مطالب مرتبط با کلیدواژه

قرآن کریم


۴۱.

مراتب متعدد معنایی قرآن کریم از منظر عارفان مسلمان

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تأویل قرآن کریم عارفان مسلمان مراتب معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲۵ تعداد دانلود : ۵۵۴
یکی از مسائلی که عارفان مسلمان درباره قرآن کریم، بر آن تأکید میکنند، وجود مراتب متعدد معنایی برای قرآن کریم، به صورت طولی و مترتب بر یکدیگر است، به گونه ای که برخی از آنها ظاهر آیات و بسیاری دیگر، باطن آیات محسوب میشوند. در این مقاله، ضمن بیان نمونه هایی از سخنان عارفان مسلمان در این زمینه، ایدة مزبور با استفاده از آیات و روایات به اثبات رسیده و از جمله به سه دسته از آیات به صورت مختصر اشاره شده و نه دسته از روایات نیز به صورت نسبتاً مفصل مورد بحث و گفت و گو قرار گرفته است.
۴۲.

تأمّلی بر رهیافت قرآن کریم به مقوله نوآوری برای نیل به توسعه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: نوآوری قرآن کریم توسعه اسلامی نوآور مسلمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۱ تعداد دانلود : ۴۰۱
امروزه سطح ارتقای شایستگیها و قابلیت ها در تمام عرصه های رقابتی، اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و مانند اینها، ملاکی برای تعیین توسعهیافتگی کشورها تلقّی میشود. توسعه در کشورهای اسلامی فرایند تحول بلندمدت و همه جانبه جامعه در چارچوب غایات احکام اسلامی است و تحقق آن، پیش شرط های متعددی دارد. نوآوری، یعنی روش ایجاد تحول در انگاره ها و بهره برداری از اندیشه های نو و خلّاقانه در حلّ موضوعات روزآمد، از جمله بسترهای فرهنگی مهم در مسیر تحقق توسعه اسلامی به شمار میآید. مسلما استخراج دیدگاه قرآن کریم در این باره تکلیفی عقلانی و دینی به شمار میآید. این مقاله با هدف بهره گیری از روش تفسیر موضوعی و با مراجعه به تفاسیر مختلف با بررسی موضوعاتی همچون فطرت، تکامل و آزادی انسان از منظر قرآن کریم، جواز تحقق نوآوری در عرصه های مختلف را تبیین نموده و با الهام از رهنمودهای قرآن کریم، خصوصیات محوری نوآور مسلمان از جمله عبودیت، خردورزی، شرح صدر، غایتمندی و تلاشگری را ترسیم کرده است.
۴۳.

بازتاب مفاهیم و تعابیر قرآن در آثار امین الریحانی

تعداد بازدید : ۱۶۲۴ تعداد دانلود : ۷۶۴
سرچشمه های جوشان و زلال کلام وحی دیرزمانی است که با طلوع فجر اسلام بر پیکرة عطشناک اندیشة بشری جاری شده است. مصحف جاودانی، که باگذر قرون متمادی نه تنها هرگزگرد نقصان و زوال بر آیات الهام­بخش و روشنگرش ننشسته بلکه همچنان به­عنوان برترین­و­کامل­ترین­کتاب هدایتگر بشر، گوی سبقت را از هر آنچه در این ره بدان مفتخرند، ربوده است. در این میان، آنان­که اهل معرفت­اند و جویای حقیقت، جذبة کلام الهی بر دل­ و جانشان چنان می­کند که فارغ از هر تعصبی، پروانه­وار برگرد شعله­های فروزانش پرمی­گشایند و تاسرحدامکان ازفیض­ بی­منتهایش­برمی­گیرند. امین­الریحانی ــ اندیشمند و ادیب معاصر لبنانی ــ ازجمله مصلحان روشنفکر و آزاداندیشی­است که باتفکری به­وسعت اندیشة بشری، هرگز در تنگنای حصارهای دینی و نژادی محصور نشده بلکه علی­رغم پایبندی به دیانت مسیح و ضمن آشنایی با ادیان گوناگون و نیز با تأکید بر اصل وحدت ادیان، گام بلندی در جهت اصلاح اندیشة بشری برداشته و در این میان تا حد قابل ملاحظه­ای از تعالیم اسلامی و به­ویژه مفاهیم عالی وتعابیر زیبای قرآن­کریم مدد جسته است.
۴۴.

