مطالب مرتبط با کلیدواژه

شیعه


۴۱.

رشد هویت اسلامی - شیعی در جمهوری آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شیعه شناسی سال هفتم پاییز ۱۳۸۸ شماره ۲۷

کلیدواژه‌ها: اسلام شیعه رادیکال هویت اسلامی سلفی گری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۱۷ تعداد دانلود : ۹۵۵
جمهوری آذربایجان نه تنها کشوری اسلامی است، بلکه بسط دهنده هویت ایرانی ـ شیعی تلقی می شود; چه اینکه تقریباً 75 درصد آذربایجانی ها شیعی هستند. در این مقاله با یک نگاه تاریخی، به نقش اسلام و شیعه می پردازیم. عناصر تشکیل دهنده هویت این جمهوری عبارت اند از: مذهب شیعی، زبان ترکی، اندیشه تاریخ مشترک و مجموعه هنجارهای فرهنگی; همچنین مؤلفه های تشکیل دهنده سیاست این کشور ترکیبی از عوامل تاریخی و شیعی است; با این تفاوت که عنصر مذهب، نقش مشروعیت بخشی نظام سیاسی را بر عهده دارد. در این نوشته، اسلام در پنج لایه مورد بررسی قرار گرفته است: 1. روحانیت; 2. زیارتگاه ها; 3. رهبران مذهبی سنتی; 4. احزاب اسلامی; 5. روشنفکران مسلمان. با توجه به این لایه ها، علی رغم نفوذ سلفی ها و بنیادگراها، در آسیای مرکزی و قفقاز، شاهد آنیم که به دلیل شیعی بودن جمهوری آذربایجان، ایشان از نفوذ کمتری برخوردارند.
۴۲.

شیعه و منزلت ویژه اهل بیت پیامبر (ص) در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شیعه شناسی سال هشتم بهار ۱۳۸۹ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: شیعه اهل بیت راسخان در علم منزلت تفسیری علم کامل قرآن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
تعداد بازدید : ۱۸۱۶ تعداد دانلود : ۸۵۵
شیعه برای دوازده نفر از اهل بیت پیامبر (دوازده امام معصوم بعد از ایشان) معتقد به منزلت تفسیری ویژه ای است و آنان را همانند رسول خدا  مفسران برگزیده خدا، آگاه به همه معانی قرآن و مصون از خطا در فهم آن و علم کامل قرآن می داند؛ ولی اهل تسنن چنین شناختی ندارند و از آن دوازده نفر، فقط امیرالمؤمنین علی  را از مفسران صحابی به شمار میآورند و سایر آنان را حتی از مفسران صحابی و تابعی نیز به شمار نیاورده اند. این مقاله مستندات این اعتقاد شیعه را بیان میکند و در آن برای اثبات اینکه اهل بیت پیامبر مفسران برگزیده خدا بوده اند، به حکمت خدا و نصوص امامت، حدیث ثقلین و برخی روایات صریح استدلال می کند و دلالت آیات «... وَمَا یَعْلَمُ تَاْوِیلَهُ إِلاَ اللهُ وَالرَاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ...» و «... وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْکِتَابِ» بر اختصاص علم کامل قرآن به آنان را به گونه ای جدید تبیین می نماید.
۴۳.

گرایش های تفسیری مفسران شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شیعه شناسی سال هشتم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن شیعه مفسران گرایش

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۳۶۹۲ تعداد دانلود : ۱۱۲۲
گرایش تفسیری، تاثیر عقاید، نیازها، ذوق و تخصص مفسران در تفسیر قرآن است. مفسران شیعه نیز همچون دیگر مفسران قرآن، دارای گرایش های فقهی، کلامی، فلسفی، اجتماعی و ادبی بوده اند؛ هرچند مفسران شیعه همه این گرایش ها را در چارچوب مذهب اهل بیت‰ تعریف کرده اند. در این نوشتار به صورت مبسوط تاریخچه، ویژگیها، موضوعات گرایش های تفسیری و مهم ترین تفاسیر شیعه در هر مورد، معرفی شده است. نیز یادآوری شده است: گرایش های تفسیری دیگری مثل گرایش عرفانی، حدیثی و علمی در میان شیعه وجود داشته است. در دهه اخیر نیز گرایش های میان رشته ای در تفاسیر، مثل تفسیر تربیتی، مدیریتی، سیاسی و... در مورد قرآن مطرح شده است.
۴۴.

