حیاء

اگرچه زن و مرد در جوهر و ماهیت انسانیت یکسانند و تمایزی در حقیقت و نوع آنها نیست، ولی تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که به ویژگی های جسمانی و روانی آنها بازمی گردد، به گونه ای که تفاوت طبیعی و تکوینی میان زن و مرد، مطلبی غیرقابل انکار است. دین اسلام با حضور زن در جامعه مخالف نمی باشد، اما برای حضور زن در جامعه شرایطی براساس ویژگی های طبیعی زن (جسمی، روحی و...) و نوع کشش و ارتباطی که میان مرد و زن وجود دارد معین کرده است. هدف از این پژوهش، به دست آوردن ملاک ها و معیارهایی است که اسلام درباره حضور اجتماعی زن بیان کرده است. بنابراین، این پژوهش تلاش دارد با روش اسنادی و مطالعه آیات و روایات، به بیان ویژگی ها و ملاک های حضور اجتماعی زنان بپردازد. در این تحقیق، به چهار معیار اصلی (پوشش و لباس زنان، حفظ حریم ها و فاصله ها، عدم تبرج، و کنترل نگاه) برای حضور اجتماعی زنان پرداخته شده است که هرکدام دارای مؤلفه هایی می باشند.

آیا حیاء همیشه خوب است یا بد؟ حیاء در کجا خوب است و باید باحیاء بود و در کجا بد است و باید بی حیاء شد؟ برخی تصور می کنند حیاء همه جا زیبا، خوب و لازم است و هیچ جا نباید بی حیاء بود! این تصور غلط در بین برخی از متدینان مطرح است. در این نوشتار، جایگاه حیاء و بی حیایی و مفهوم و مصادیق آن بر اساس معارف رضوی (ع) تبیین می شود. مسئله بنیادین در این بررسی، استنباط پاسخ همین پرسش از احادیث امام رضا (ع) است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی است که با مطالعات و بررسی و واکاوی در کتاب های معتبر حدیثی انجام شده است. هدف، تبیین موضع جامع در ارتباط با موضوع «حیاء» است. تأمل در احادیث رضوی در مسئله حیاء، حاکی از گستره کاربرد این واژه است. حیاء در آن بخش از احادیث رضوی که مرتبط با اخلاق بوده، پهناور و دارای توسعه مفهومی است، ضرورت یا ممنوعیت حیاء بستگی به ریشه ها، کارکرد و آثار آن دارد. حیایی که ریشه آن ایمان به خدا و دستاورد آن مصونیت از گناه، دوری از وقاحت، دریدگی و پلیدی هاست و آنجا که انسان در پرتو ایمان به خدا، جهان را در محضر خدا می بیند و بر اساس آگاهی و خشیت الهی، حیاء می کند و از نافرمانی خدا پاک می شود، حیا مقدس، زیبا و مثبت است که آراستگی به آن ضرورت دارد؛ اما حیایی که مبتنی بر جهالت است و اثر آن بازماندن از دانش و رشد اجتماعی و ناتوانی در انجام و رعایت حقوق الهی بوده، زشت و منفی است که باید از آن پیراسته شد.

ضرورت ترسیم الگوی اسلامی – ایرانی شرم و فرهنگ سازی بر اساس آن برای جامعه امروز ما بر کسی پوشیده نیست. این مقاله به عنوان درآمدی بر ارائه این الگو تلاش می کند با شیوه تحلیلی – توصیفی، به بازخوانی و تحلیل فضیلت حیاء در اخلاق روایی شیعه بپردازد. نظریه غالب در روانکاوی معاصر غرب این است که شرم از جمله هیجانات خودآگاه فردی منفی است. پس از ارتکاب خطا در حضور جمع پدید می آید، عزت نفس آدمی را هدف قرار می دهد و باید تعدیل شود. بندیکت با نظریه خود مبنی بر اختلاف معنای شرم بر اساس تنوع فرهنگ ها رهیافتی متفاوت فراروی تحقیقات شرم گشود که کمتر مورد توجه قرار گرفت. محققان در این مقاله تلاش می کنند به چیستی، چرایی و چگونگی حیا و کارکردها و نتایج مترتب بر آن در اخلاق روایی شیعه بپردازند. در این نظام حیاء فضیلتی پایدار و بنیادین، خویشتنداری مبتنی بر معرفت و حافظ کرامت نفس آدمی است که البته افراط و تفریط در آن زیانبار است

یکی از مبادی موثر در تحلیل فضای شهری، توجه به انگاره های فرهنگی و هنجارهای اخلاقی جامعه است که به طور مشخص در شاکله فرهنگ ایرانی، صبغه دینی به خود گرفته است. این پژوهش، با تکیه بر منابع مکتوب و با طرح رویکرد اخلاق محور در تحلیل فضاهای شهری و با تمرکز بر مفهوم حیاء در آراء دینی، به تبیین ویژگی های آن در کالبد شهر و شیوه های تجلی و تجسم صفت مذکور می پردازد. روش تحقیق در تحلیل و احصاء ویژگی های حیاء در آموزه های دینی، اکتشافی و تحلیلی است که در رویکردی استقرایی و تحلیلی، نحوه بروز و تجلی حیاء در فضاهای شهری، مبتنی بر شاخص های ماخوذ از روایات، شیوه ها و جلوه های آن تبیین شده است. تحلیل محتوای روایات در تطبیق و تحلیل محیطی آن، ناظر بر اصول پنج گانه کرامت، حرمت، معنویت، نظارت و عقلانیت است که ظهور و عینیت آن در فضای شهری مستلزم توجه به وجوه مختلف رفتاری و فضایی است.

رهبر معظم انقلاب مدظله العالی در بیانیه گام دوم انقلاب، به حرکت هماهنگ به سوی چشم انداز آینده با کمک نیروی جوان متعهد مؤمن انقلابی تأکید کرده است. با توجه به اینکه آموزش و تربیت نسل مورد نظر از نوجوانی به منظور دستیابی به این هدف مهم ضرورت دارد، در این پژوهش با در نظر گرفتن مسئله معنویت و اخلاق و با رویکرد آسیب شناسی عدم حیاء در دختران نوجوان شهر شیراز ضمن مطالعه ویژگی های دوره نوجوانی، از طریق پژوهش کیفی مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با برخی از شاغلین و فعالین حوزه دانش آموزی در مقاطع متوسطه اول و دوم دختران شهر شیراز گفتگو شد. سپس با تحلیل محتوایی اطلاعات به دست آمده، به مصادیق عدم حیاءمندی در کنش اجتماعی دختران در سه بخش رفتار، گفتار و پوشش دست یافت و علل آن در سه بخش کلی علل اجتناب ناپذیر زیستی، علل زمینه ساز و علل انگیزشی مورد بحث قرار گرفت. نتایج پژوهش، بیانگر اهمیت نقش خانه و مدرسه در آموزش های اعتقادی بوده و پی ریزی مهارت های خود کنترلی را تأیید و حاکی از اثر ساختاری جامعه برای رشد و تثبیت آن ها و تداوم ارتباط خانواده با نوجوان در روند تکاملی است.