اصول و مبانی شورا از منظر امام علی(ع)

کلیدواژه‌ها: احکام قرآن کریم امام علی (ع) اهل حل و عقد موضوعات شورا و مشورت آداب شورا انسان شناسی شورا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۷ تعداد دانلود : ۷۹۰
شورا از اصول بدیهی و ضروری اسلام است که در ادارة امور جامعه و تحکیم روابط اجتماعی نقشی به سزا دارد. این امر مهم و حیاتی را ضوابط و معیارهایی است که رعایت آنها آدمی را در تصمیم گیری ها از خطا و لغزش مصون می دارد و تلاش وی را در دفع مضار و جلب منافع و مصالح عمومی به نتیجه می رساند. ازاین رو، هیچ کس از مشورت جویی و نظرخواهی و بهره گیری از آرا و افکار و تجارب مشاوران متعهّد و متخصّص بی نیاز نیست. علاوه بر آیات صریح قرآن کریم دربارة شورا و مشورت و ترغیب بدان، در تعالیم پیشوایان معصوم، به ویژه امام علی (ع)، بدین مهم از زوایای گوناگون پرداخته شده و از اصول و آداب آن به طرزی بدیع سخن رفته که در خور مطالعه و بررسی دقیق و همه جانبه است. در این مقاله با تأکید بر عظمت اندیشة ملکوتی حضرت علی(ع) و تفوّق آن بر افکار و آرای بشری تلاش شده است به مبانی شورا در اندیشة علوی، با محتوا و اهدافی متعالی، توجه شود. بدین منظور، طرحی در تطبیق نظریات امام(ع) با آیات شورا ارائه شده و در آن از اهمیت و ضرورت، فواید و آثار، اصالت و حجیت و نیز حدود و جایگاه مشورت سخن به میان آمده و سپس جنبه های ایجابی و سلبی آن در طیفی وسیع تبیین شده است که درواقع انسان شناسی شورا از دیدگاه امام علی (ع) را تداعی می کند.
۴۵.

بررسی ترجمه ی اصطلاحات مربوط به فروع دین:به سمت افزایش آگاهی دانش آموزان از اصطلاحات فرهنگ-محور (مقاله به زبان انگلیسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم فروع دین روش ترجمه اصطلاحات فرهنگ محور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷۶ تعداد دانلود : ۶۳۴
ترجمه اصطلاحات فرهنگ- محور در حیطه نظری و عملی ترجمه از اهمیت بسزایی برخوردار است. مقاله حاضر بر آن است تا روشهای مناسب ترجمه چنین اصطلاحاتی را مشخص نماید. پس از استخراج معادل اصطلاحات مربوط به فروع دین اسلام در پنج ترجمه انگلیسی قرآن کریم ، روش هر مترجم در ترجمه این اصطلاحات و نیز میزان استفاده از هر روش تعیین شد. نتایج نشان داد که روش ترجمه تحت اللفظی پرکاربردترین و در نتیجه مناسب ترین روش ترجمه این اصطلاحات از نظر مترجمین منتخب در این تحقیق می باشد.
۴۶.

بررسی و نقد «پنج دیدگاه مطرح درباره تعداد آیات الاحکام قرآن کریم»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فقه احکام قرآن کریم آیات الاحکام تفسیر.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۹۷ تعداد دانلود : ۹۰۶
بخش عمده ای از آیات قرآن کریم به احکام و قوانین شرعی مورد نیاز بشر در موضوعات مختلف، اعم از موضوعات عبادی، سیاسی، اقتصادی، قضایی و کیفری اختصاص دارد که در اصطلاح مفسران و فقیهان اسلامی به «آیات الاحکام» شهرت یافته است. اما در این که این آیات چه تعداد است از دیر باز در میان عالمان اسلامی اختلاف است و هر یک آرای متفاوتی را دراین باره ارایه داده اند که مجموع این دیدگاه ها به پنج نظریه عمده باز می گردد. مشهور عالمان شیعه و اهل سنت شمار این آیات را 500 دانسته و برخی تعداد این آیات را کم تر و عده ای بیش تر از این تعداد عنوان کرده اند. برخی تعداد آیات فقهی قرآن را با توجه به ذوق و قریحه افراد متغیر دانسته و عده ای نیز برآنند که همه آیات قرآن کریم جزء آیات الاحکام است. به نظر می رسد هیچ یک از این نظریات پنج گانه بر اساس تحقیق دقیق و تفحص کامل آیات قرآن ارایه نگردیده و نظریه صحیح در این باره، دیدگاهی به جز دیدگاه های پنج گانه مذکور است. در این تحقیق، ضمن اشاره به دیدگاه های متعدد مطرح در این باره و نقد آن ها، دیدگاه صحیح همراه با دلایل اثبات آن ارایه گردیده است.
۴۸.