نگاهى تحلیلى و مقایسه اى به جایگاه حدیث و منابع آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: فقه زمستان ۱۳۸۸ شماره ۶۲

کلیدواژه‌ها: شیعه روش اهل سنت منابع تدوین حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۲۳ تعداد دانلود : ۶۲۱
غفلت از تفاوت هاى موجود میان روش تدوین احادیث در میان اهل سنت و شیعه, موجب آن گردیده است تا گاه اقتضائات و لوازم هرکدام از آن ها به همدیگر حمل شود. این نوشتار بر آن است تا با برشمارى سیر کلى و عوامل اثرگذار بر روش تدوین هرکدام از آن دو, خواننده را در تبیین تفاوت ها همراهى نماید.
۴۷.

تأثیر اندیشه های غالیان بر برخی از مفسران اثرگرای شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش نامه قرآن و حدیث زمستان ۱۳۸۷ شماره ۵

کلیدواژه‌ها: تفسیر شیعه تأویل غالیان غلو مفسران اعتدال گرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۵۸ تعداد دانلود : ۸۳۲
یکی از بزرگ ترین آفاتی که در تاریخ اسلام پدیدار گردیده و عقلانیت اسلامی را مورد تهدید جدی قرار داده و آثار زیانباری را بر متون تفسیری شیعه بر جای نهاده است، پدیده غلو و گزافه گویی است. در این میان بعضی از مفسران سده های دوم و سوم هجری نظیر محمد بن مسعود عیاشی (320ق)، علی بن ابراهیم قمی (زنده قبل از 329ق) بیش ترین تأثیرپذیری را از غالیان داشته اند. لکن مفسرانی نظیر شیخ طوسی (385-460ق) و امین الاسلام ابوعلی فضل بن حسن طبرسی (548ق) که در سده های پنجم و ششم می زیسته اند با شناخت صحیحی که از احادیث موضوعه غالیان داشته اند، از ذکر این روایات در تفاسیر خود امتناع ورزیده اند و به همین دلیل تفاسیر آنان از مقبولیت بیشتری در جهان اسلام برخوردار می-باشد. در عین حال پس از آنان مفسران دیگری چون حویزی (زنده در 1065ق) و فیض کاشانی (1091ق) به طور قابل توجهی تحت تأثیر عیاشی (320ق) و قمی (زنده قبل از 329ق)، روایاتی را در تفاسیر خود آورده اند که حکایت از غلو درباره «أهل بیت» (ع) دارد. در این مقاله ضمن اشاره به چگونگی تأثیرپذیری برخی از مفسران اثرگرای شیعی از اندیشه های غالیان، به بررسی و مقایسه آراء آنان با دیدگاه های مفسران اعتدال گرا پرداخته می شود.
۴۸.

فقه منظوم شیعی در دو قرن اخیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۸۳

کلیدواژه‌ها: فقه شیعه فقها منظومه ارجوزه قرن سیزدهم و چهاردهم هجری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۳۲ تعداد دانلود : ۵۹۵
یکی از روش های دانشمندان گذشته، برای فراگیری بهتر و سریعتر علوم، به نظم کشیدن مطالب علمی بوده است. به این نوع اشعار اصطلاحاً شعر تعلیمی گفته می شود. در آثار و تالیفات فقهای شیعه دو قرن اخیر منظومه های علمی زیادی در علوم فقه، اصول، اخلاق، منطق، فلسفه، کلام، رجال و ادبیات عرب دیده می شود. در این میان، منظومه های فقهی بیشترین عدد را به خود اختصاص داده اند. در این مقاله بحث خود را در دو بخش دنبال می کنیم؛ در بخش نخست به مهمترین منظومه های دو قرن اخیر اشاره شده، و در بخش دوم برای آشنائی بیشتر با این منظومه ها به بررسی و تحلیل سه منظومه پرداخته ایم.
۴۹.

