آموزش ویژه

مبحث فن آوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش مدتی است که مطرح است و در آموزش ویژه نیز از آن یاد می شود ولی نکته اصلی الگوی کاربرد بهینه در کلاس درس و یا مدیریت در کاربری فن آوری است که در این مقاله به آن می پردازیم. کمک به گسترش مهارت های معلمان و کارکنان در کاربری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در عمل کاری بس دشوار است. این کار به همان اندازه برای معلمان دشوار است که احساس کنند نقش مهمی در گسترش میزان و کیفیت فراهم آوری فن آوری اطلاعات و ارتباطات در مدارس دارند. مدارس و دانشکده ها مانند هر سازمان دیگری ساختاری منظم دارند و معلمان در آن انواع وظایف و نقش های مدیریتی را ایفا می کنند. یکی از این نقش ها رابط فن آوری اطلاعات و ارتباطات است که به طور مکرر به دنبال منابع تمام دانش های موجود و مخزن دسترسی به آن ها در این زمینه است. این مبحث برخی از مهارت ها و رویکردهایی را انعکاس می دهد که در پشتیبانی از گسترش فن آوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان ابزاری در جهت برآوردن نیازهای تمام یادگیرندگان موثر است؛ همچنین به مهارت های بالای مدیریتی در فن آوری اطلاعات و ارتباطات می پردازد که همه معلمان در صورت استفاده به آن نیاز دارند. در واقع استفاده موفق از فن آوری اطلاعات و ارتباطات نیاز به ترکیب خاصی از تخصص هم در حیطه فنی و هم در حوزه آموزشی دارد.

فن آوری اطلاعات و ارتباطات در حال ایجاد تغییرِ شکل و دگرگون سازی کل نظام آموزش و پرورش است. یکی از مظاهر قدرتمند فن آوری اطلاعات و ارتباطات، کاربرد رایانه در آموزش می باشد. این فن آوری، پتانسیل زیادی در تعلیم و تربیت دانش آموزان استثنایی به ویژه دانش آموزان کم بینا دارد. استفاده از فن آوری های رایانه و نیز فن آوری های کمکی برای این دانش آموزان، این امکان را به آنها می دهد تا مشکلاتی را که از بابت کم بینایی در یادگیری خود متحمل می شوند از میان بردارند. از جمله نرم افزارهای رایانه ای تولید شده برای افراد کم بینا، پویشگر و نرم افزار خواندن متون بر روی صفحه ی نمایش، نرم افزار بزرگ نمایی صفحه نمایش، نرم افزار خواندن متون روی صفحه نمایش، نرم افزار تشخیص نوری حروف نوشتاری و نرم افزار برنامه درسی چند رسانه ای است. همچنین از جمله فن آوری های سخت افزاری موجود برای این افراد می توان به اسکن دید، دوربین بزرگ نمایی، ذره بین های سی. سی. تی. وی ِقابل حمل، ذره بین های جیبی و ذره بین های دیجیتال اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم به شرح ویژگی های هر یک از این نرم افزارها و سخت افزارها بپردازیم و بهره گیری از آنها را در کلاس های درس برای دانش آموزان کم بینا به منظور تسهیل آموزش به این دسته از دانش آموزان مورد بحث قرار دهیم.

چکیده: هدف این پژوهش، طراحی برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد رشته تکنولوژی آموزشی با گرایش آموزش ویژه در ایران می باشد. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و منطبق با روش پژوهش بردی انتخاب شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشگاه هایی است که در سطح جهانی مجری برگزاری دوره کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی با گرایش آموزش ویژه می باشند. همچنین کلیه ی اساتید و متخصصان رشته های تکنولوژی آموزشی و روان شناسی و آموزش استثنایی دانشگاه علامه طباطبائی ، دانشگاه تهران و سازمان آموزش و پرورش استثنایی ایران در سال 1394 به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شدند. نمونه آماری شامل 8 دانشگاه از میان دانشگاه های معتبر امریکا است که در سطح جهانی مجری برگزاری دوره کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی با گرایش آموزش ویژه هستند و همچنین 33 نفر از اساتید و متخصصان رشته های تکنولوژی آموزشی و روان شناسی و آموزش استثنایی دانشگاه علامه طباطبائی ، دانشگاه تهران و سازمان آموزش و پرورش استثنایی ایران به صورت هدفمند انتخاب شدند. در این پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته به عنوان ابزار اندازه گیری استفاده شد. براساس یافته های بدست آمده که حاصل نظر سنجی از متخصصان و همچنین بررسی برنامه درسی در این زمینه در سطح ملی و بین المللی بود ، برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی با گرایش آموزش ویژه تدوین گردید.