مشارکت اجتماعی زنان؛ رویکردی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سنت زنان خانواده قرآن کریم مشارکت اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۱۵۵
ورود زنان به حوزه ای فراتر از محدوده تعریف شده خانواده و مسئولیت پذیری در جامعه و انجام فعالیت هایی که به صورت فردی قابل تحقق نیست، به منزلة ورود به عرصه حضور و مشارکت اجتماعی است. روند تحول در حقوق و مسئولیت های اجتماعی زنان در طول تاریخ کند و همواره با حساسیت همراه بوده است. در پی ظهور اسلام، رویه ها و قواعد متحجرانه نسبت به زنان و دختران به شدت منع گردید و قرآن و سنت رویه های حمایت گونه از حقوق و مسئولیت های زنان را ارتقاء بخشیدند. رکود روندهای حضور اجتماعی زنان در سده های پس از ظهور اسلام به ویژه در سده های میانی موجی از جنبش های و نهضت های مساوات طلبانه زنان و مردان را در قالب مفاهیم فمینیستی در پی داشت که با افراط و تفریط هایی مواجه گشت و بنیاد خانواده را در جوامع غربی به شدت متزلزل کرد. این رویه های غلط، رجوع مجدد به قرآن کریم و سنت نبوی را در خصوص نحوة مشارکت اجتماعی زنان به عنوان یک ضرورت نه تنها پیش روی مسلمانان بلکه کلیه افراد جامعه بشری قرار داد. در این مقاله ضمن بررسی آداب حضور اجتماعی از منظر قرآن و سنت و آسیب شناسی نگاه های افراطی به حضور اجتماعی زنان، الگوی حضور اجتماعی آن ها با نگاه دینی در پرتو تجربه عملی نظام جمهوری اسلامی ایران که برخاسته از دین مبین اسلام است، بررسی و تجزیه و تحلیل می گردد.
۴۹.

کاربرد قدرت نرم از ناحیه استکبار؛ رویکردی قرآنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیاست قرآن کریم قدرت نرم استکبار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۵۳ تعداد دانلود : ۷۰۸
اگرچه قدرت، مسئلة محوری سیاست است، اما وجوه مختلف برآمده از قدرت، حکایت از ماهیت و کاروی ژه های خاص آن دارد. «قدرت نرم» که بر وجهه «جذابیت» تأکید دارد، در واقع، تلاشی است که بازیگر از طریق به کارگیری آن درصدد «همانندسازی» جامعة رقیب و پیشبرد اهداف است. خط مشی قرآن کریم بیانگر حضور فعال دو جریان الهی و استکباری است. جریان هایی که با ماهیت متفاوت و غایت خاص، در مقابل هم صف آرایی می کنند و همواره خداوند متعال در آیات متعددی به این امر اذعان کرده است. جریان استکباری به سردمداری ابلیس و اطرافیانش در برابر حق، تکبر ورزیده و درصدد است از هر طریق ممکن (سخت و نرم) مانع از پذیرش حق از ناحیه مردم شود. تقابل و رویارویی این دو جریان در قالب دو جنبة ایجابی و سلبی قابل پیگیری است. این نوشتار تقابل جریان استکباری با جریان الهی حاکم بر سیاست در قرآن را با اهتمام به کارکردهای ایجابی و سلبی قدرت نرم با استناد به آیات قرآن مورد کندوکاو قرار می دهد. در این راستا، استفاده از وجوه نرم افزارانه قدرت از ناحیه استکبار در دو سطح «ارکان» و «شیوه ها و تدبیرها» در پاسخ به این سؤال که «چگونه جریان استکباری از طریق کاربرد قدرت نرم به پیشبرد اهداف خود در مقابل جریان الهی می پردازد؟» با به کارگیری روش «تحلیل محتوای کیفی» مورد تدقیق قرار گرفته است. جریان استکباری با به کارگیری ارکان «جامعیت»، «استمرار»، «سیاست گام به گام» و «بهره برداری از نقاط ضعف» از طریق تدبیرهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و روانی می کوشد با شیوه هایی همچون تهدید، تحقیر، تطمیع، تهمت زدن، شایعه پراکنی، سازش کاری، تحریک احساسات و در نهایت، جوسازی و انحراف افکار عمومی، مخاطبان پیام توحیدی را اغفال نماید و درمقابل جریان الهی صف آرایی کند.
۵۰.

