در هندوییسم پدید آمد. همچنین وجود مؤلفه هایی نظیر اختلاف طبقاتی، رسم ساتی، پدیده ی پرستش بت ها و رواج خرافه در توده های هندویی، مایه ی عطف توجه متفکران هندو مذهب و احساس ضرورت اصلاح اندیشه ی دینی در بین آنان شد .کوشش های متفکران هندو به ایجاد دو نهضت اصلاح طلب و احیاگرای آریاسماج توسط دیاننده سرسوتی و برهماسماج توسط رام موهان روی شد. مقاله ی حاضر به بررسی این دو نهضت و معرفی بنیانگذاران آن و تحولات آن ها پرداخته و هر کدام به طور مختصر بررسی می شوند. روش این تحقیق، توصیفی و بر مبنای اطلاعات کتابخانه ای بوده است و ضرورت آن به موضوع دانش افزایی در حوزه ی مطالعات جدید ادیان بازمی گردد.

در آئین هندو، برای به دست آوردن دیدگاه و یا حکمی، راهی بسیار دشوار را باید طی کرد؛ زیرا ابتدا باید به متون مقدس این آئین، که خود از کثرت و تنوعی شگرف برخوردارند، مراجعه و سپس، به مکتب های فلسفی و مهمی که در ذیل این آئین ساخته و پرداخته شده اند، رجوع کرد. سرانجام، رجوع به دیدگاه اندیشمندان، مصلحان و افراد تأثیرگذار در این آئین ضروری است. پس از طی این مسیر، محقق باید با بیان تنوع دیدگاه موجود در این آئین، اعلان کند که یافتة او، به چه دوره از ادوار آئین هندو نظر دارد؛ از کدام متن مقدس به دست آمده؛ چه مکتب فلسفی ای از آن حمایت می کند و چه افراد شاخصی آن را تأیید می کنند. به طور قطع این مسیر بسیار دشوار و مطلب به دست آمده نیز فاقد پذیرش همگانی است. این نوشتار، بر آن است به اجمال، به این منابع نظر افکند و تحلیلی راجع به آنها ارائه دهد.