گردشگری غذا

طی چند دهة گذشته، صنعت گردشگری روستایی رشد چشمگیری در جهان پیدا کرده و روزبه روز بر تنوع آن افزوده شده است. یکی از زیرمجموعه های گردشگری روستایی، گردشگری غذاست که با توجه به کارکرد و فواید آن، مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران کشورهای مختلف قرار گرفته است. در ایران با وجود برخورداری از تنوع مواد غذایی محلی و سنتی، هنوز به گردشگری غذا توجه چندانی نشده است؛ حال آنکه رشد و توسعة این بخش می تواند در تحرک و پویایی و توسعة همه جانبه و پایدار جوامع روستایی کشور نقش مؤثری ایفا کند. در نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی برخی از متون و مطالعات مطرح در این زمینه و واکاوی ابعاد گوناگون گردشگری غذا و کارکردهای آن پرداخته شده است؛ تا ضمن مطرح شدن مطالعات این حوزه در کشور، بستری برای مطالعة عمیق تر بعدی فراهم آید. یافته های این بررسی نشان می دهند که گردشگری غذا در اغلب کشورهایی که در برنامه ریزهای خود بدان توجه مناسب کرده اند، توانسته است آثار مثبتی در توسعة پایدار روستایی و منطقه ای ایجاد کند و منجر به رونق اقتصادی و شکل گیری هویت منحصربه فرد برای این جوامع شود. بررسی های اولیه نشان می دهند که کشور ایران قابلیت های زیادی در زمینة گردشگری غذا دارد و با رفع چالش ها و مشکلات موجود در این خصوص می توان از کارکردهای این نوع گردشگری درجهت توسعة پایدار روستایی کشور بهره برد.

غذا بخش مهمی از خدمات ارایه شده به گردشگران را در بر می گیرد. با در نظر گرفتن انگیزه و تجربه های جدید به عنوان مبنای اصلی انگیزه گردشگران، تجربه های جدید اثرات زیادی بر تصمیمات گردشگران و رفتارهای آنها خواهد داشت و به خصوص بر انتخاب غذاها نیز اثرگذار است. از اینرو تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر صفات شخصیتی مرتبط با غذا گردشگران داخلی بر نتایج سفر انجام پذیرفت. جامعه ی آماری تحقیق شامل گردشگران داخلی و ایرانی بازدیدکننده از مقصد گردشگری رامسر بود. تعداد نمونه بر اساس فرمول محاسبه ی حجم نمونه برای جامعه ی آماری نامحدود، 384 نفر محاسبه گردید. برای انتخاب افراد نمونه از روش غیرتصادفی در دسترس استفاده شد. جمع آوری داده ها از طریق توزیع پرسشنامه صورت پذیرفت. تجزیه و تحلیل داده ها هم با استفاده از SPSS23 و SmartPLS2 انجام شد. در یافته ها حاکی از آن است که صفات شخصیتی مرتبط با غذا تاثیر مثبت و معناداری با مصرف غذاهای جدید و رضایت مندی از غذا دارد ولی در حضور متغیر تعدیل گر نوجویی منجر به رضایت مندی از غذا، توصیه ی شفاهی و انگیزه ی بازدید مجدد نمی شود. سایر نتایج در قالب نتیجه گیری و پیشنهادات ارایه گردیده است.

غذا در کنار سایر مؤلفه های فرهنگی، مثل آداب ورسوم و زبان، یکی از عناصر اساسی جاذبه فرهنگی گردشگری به شمار می رود. با وجود این، به اهمیت جاذبه های گردشگری غذا در برنامه ریزی مقاصد گردشگری کمتر توجه شده است. این مقاله به بررسی تأثیر ظرفیت های گردشگری غذا در مرکزیت فضایی مقاصد گردشگری می پردازد. بدین منظور از رویکرد تحلیل شبکه مقاصد گردشگری و مدل جاذبه در استان مازندران استفاده شده است. بنابراین تعاملات فضایی گردشگری غذا بین شهرستان های استان با توجه به تعداد و تنوع جاذبه ها و زیرساخت های گردشگری آن ها و عامل فاصله به منزله عامل محدودکننده روابط فضایی گردشگری تعیین شد و شاخص های مرکزیت درجه، مرکزیت بردار ویژه و مرکزیت بینابینی با استفاده از نرم افزار یوسینت محاسبه و در محیط جی آی اس به نقشه تبدیل شد. نتایج نشان می دهد که گردشگری غذا می تواند چشم انداز ظرفیت های توسعه گردشگری ناحیه ای را تغییر دهد؛ به طوری که شهرستان بابل به رغم برخورداری کمتر از زیرساخت های گردشگری در مقایسه با برخی شهرستان های استان مازنداران، بیشترین مرکزیت درجه گردشگری غذا را داشته و مناسب ترین ناحیه برای توسعه گردشگری غذا است. همچنین مناسب ترین مراکز برای استقرار مراکز نظارت بر کیفیت خدمات گردشگری غذا و تأسیس مراکز اطلاعات و هدایت گردشگران در شرق استان، شهرستان بابل و آمل و در غرب آن، شهرستان چالوس است.