اصول امنیت اجتماعی شده در اسلام؛ مطالعه موردی: سوره های مبارکه اعراف، یونس و صافات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: اسلام امنیت قرآن کریم تأمین اجتماعی امنیت اجتماعی شده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲۸ تعداد دانلود : ۱۴۴۸
«امنیت اجتماعی شده» را می توان یکی از نظریه های نوین امنیتی به شمار آورد که به دلیل اهمیت و اثرگذاری بالای آن در فهم و مدیریت امنیت، به گفتمانی مسلط تبدیل شده است؛ درحالی که عمده نویسندگان ایرانی مواجهه ای بومی با این مفهوم بنیادی نداشته و شاهد طرح و ترویج روایت های غربی از این اصطلاح در جامعه علمی و عملیاتی کشور هستیم. از این منظر نیز تلقی های متفاوتی از «بعد اجتماعی امنیت» گرفته تا «امنیت هدایت محور» به عنوان تفاسیر مرجع عرضه شده اند. در این نوشتار، محقق ضمن پرسش از چیستی و اصول حاکم بر «امنیت اجتماعی شده» در اسلام، مرزهای مفهومی این اصطلاح را در گفتمان علمی جامعه ایران تعریف و تحدید نموده است. افزون بر آن با استفاده از روش تفسیر موضوعی، سوره های مبارکه اعراف، یونس و صافات، تحلیل و ارکان «امنیت اجتماعی شده» در گفتمان اسلامی استنباط و معرفی شده اند. بر این اساس، از دیدگاه اسلامی، اصالت اجتماعی امنیت نقد و نفی شده، اما بنیاد اجتماعی امنیت مورد پذیرش است.
۵۱.

اِهلال به مثابة شاخص در مطالعة پیوستار فرهنگی جاهلی- قرآنی

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن کریم جاهلیت قربانی تسمیه هدی ذبح اهلال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۸۹ تعداد دانلود : ۷۳۵
اهلال از شمار آن دسته از واژه های قرآنی است که در مقام نفی برخی از رسوم جاهلی در خصوص قربانی حیوان به کار رفته و از آنجا که دارای کارکرد ثبوتی در شریعت اسلامی نبوده، عملاً در تداول متشرعه زمینه ای برای کاربرد نیافته است. عوامل متعدد مانند عدم کاربرد واژه در دورة اسلامی برای قربانی، فاصله گرفتن از دوره جاهلی و فراموش شدن رسوم آن دوره و مطرح شدن مسئله تسمیه بر ذبح حیوان - هر چند برای مصرف گوشت روزانه و نه برای مقاصد آیینی - موجب شده است تا طیف وسیعی از مفسران و فقیهان در مذاهب مختلف اسلامی مفهوم اهلال بر حیوان را به مفهوم تسمیه بازگردانند. در این مقاله با کاوش در خصوص ریشة واژه و کاربردهای کهن آن کوشش شده است تا بافت معنایی این واژه در کاربردهای پیش از اسلام بازشناخته شود و نشان داده شود آنچه در دوره جاهلی اهلال خوانده می شده، هم از نظر آیینی بودن و هم از نظر اختصاص به برخی از قربانی ها، تا چه حد محدودتر از کاربردی است که در شریعت اسلامی برای تسمیه بر ذبیحه در نظر گرفته شده است. ضمناً توجه به کاربرد سلبی اهلال در قرآن کریم اهمیت دارد، یعنی اینکه هرگز امر به اهلال وجود ندارد و صرفاً از خوردن گوشت حیوانی که اهلال آن برای غیر خدا بوده باشد، نهی شده است. با توجه به این نکات، می توان نتیجه گرفت که آیات مربوط به اهلال مستقیماً و بر اساس دلالت ظاهر نمی توانند در مسئله تسمیه بر ذبح مورد استناد قرار گیرند و از منظر فقهی، برای تسمیه باید به دنبال مستندات بود که رأساً به عنوان سنت یا در مقام تأویل اهلال در کتاب به موضوع تسمیه پرداخته باشند
۵۲.

