پرده

در این جستار به شرح و تفسیر معنای «نقش» در بیت بحث برانگیز: داده ام باز نظر را به تذروی پرواز بازخواند مگرش نقش و شکاری بکند از حافظ پرداخته شده است. ابتدا نکاتی که شارحان پیش از این دربارة واژة «نقش» در این بیت آورده اند مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. بسیاری از شارحان با توجّه به معنایی که سودی از واژة «نقش» به دست داده معنای «نقش» را اصطلاحی در شکار دانسته اند. نگارنده در ردِّ این معنا شواهد بسیاری یافته است و به این نتیجه رسیده که «نقش باز خواندن» در این بیت از حافظ «اثر کسی یا چیزی را درک کردن»، «درک و فهم درست از چیزی» و... است و این واژه در این بیت ارتباطی با شکار ندارد.

پدیده وضع در روایات موجب شده است تا در بررسی روایات به سادگی به قبول روایات نپرداخته و با معیارهای متقن اعتبار آن را سنجید. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقد بیرونی و درونی روایتی مشهور مبنی بر ناراحت شدن و غضب پیامبر(ص) بر حضرت زهرا(س) به علت نصب پرده بر درب خانه و استفاده از گردنبند و دستبند پرداخته است. نگارنده، ضعف سند روایت را در منابع شیعه و اهل سنت اثبات کرده است و از لحاظ متن نیز آن را مضطرب و مخالف و در تعارض با قرآن، سنت قطعی، تاریخ قطعی، روایات دیگر می داند. در مقابل نیز نهی پیامبر(ص) را برای نصب پرده پر نقش و نگار و استفاده از گردنبند و دستنبند طلا مربوط به زنان پیامبر(ص) می داند. در آخر نیز هدف از ورود چنین روایاتی را در منابع حدیثی مورد بررسی قرار داده است.

پرده نگاری در عصر قاجار از هنرهای رایج پارچه آرایی است. نحوه بافت پرده ها، نوع چاپ نقوش، کاربرد وسایل خاص در تزیین آن ها، کیفیت دوخت ها، نوع روایات انتخابی و مکان استفاده از پرده ها، همگی به میزان ارزشمندی آن می افزاید. اکنون نمونه هایی از این هنر در موزه های ایران و جهان نگهداری می شود. دو پرده قلاب دوزی با نقوش روایی از عصر قاجار -که در گنجینه موزه ملک و نیاوران نگهداری می شوند-دارای نقش مایه های انسانی و سایر نقوش با اندازه هایی تقریباً مشابه هستند. لذا، تطابق آن ها جهت بررسی میزان اشتراک و افتراق نقوش و نوع بافت، مدنظر نگارندگان می باشد. پرسش های اساسی: ویژگی های بصری و مفهومی دو پرده قلاب دوزی مذکور کدامند؟ و تطابق مضامین روایی دو پرده از منظر وجوه اشتراک و افتراق با یکدیگر چیست؟ اهداف اصلی، بررسی مضامین روایی دو پرده قلاب دوزی و تبیین ویژگی های تفکراتی هنرمندان ایرانی در اجرای دیوارآویزهای عصر قاجار است. نتیجه آن است که، تصویر کردن روایات مقبول تاریخی و افسانه ای، مطابق روایات اسنادی و بنابر اسلوب لباس آرایی و صحنه آرایی قجری در این عصر، رواج داشته است. بزرگ نمایی شخصیت های اصلی داستان و کاربرد چاپ به همراه دست دوزی ها و چهره آرایی جهت قدرت نمایی و نوع قرارگیری شخصیت های برتر در ترکیب بندی روایت، در عصر قاجار مشهود است. روش تحقیق به شیوه توصیف تاریخی- تحلیلی با رویکرد کیفی است و روش گردآوری مطالب، با استناد به کتاب های تاریخی دست اول و اسناد موجود در موزه ها است.<br />  <br />