کشور ایران در حوزه گردشگری غذا قابلیت های منحصربه فرد فراوانی دارد و می تواند با بسیاری از کشورهای مطرح در این صنعت رقابت کند و درخصوص برخی از مواد غذایی در سطح جهان صاحب برند شود. پژوهش حاضر، به دنبال شناسایی عوامل مؤثر در موفقیت بازاریابی کششی در گردشگری غذاست. این پژوهش، از نظر هدف توسعه ای، از نظر روش جمع آوری داده ها توصیفی اکتشافی و همچنین روش تحقیق آن فراترکیب است. جامعه آماری شامل مقالات خارجی معتبر و دردسترس پژوهشگر در پایگاه های داده آی اس آی و اسکورپوس و است که از بین آن ها تعداد 50 پژوهش، که با موضوع پژوهش مرتبط بودند، به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری غیرتصادفی (هدفمند) و ابزار گردآوری داده های پژوهش اسناد و مدارک است. روایی پژوهش با استفاده از تحلیل کَسپ و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب کاپا بررسی و تأیید شد. گفتنی است که تحلیل پژوهش ها با استفاده از نرم افزار مکس کیودا انجام شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برای رسیدن به موفقیت بازاریابیِ کششی در گردشگری غذا باید به ویژگی های غذایی، نظیر ظاهر و عطر غذا؛ شواهد فیزیکی نظیر چشم انداز؛ عوامل پشت صحنه نظیر فرهنگ، تاریخ و ارزش؛ سهولت سفر به مقصد نظیر دسترسی و هزینه؛ خدمات اضافی مقصد نظیر وجود راهنما، فعالیت های ترکیبی و سرگرمی ها؛ جذابیت های مقصد نظیر رویدادهای آشپزی، مناطق خرید، محل های غذاخوری و آشپزی و درنهایت به اقدامات ترویجی مقصد نظیر رسانه ها و تبلیغات توجه کرد.

گردشگری بخش مهمی از اقتصاد امروزه است و غذا نشان دهنده فرهنگ هر کشور و یکی از عناصر خلاقیت در زندگی روزمره است که برای بسیاری از گردشگران جذاب است. گردشگری غذا فرصت های جدیدی برای مقصد های گردشگری، کسب درآمد، و ایجاد شغل فراهم می کند و، در عین حال، چالش های جدیدی را، به خصوص در زمینه توسعه تجربه، بازاریابی، و نام تجاری ایجاد می کند. ارتباط بین غذا و گردشگری نیز زمینه ای برای توسعه اقتصاد محلی است که می تواند با استفاده از تجارب غذایی برای اهداف نام تجاری و بازاریابی تقویت شود. به همین دلیل شناخت نقش غذا در تجربه گردشگری و بازاریابی مدیران و مسئولان هتل ها و رستوران ها در جهت شناساندن غذای های محلی شهر تبریز امری ضروری است تا از این طریق بتوانند غذاهای سنتی و معروف شهر تبریز را به گردشگران بشناسانند. در این پژوهش برای بررسی نقش بازاریابی در گردشگری غذا از دید مدیران رستوران ها، پرسش نامه محقق ساخته ای با 32 معرف و در مقیاس نقطه ای طیف لیکرت تهیه و توسط مدیران بیست رستوران معروف و گردشگرپذیر شهر تبریز که شیوه انتخاب این رستوران ها به صورت تمام شماری بود تکمیل گردید. پایایی و روایی پرسش نامه ها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد و به روش مدل سازی معادلات ساختاری با رویکرد کمترین مربعات جزئی ( PLS-SEM ) تجزیه و تحلیل شد. متغیرهای مدل بررسی نقش بازاریابی از دید مدیران رستوران ها از جمع بندی مطالعات پیشین استخراج شد. نتایج مدل بررسی نقش بازاریابی در گردشگری غذا از دید مدیران رستوران ها نشان می دهد که مدل آمیخته بازاریابی ترفیع با مقدار ضریب مسیر 534 / 0 بیشترین تأثیر را در عوامل توسعه گردشگری غذا دارد.