بررسی مفهومی و مصداقی برکت از دیدگاه قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: برکت قرآن کریم منفعت نعمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰۲ تعداد دانلود : ۱۰۶۱
بحث دربارة برکت و بررسی مفاهیم و موارد استعمال آن در قرآن کریم می تواند راه گشای چگونگی استفاده صحیح و مناسب از نعمات الهی باشد چرا که خداوند بسیاری از نعمات خود را با تعبیر نعماتی «مبارک» در قرآن کریم یاد نموده است. واژه برکت در اصطلاح قرآنى و دینى از پربسامدترین اصطلاحات در فرهنگ اسلامى است که در کتب مقدس دیگر ادیان نیز همچون تورات و انجیل در مورد عطیه هاى الهى به انبیا و دیگران به کار رفته است. نگارنده بر آن است که با بازشناسی مفهوم برکت و سپس بیان برخی مصادیق آن در قرآن کریم، روشن نماید وجه اشتراک این نعمات پر برکت از نظر خداوند متعال چیست و چه دلیلی باعث مبارک بودن این موارد شده است. برخی مفسران با دسته بندی انواع برکات الهی، به دو دسته برکات اکتسابی و غیر اکتسابی اشاره کرده اند و با توجه به برخی آیات قرآن مواردی را نیز به عنوان عوامل ایجاد کننده برکت و ویژگی های آن نام برده اند ولیکن به نظر می رسد مطلبی که در این میان مغفول مانده و عامل اساسی برکت در نعمات الهی می باشد، همانا منفعت عمومی و فایده مندی آن ها برای دیگران در زندگی اجتماعی بشر است که پس از فحص و بررسی در آیات قرآن می توان به این نتیجه دست یافت.
۵۳.

مقدمه ای در اعجاز معنایی قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: تدبر قرآن کریم تحدی اعجاز اعجاز بیانی اعجاز معنایی بینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱۶ تعداد دانلود : ۱۱۷۱
طیف کثیری از مفسران و متکلمان در مسئله اعجاز قرآن، تنها اعجاز بیانی، بلاغت و فصاحت قرآن را پررنگ کرده و در این باره کتاب ها نوشته و رساله ها تألیف کرده اند. این تکرار و تأکید بر این مطالب موجب شده که ظاهر الفاظ اهمیت بیشتری پیدا کرده و این تلقی به وجود آید که فضیلت و برتری قرآن از سایر کتاب ها در فصاحت و بلاغت و به طور کلی در نظم الفاظ آن است. در این نوشتار با ارائه گزارشی، تاریخچه این دیدگاه بیان شده و سپس با بیان نکاتی سعی کرده ایم از طرفی این دیدگاه که اصلی ترین و یا تنهاترین وجه اعجاز قرآن را اعجاز بیانی می­داند، نقد کرده و از طرف دیگر با ارائه معیارهایی بیان کنیم که اعجاز قرآن ذاتاً ناظر به محتوای بی نظیر آن است و فصاحت و بلاغت، امّی بودن آورنده آن و سایر وجوه دیگر مایه تأکید این اعجاز می­باشد. قائلان به قول اعجاز بیانی از این نکته غفلت کرده­اند که خدای متعال و همچنین ائمه اطهار(ع) به هنگام توصیف قرآن، از فصاحت و بلاغت آن نمی گویند، بلکه آن چیزی که دخیل در تحدیش می­دانند، این است که قرآن نور، رحمت، هدایت، حکمت، موعظت، برهان و تبیان هر چیز است و هیچ اختلافی در آن نیست و مسئله بلاغت را به طور صریح ذکر نفرموده است. البته قرآن کریم از حیث فصاحت و بلاغت خارق العاده است و بشر از این حیث نیز نمی­تواند با قرآن برابری کند، امّا فصاحت و بلاغت، مربوط به ظاهر الفاظ و قالب معانی و معارف بلندی است که این کتاب آسمانی بدان موصوف است. این مطلب این ضرورت را می طلبد که در خصوص جنبه های معنوی قرآن کریم، پژوهش­های بیشتری صورت گیرد.
۵۴.