هدف این پژوهش، مطالعه تطبیقی تجارب داخلی و بین الملی در خصوص برنامه درسی رشته تکنولوژی آموزشی با تاکید بر آموزش ویژه و همچنین ارائه راهکارهای عملی برای طراحی برنامه درسی این رشته در ایران می باشد. این پژوهش یک پیمایش تطبیقی است که مطابق با الگوی بردی انجام گرفته است. بر اساس این الگو ابتدا اطلاعات مورد نیاز درباره دوره های کارشناسی ارشد تکنولوژی آموزشی و آموزش ویژه از منابع معتبر گردآوری، تفسیر و طبقه بندی شده و در نهایت شباه تها و تفاوت ها مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه مورد مطالعه، دانشگاه های ایالت متحده امریکا است که از این میان نه دانشگاه شامل دانشگاه وایدنر، جرج میسون، جان هاپکینز، سیتون هال، آزوسا پاسیفیک، لویسویل، وست چستر، و بولینگ گرین به دلیل ارائه دوره مشخص در زمینه تکنولوژی آموزشی و آموزش ویژه انتخاب شد. نتایج پژوهش نشان داد با اینکه دانشگاه های مورد بررسی عناوین متفاوتی را برای رشته تکنولوژی آموزشی و آموزش ویژه برگزیده اند ولی واحدهای درسی مختلف ارئه شده توسط آنها را می توان در چند عنوان خلاصه کرد این واحدها عبارتند از: 1- روش های تحقیق در تکنولوژی آموزشی و آموزش ویژه 2- سنجش و ارزشیابی برنامه های آموزش ویژه و فناوری های کمکی 3- طراحی و تکنولوژی آموزشی 4- یادگیری الکترونیکی 5-تکنولوژی کمکی 6- مبانی آموزش برای افراد با نیازهای ویژه 7- سمینار یا مباحث جدید در تکنولوژی و آموزش ویژه و 8- مدیریت فناوری آموزشی و کمکی در آموزش ویژه. بنابراین توصیه می شود تا در طراحی برنامه درسی رشته تکنولوژی آموزشی و آموزش ویژه به این واحدها توجه ویژه شود.

هدف از این مطالعه طراحی و اعتباریابی یک مدل یادگیری مبتنی بر رویکرد یادگیری تلفیقی با تاکید بر فنّاوری های دیجیتال برای دانش آموزان با نیازهای آموزشی ویژه بود. در این پژوهش از روش ترکیبی از نوع اکتشافی استفاده شد. برای به دست آوردن اجزای مدل، تحلیل محتوای استقرایی انجام شد و برای اعتباریابی درونی مدل، از روش توصیفی نظرسنجی استفاده شد. جامعه آماری برای طراحی مدل یادگیری شامل تمام مقالات، کتاب ها، گزارش ها و پایان نامه های مرتبط در زمینه رویکرد یادگیری تلفیقی برای دانش آموزان با نیازهای آموزشی ویژه از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ بود. نمونه آماری برای تعیین اجزاء مدل، ۲۳ مقاله ، ۷ پایان نامه و ۸کتاب و گزارش بود که به طور هدفمند انتخاب و تحلیل شدند . جامعه آماری برای اعتبارسنجی مدل  شامل استادان دانشگاه در رشته های فنّاوری آموزشی، روانشناسی و آموزش ویژه بود. ۲۶ استاد دانشگاه به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته ۲۵ سوالی بود که ۲۳ گویه آن طبق مقیاس لیکرت ۷ امتیازی طراحی و تدوین شد و ۲ گویه آن بر اساس سوال باز پاسخ بود. روایی محتوایی پرسش نامه توسط متخصصان مورد تایید قرار گرفت و اعتبار آن با آلفای کرونباخ ۹۴/۰بود. با توجه به تجزیه و تحلیل محتوای استقرایی، شش مولفه اصلی بدست آمد. همچنین ۴۹ زیر مولفه برای اجزای اصلی استخراج شد. پس از تجزیه و تحلیل محتوا و استخراج کدها، اجزاء و زیرمولفه ها در قالب مدل یادگیری طراحی شد. ابتدا یک مدل مفهومی طراحی شد و سپس مدل روندی طراحی و توسعه داده شد. یافته های اعتبار درونی از نظر متخصصان نشان داد که مدل های مفهومی و روندی اعتبار درونی بالایی دارند. بنابراین پیشنهاد می شود از این مدل ها به عنوان استراتژی های نوآورانه برای دانش آموزان با نیازهای آموزشی ویژه استفاده شود.