تریپ ادوایزر یکی از وبگاه های مشهور حوزه گردشگری است که گردشگران داوطلبانه نظریات خود را در آن با دیگران به اشتراک می گذارند. تحلیل و بررسی این نظریات، راهکاری نوین برای مدیران کسب وکارها و بازاریابان به منظور افزایش کیفیت و بهبود خدمات به گردشگران است. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل نظریات گردشگران درباره رستوران های ایرانی با بررسی نظریات ثبت شده گردشگران در سایت تریپ ادوایزر است. این تحقیق برحسب نتیجه کاربردی، با توجه به هدف، از نوع اکتشافی و به لحاظ نوع داده های استفاده شده کیفی است. برای جمع آوری نظریات گردشگران از این سایت، رستوران هایی که بیشترین امتیاز را از گردشگران کسب کرده اند از شهرهای اصفهان، شیراز، کرمان، تبریز و رشت انتخاب شدند. در تحقیق حاضر برای جمع آوری و بررسی داده ها از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج تحلیل محتوای 200 داده جمع آوری شده به شناسایی هفت مقوله (جاذبه های رستوران، جاذبه های غذایی، کیفیت ادراک شده، زمان انتظار ادراک شده، ادراکات ذهنی، هویت یابی با مقصد، و آوازه برند) از هجده مفهوم (جاذبه های محیطی، جاذبه های احساسی، جاذبه های قیمتی، خلق تجربه ای منحصربه فرد، تضمین سلامتی، طعم و کیفیت مطلوب، کیفیت روابط نیروی انسانی، کیفیت ارائه خدمات، کیفیت مشتری مداری، زمان انتظار در صف، زمان انتظار حین و قبل از دریافت غذا، نگرش گردشگران، تصویر غذایی مقصد، نمادگرایی فرهنگی، اعتبار اجتماعی کسب شده، شهرت رستوران، شهرت غذا، و مشاهیر) منجر شد.

  پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر گردشگری غذای محلی بر تجربه گردشگرها با نقش میانجی منافع ادراکی گردشگری انجام شد. شناسایی تنوع غذای محلی و تأثیرگذاری آن بر تجربه گردشگران از انگیزه های اصلی انجام پژوهش حاضر بود. پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است و از نظر روش پیمایشی و به لحاظ ماهیت نیز پژوهشی توصیفی می باشد. بعد از تنظیم اهداف و سؤالات پژوهش، پرسشنامه ای مرکب از 21 سؤال تهیه و تنظیم شد و میان جامعه آماری توزیع گردد. برای محاسبه پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید و پایائی پرسشنامه بسیار مطلوب ارزیابی گردیده است. جامعه آماری مورد مطالعه ، کلیه گردشگرانی هستند که از شهر رشت در سال 1399 بازدید کرده بودند. باتوجه به نامعین بودن این مشتریان، براساس فرمول کوکران در سطح خطای 5% تعداد 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش نمونه گیری، تصادفی بود. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده و برای تعیین روابط بین متغیرها نیز از تکنیک مدل یابی معادلات ساختاری بهره گرفته شده است. همچنین تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار آماری SPSS و SMART PLS صورت گرفت. نتایج نشان داد؛ غذای محلی بر تجربه گردشگر ها با نقش میانجی منافع ادراکی گردشگر ها تأثیر معنی دار و مثبت دارد. غذای محلی بر منافع ادراکی گردشگری تأثیر معنی دار و مثبت دارد. غذای محلی بر تجربه گردشگر ها تأثیر معنی دار و مثبت دارد. منافع ادراکی گردشگرها بر تجربه گردشگرها تأثیر معنی دار و مثبت دارد.