علوم مقدماتی برای کشف حکمت تفاوت آیات مشـابه

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم آیات مشابه تفاوت آیات مشابه علوم مقدماتی برای تفسیر قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۴۳ تعداد دانلود : ۶۶۵
آیات مشابه به مجموعه آیاتی گفته می شوند که یک موضوع را با الفاظ و تعابیر مشابه بیان می کنند، لیکن از نظر ساختار کلام، تفاوت هایی دارند از قبیل: تقدیم و تأخیر، حذف و اضافه، تعریف و تنکیر، اِفراد و جمع، تبدیل حرف به حرف دیگر و تبدیل کلمه به کلمه دیگر. آنچه در این مقاله مورد نظر است یافتن حکمت تفاوت تعابیر در آیات مشابه می­باشد. برای کشف این حکمت ها، باید از علوم و منابع مختلفی بهره برد تا در فضای حاکم بر آن سوره قرار گرفت و سعی کرد تا بدین وسیله به مقصود کلام الهی نزدیک شد. این علوم عبارتند از: سیاق، لغت، معانی، بیان، بدیع، صرف، نحو، سبب نزول، ناسخ و منسوخ و ترتیب نزول. گفتار حاضر سعی در معرفی اجمالی این منابع دارد و در ضمن آن نمونه هایی از آیات مشابه را مورد بررسی قرار می دهد تا تبیین کند هر یک از این علوم چه نقشی در کشف حکمت تفاوت های لفظی آیات مشابه دارد. مطالعة نمونه های متعدد روشن می کند که هر یک از علوم یاد شده چه اهمیتی در فهم از قرآن کریم و در شیوه تفسیر آن دارند.
۵۵.

گامی به سوی تحلیل محتوای آیات قرآن از منظر روان شناسی اجتماعی

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تحلیل محتوا روان شناسی اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳۳ تعداد دانلود : ۹۴۴
قرآن کریم مردم را به سیر و گردش در روی زمین و مشاهده آفریده های جهان هستی و همچنین تفکر و تدبر درباره آن ها تشویق می کند. در این تحقیق، پژوهش­گر تلاش دارد تا به منظور شناخت بیش تر مفاهیم نهفته در آیات قرآن، به تحلیل محتوای آن ها از دیدگاه روان شناسی اجتماعی پرداخته و مضامین مرتبط با این حوزه را استخراج نماید. بدین منظور، جهت استخراج مفاهیم روان­شناسی اجتماعی از آیات قرآن و دسته­بندی آن ها، تفاسیر متعددی از جمله نمونه، المیزان و راهنما مورد مطالعه قرار گرفته و مفاهیم هر آیه به طور مجزا استخراج و سپس طبقه­بندی شده و در نهایت جهت تأیید، برای خبرگان در این زمینه و اساتید علوم قرآنی ارسال شده است. پرسش اصلی این تحقیق آن است که آیا در آیات قرآن مجید، مفاهیم روان شناسی اجتماعی نیز وجود دارد و چه نوع مفاهیمی؟ با اتکا به یافته های به دست آمده، می توان ادعا نمود که آیات قرآن مجید دارای مفاهیم اساسی روان شناسی اجتماعی بوده و در این زمینه مدل مفهومی خاصی را تبیین می نمایند.
۵۶.