امروزه گردشگری غذا به یکی از گونه های گردشگری تبدیل شده است که کشورهای بسیاری به اهمیت آن به عنوان یکی از منابع جذب گردشگر پی برده اند. رشت از لحاظ تنوع غذایی نسبت به سایر شهرهای کشور از وضعیت مناسبی برخوردار است. بطوری که تنها شهر ایران است که در سال 2015 به شبکه شهرهای خلاق خوراک شناسی یونسکو پیوسته است. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده ها، توصیفی از نوع پیمایشی است. ابزار جمع-آوری اطلاعات، پرسشنامه مقایسات زوجی، نمونه گیری به صورت هدفمند و هدف اساسی پژوهش شناسایی مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر توسعه گردشگری غذا در شهر رشت بوده است. در گام اول این پژوهش، عوامل موثر بر توسعه گردشگری غذاهای محلی شناسایی شده و در گام بعدی با استفاده از یک متدولوژی تحلیلی مدل سازی ساختاری تفسیری (آی. اس.ام ) روابط بین عوامل توسعه گردشگری غذا تعیین و مورد تحلیل قرار گرفته است. در بخش مدل-سازی از پرسشنامه مقایسات دوبه دویی به منظور استفاده از نظرات 20 کارشناس در حیطه ی گردشگری استفاده شده و در نهایت با استفاده از تحلیل MICMAC نوع متغیرها مشخص شده است. نتایج حاصل از این پژوهش گویای این است که دو عامل تهیه غذای سالم و رعایت اصول بهداشتی در مراحل مختلف تهیه آن و نیز داشتن اصالت غذایی در سطح زیرین قرار گرفته اند. از پیشنهادات اصلی در جذب گردشگر توجه جدی به تهیه غذا و رعایت اصول بهداشتی در مراحل مختلف سرو آن و افزایش کیفیت غذاهای محلی و ایجاد تنوع در طعم آن است.

تمایل به سفر و تجربه طعم منحصربه فرد و واقعی غذاهای بومی به یکی از بزرگ ترین پارادایم های صنعت گردشگری تبدیل شده است. به همین منظور پژوهش حاضر باهدف بررسی و تحلیل عوامل مؤثر بر توسعه گردشگری غذا در خیابان انوشه شهر اهواز صورت گرفته است. این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی- نظری و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی و پیمایشی است. نتایج پژوهش بر اساس ضریب پیرسون نشان داد که بین عوامل محیطی فیزیکی، عوامل تبلیغاتی بازاریابی، عوامل شخصیتی، عوامل نگرشی و انگیزشی و عوامل فرهنگی با توسعه گردشگری غذا در این خیابان رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که تقریباً ۴۴ درصد از واریانس توسعه گردشگری غذا توسط عوامل محیطی فیزیکی و عوامل فرهنگی تبیین می شود. همچنین، با توجه به مقادیر بتا، به ترتیب عوامل فرهنگی (43/0 Beta =) و محیطی فیزیکی (21/0 Beta =) قوی ترین متغیرها برای پیش بینی توسعه گردشگری غذا در خیابان انوشه اهواز هستند. نتایج حاصل از آزمون تحلیل مسیر نشان داد که متغیرهای مستقل پ ژوهش در ح د ب الایی ت وان تبی ین واری انس متغی ر توسعه گردشگری غذا را دارند و با مدنظر ق رار دادن ض رایب تأثیر مربوط به متغیرهای مستقل پژوهش می توان گفت اثر متغیرهای عوامل محیطی فیزیکی و عوامل فرهنگی به صورت مستقیم و در حد متوسط به بالا برآورد می شود. نتایج حاصل از آزمون فریدمن نیز نشان داد که بین حداقل دو متغیر مستقل ازنظر میزان تأثیر بر توسعه گردشگری غذا در خیابان انوشه تفاوت معنی داری وجود دارد؛ بیشترین میزان تأثیر مربوط به عوامل فرهنگی و کمترین میزان تأثیر مربوط به عوامل شخصیتی است

شناخت عوامل تأثیرگذار در تمایلات رفتاری گردشگران غذا به توسعهٔ گردشگری غذا در ایران کمک می کند؛ زیرا از این طریق می توان پاسخ های رفتاری گردشگران را در آینده کشف و برنامه های راهبردی مناسب را تدوین کرد. بنابراین، هدف این پژوهش طراحی مدل عوامل اثرگذار در تمایلات رفتاری گردشگران غذا در استان گیلان به منزلهٔ یکی از مقاصد گردشگری غذا در کشور با استفاده از روش تحقیق کیفی و نظریهٔ داده بنیاد کلاسیک است. با توجه به اهداف کاربردی تحقیق، جامعهٔ آماری شامل خبرگان گردشگری، بازاریابی، کارآفرینان و فعالان عرصهٔ غذا هستند که حداقل پنج سال سابقه کار مفید و فعالیت مستمر در این بخش دارند. انتخاب این نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انجام شد و مصاحبه های نیمه ساختاریافته با طرح پنج سؤال کلی تا تحقق اشباع نظری در مصاحبهٔ دهم ادامه یافت. تحلیل داده ها در سه مرحلهٔ کدگذاری باز، انتخابی و نظری به استخراج 201 مفهوم، 10 مقولهٔ فرعی و 3 مقولهٔ اصلی از تلفیق و طبقه بندی مفاهیم منجر شد. الگوی تحقیق مبتنی بر فرایند کدگذاری داده های کیفی با رهیافت کلاسیک گلیزر ترسیم شد. بر مبنای مدل، از یک طرف، خصوصیات غذا (کیفیت و ایمنی غذا، جذابیت غذا و فرهنگ غذایی) و، از طرف دیگر، خصوصیات محیط گردشگری غذا (تبلیغات و اطلاع رسانی، وضعیت رستوران ها و وضعیت بازارهای محلی) خصوصیات شخصی گردشگران (تداعی مقصد گردشگری غذا، تجربهٔ مقصد گردشگری غذا، دلبستگی به مقصد گردشگری غذا و رضایت از مقصد گردشگری غذا) را تحت تأثیر قرار می دهند. درنهایت، خصوصیات شخصی گردشگران غذا در تمایلات رفتاری گردشگران برای سفر اثرگذار است. علاوه بر این، می توان گفت که تمایلات رفتاری می تواند مستقیماً تحت تأثیر خصوصیات غذا و محیط گردشگری غذا قرار بگیرد.

هدف پژوهش حاضر بررسی پیش آیندها و پس آیندهای رفتار هم آفرینی ارزش در گردشگری غذایی است. این پژوهش، از نظر هدف، کاربردی و، براساس روش، در زمرهٔ تحقیقات توصیفی - علّی است. جامعهٔ آماری این تحقیق شامل کلیهٔ گردشگران غذایی است که به شهرهای گوناگون ایران سفر کرده اند و تجربهٔ غذای آن مناطق را هم داشته اند. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش منابع کتابخانه ای و پرسش نامهٔ استاندارد مربوط به متغیرهای پژوهش بود که روایی و پایایی آن توسط روایی محتوا و سازه و همچنین ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. با استفاده از نمونه گیری خوشه ای، 399 نفر از شرکت کنندگان به سؤالات پرسش نامه پاسخ قابل قبولی دادند. نتایج استخراج شده از پرسش نامه با روش های آمار توصیفی، استنباطی و با استفاده از رویکرد معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS  و Smart PLS تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد که مسئولیت اجتماعی کسب وکار در عجین شدن گردشگران، دل مشغولی و ارزش ادراک شده تأثیر معناداری دارد که این متغیرها نیز در هم آفرینی ارزش تأثیر می گذارند. درنهایت، هم آفرینی ارزش در احترام ادراک شده و رفاه ذهنی تأثیر معناداری دارد.

یکی از مهم ترین و اساسی ترین پایه های صنعت گردشگری در هر کشوری موضوع تأمین غذای گردشگران داخلی و خارجی در مکان هایی آرام و مفرح است که آنها با نام غذاخوری یا رستوران شناخته شده اند. این پژوهش به بررسی عوامل تأثیرگذار بر درک کیفیت خدمات پذیرایی شهر پرداخته است. جامعه آماری اولیه این پژوهش شامل کلیه مشتریان هتل ها و رستوران های شهر یزد بودند. با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری، به نمونه گیری از جامعه روی آورده شد و با توجه به یکنواختی جامعه، روش نمونه گیری ساده تصادفی انتخاب شد. تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش، توصیفی می باشد. از آنجا که ابزار اصلی پژوهش (پرسشنامه) در جامعه آماری و بین نمونه ها توزیع و جمع آوری شده است، از نوع پیمایشی است و با توجه به بررسی روابط بین متغیرها، از نوع همبستگی، می باشد. در این پژوهش، با توجه به حجم نمونه مورد نیاز123 پرسشنامه توزیع شده است و نتایج روایی و پایایی پرسشنامه نیز قابل قبول بوده است. نتایج حکایت از وجود رابطه معنادار و مستقیم بین قابل لمس بودن، قابلیت اطمینان، پاسخگویی، ضمانت و مهندسی منو با درک کیفیت خدمات پذیرایی داشت .همچنین رابطه یکدلی با درک کیفیت خدمات پذیرایی در جامعه آماری مورد بررسی تأیید نشد. نتایج این تحقیق می تواند در طراحی مهندسی منو کمک کند و در بخش ها و فعالیت های خصوصی جهت بهبود خدمات هتلداری و همچنین سازمان های تولیدی و خدماتی به کار گرفته شود.