نقد و بررسی نظریه انسان شناسانه «مازلو» با رویکردی بر آیات قرآن کریم

کلیدواژه‌ها: انسان شناسی قرآن کریم مازلو کمال انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۹ تعداد دانلود : ۸۴۹
نظریه انسان­شناسانه «آبراهام مازلو» که به نظریه «انگیزه های انسانی» معروف است، اثر بخشی ویژه ای در حوزه های نظری و عملی این علم داشته است. هر چند که این نظریه از جنبه های مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است، اما بازخوانی آن با تکیه بر آموزه های دینی بالاخص آیات قرآن کریم، اقدامی نوین در این زمینه می باشد. پژوهش حاضر در صدد است تا نظریه مذکور را از نگاه درون دینی مورد نقد و بررسی قرار داده و با استناد به آیات قرآن کریم، نقاط ضعف و قوت آن را در ارتباط با ماهیت انسان و کمال انسانی تبیین نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بخش هایی از نظریه مذکور مورد تأیید قرآن کریم می باشد، اما هرگز هم عرض با آن نیست، چرا که امتیاز خاصی که قرآن کریم برای کمال بشریت ذکر کرده، در هیچ نظریه بشری نیامده و آن عبارت است از امکان دستیابی به کمال مطلق و ضرورت آن به منظور نیل به آرامش حقیقی و سعادت نهایی.
۵۷.

گونه شناسی روش های تفسیری امام علی(ع) نزد اهل سنت

کلیدواژه‌ها: تفسیر روش قرآن کریم حضرت علی (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴۸ تعداد دانلود : ۷۳۷
تفسیر به معنای بیان معانی آیات قرآنی و کشف مقاصد و مدالیل آن، از نخستین اشتغالات علمی مسلمانان است و از عصر نزول قرآن شروع شده و تا امروز ادامه دارد. از نظر تاریخی مفسرین به طبقاتی تقسیم می شوند که مهمترین آن­ها؛ طبقه نخست یعنی صحابه پیامبر اکرم(ص) مانند: علی(ع)، أبوبکر، عمر، عثمان، ابن عباس، عبد الله بن عمر، ابی بن کعب، ابن مسعود و... می باشند. یکی از علل اهمیت این طبقه و تفسیرهایش درک محضر پیامبر(ص) و بهره مندی از ایشان در بیان قولی و عملی قرآن کریم است. هر چند، به سبب تضارب اقوال و تفاسیر منسوب به این طبقه، باید در کل نسبت به تفاسیر آن ها احتیاط کرده و به صرف انتساب تفسیری به یک صحابه (خواه مرفوع و خواه موقوف)، آن را تفسیری منسوب به پیامبر (ص) ندانست. مقاله حاضر به روش کتابخانه ای و ابتدا بر اساس منابع تفسیری و حدیثی اهل سنت و سپس برای اتمام فائده منابع شیعی به این پرسش اصلی می پردازد که روش های تفسیری امام علی (ع) از بارزترین مفسّرین این طبقه، چه بوده است؟ امید است با این مقاله، گامی نه چندان بزرگ در مسیر شناخت و معرفی بزرگ مرد تاریخ اسلام و نقش حیاتی ایشان در تبیین و تفهیم معانی قرآن و قالب ریزی روشمند تفسیر قرآن برداشته شود و همچنان جایگاه والای این امام همام تعظیم و تکریم گردد.
۵۸.

بررسی ذکر و یاد خدا به عنوان یکی از شاخصه های انس با قرآن و تأثیر آن در تربیت اخلاقی

کلیدواژه‌ها: عبادت ذکر قرآن کریم تربیت اخلاقی انس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۴۷ تعداد دانلود : ۱۰۷۲
ذکر، دعا و عبادت از جنبه های مهم انس با قرآن هستند که هر سه جنبة تربیتی داشته و در تمامی ابعاد تربیت انسان به خصوص در تربیت اخلاقی وی تأثیر بسزایی دارند. در این مقاله به منظور بررسی موضوع پژوهش از رویکرد درون دینی استفاده شده است، یعنی موضوعات قرآنی و احادیث ائمه اطهار(ع) را با روش تحلیلی و استنادی، به فعالیت های تربیتی مرتبط کرده، سپس با تبیین مفهوم تربیت اخلاقی، انس با قرآن را همانند روشی در تربیت اخلاقی مطرح نموده و به بررسی این مقوله پرداخته شده است. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این مطلب است که تنها خداوند به تمامی راه های فلاح و رستگاری انسان عالم است و از آنجا که از طریق وحی با انسان سخن می گوید، مهم ترین راه شناسایی عوامل سعادت و هدایت انسان، انس با قرآن و شنیدن کلام وحی است. در دیدگاه اسلامی برقراری ارتباط با خدا و حفظ آن، هدف غایی در تربیت اسلامی است، لذا همه فعالیت های انسانی، مثل کارهای روزانه، به عنوان ذکر و عبادت جهت رسیدن به قرب الهی تلقی شده و اُنس با قرآن به عنوان مهمترین راه کار آن معرفی شده است. از آثار انس با قرآن می توان به ایجاد اُنس یعنی نمایان شدن اثر جمال حق بر بنده، پرورش عقل، ایمان و روح عبودیت، بندگی خدا، شرافت نفس و چیره شدن بر بی میلی فرد به عبادت و بیدار شدن فطرت خداجوی انسان اشاره کرد. در این میان انسان ها در برخورد با ذکر، به سه دسته تقسیم می شوند؛ مؤمنین، منافقین و کافرین که در متن مقاله به بررسی بیشتر آن پرداخته شده است
۵۹.

پیوستگی متنی سوره های قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سوره پیوستگی متنی پیوستگی لغوی پیوستگی دستوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۵۵ تعداد دانلود : ۷۴۵
سوره های قرآن از مجموعه ی آیات به هم پیوسته تشکیل شده است که بین آن ها انواع ارتباط های لغوی، دستوری و منطقی برقرار است. هر چند که در سوره های قرآن موضوعات مختلفی مطرح شده است اما همه این مباحث از طریق عناصر پیوستگی با یکدیگر مرتبطند. پیوستگی متنی که یکی از شاخه های تحلیل متن و گفتار است، با بررسی عناصر پیوستگی متنی، نحوه پیوستگی درون متنی یک متن را نشان می دهد. با توجه به اینکه تلاش علمای علوم قرآن و مفسران در زمینه پیوستگی، محدود به بررسی ارتباطات موردی بین آیات بوده است؛ تاکنون به بحث پیوستگی متنی سوره های قرآن بطور جدّی پرداخته نشده است. در این مقاله با استفاده از روش پیوستگی متنی، پیوستگی آیات در درون سوره ها مورد بررسی قرار گرفته که در نهایت پس از مطالعه موردی دو سوره طور و قارعه و ارائه جدول پیوستگی آیات این دو سوره، پیوستگی متنی خطی آیات در درون سوره ها اثبات شده است.
۶۰.

چگونگی معادل یابی استعاره های قرآنی در فرایند ترجمه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: استعاره ترجمه قرآن کریم ترجمه معنایی ترجمه تحت اللفظی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۷ تعداد دانلود : ۱۰۰۶
«استعاره» به عنوان مهمترین نوع مجاز و ساختارهای بیانی دارای اهمیت و جایگاه والای معرفتی و زیباشناختی است. در حوزه مطالعات ترجمه نیز بسیاری از صاحب نظران بر این عقیده اند که ترجمه استعاره دشوارترین بخش ترجمه یک متن است. این مسئله در خصوص ترجمه متنی همچون قرآن کریم که کتابی است آسمانی و وحیانی، نمود و اهمیت بیشتری پیدا می کند. در مجموع با توجه به نظرات اندیشمندان پیشین و حاضر در چگونگی ترجمه و معادل یابی استعاره، می توان به روش هایی همچون ترجمه استعاری، تحت اللفظی، معنایی، تشبیهی و... رسید که به نظر می آید با توجه به تعریف و کارکرد هر یک از مفاهیم ترجمه و استعاره و با در نظر گرفتن نوع متن قرآن کریم، روش ترجمه تحت اللفظی استعاره های قرآنی همراه با افزوده های تفسیری و یا معنا و پیام نهایی استعاره، مناسب ترین و کارآمدترین روش ها در ترجمه باشد. چرا که در این روش می توان علاوه بر حفظ ساختار، سبک و سیاق و اصالت متن اصلی و ویژگی های فرهنگی آن، با افزودن توضیحات تفسیری یا پیام نهایی استعاره، خواننده را در جهت فهم بهتر و کامل تر یاری نمود. در مقابل، بررسی ترجمه های قرآن کریم نشان می دهد که مترجمان معمولاً روش های مختلفی را در ترجمه استعاره به کار بسته اند که این امر علاوه بر اینکه موجب سردرگمی خواننده ترجمه در برقراری ارتباط با متن مبدأ، و عدم دریافت جنبه های معرفتی و زیبایی شناختی آن می گردد، نشان از عدم وجود و یا ضعف «نظریه ترجمه» در ترجمه استعاره های قرآنی نیز دارد.