نگرشی در اخبار تحلیل،نفی ضمان خمس سابق بر ملکیت شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۸۳

کلیدواژه‌ها: شیعه تحلیل غصب خمس ائمه (ع) حاکمان جور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۸ تعداد دانلود : ۱۱۱۵
اصل تحلیل خمس اجمالاً مسلم است. حکم تحلیل خمس، از جانب اکثر ائمه (ع) صادر شده است. متعلق تحلیل همه ی ائمه (ع)، اعم از متقدم و متاخر یکی بوده است. تحلیل یک امام به عصر خودش اختصاص ندارد.علاوه بر این تحلیل مختص عصر حضور یا غیبت نیست. حکم تحلیل خمس تنها متعلق به کسی نیست که رساندن حق ائمه (ع) برایش امکان ندارد بلکه همه ی مکلفان را شامل می شود. با تحلیل، خمس ساقط می شود نه این که به ذمه تعلق گیرد. تحلیل شامل فوایدی نمی شود که در ملک شیعه به دست می آید بلکه شامل فوایدی است که هنگام ملکیت غیر، خمس به آن تعلق گرفته و با بخشش، بیع و ... به شیعه منتقل شده است. بنابراین علت تحلیل، ورود اموال متعلق خمس به ملک شیعه است و غایت آن، پاکی ولادت، خوردنی، آشامیدنی و ... شیعه است.
۵۰.

امامت در قرآن از منظر محقق طوسی و فاضل قوشچی

نویسنده:
منبع: بازتاب اندیشه ۱۳۸۷ شماره ۱۰۵

کلیدواژه‌ها: خلافت امامت محقق طوسی شیعه اشاعره اهل سنت قوشچی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر قرآن وعترت
تعداد بازدید : ۱۷۳۶ تعداد دانلود : ۱۰۳۰
در این نوشتار، آرای دو متکلم برجسته جهان اسلام از دو مکتب امامیه و اشاعره، در ذیل آیات امامت مقایسه و بررسی شده است. محقق طوسی -از علمای قرن هفتم- مهم ترین اندیشه های کلامی خویش را به طور موجز در تجرید الاعتقاد آورده است. محقق قوشچی -از اشاعره قرن نهم هجری- اندیشه های اشعری خود را در شرح تجرید الاعتقاد بیان کرده است. از این رو این متن و شرح، نمایانگر منازعات دو فرقه مهم کلامی شیعه امامیه و اشاعره به شمار می آید. در این پژوهش، چهار آیه ولایت (مائده / 55)، امامت (بقره / 124)، اولی الامر (نساء / 59) و همراهی با صادقین (توبه / 119) از منظر این دو محقق بررسی و سپس به شبهات قوشچی پاسخ داده شده است.
۵۱.

ثقلین در دیوان ابن هانى أندلسى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران زمستان ۱۳۸۱ شماره ۱۶۱ تا ۱۶۴

کلیدواژه‌ها: شیعه آیات قرآن اهل البیت مدیحه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی شاعران و نویسندگان مذهبی و شیعی
تعداد بازدید : ۱۱۸۷ تعداد دانلود : ۷۳۰
ابن هانى همچون بسیارى از شاعران بزرگ ضمن حفظ اشعار و اخبار عرب، از آیات قرآن کریم تأثیر پذیرفته و در اشعار خود بدانها، استناد نموده و حقانیت اهل البیت (ع) و مظلومیت آنان را یادآور شده است. گفتنى است او شاعرى بود دربارى و مداح خلیفه هایى چون المعزلدین الله و بسان دیگر شاعران، مدیحه بیشترین قسمت دیوان او را به خود اختصاص داده است. او از زاویه اى به مدیحه نگریسته است که شاید دیدگاه شاعران دیگر به مدیحه بدین گونه نباشد. او با توصیف جنگها و مدح ممدوحان خود، در حقیقت، مناقب و فضایل اهل البیت (ع) را به گونه اى شیوا، زیبا و دلنشین با ابیاتى پرمغز وگوش نوأز و به دور از ابهام و تعقید براى مخاطبان خود در هر عصر و زمان به تصویرکشیده است. در این مقاله سعى شده است ضمن بیان شمه اى از زندگینامه شاعر، دیدگاه ادیبان در مورد وى، اغراض شعرى او، آیات به کار رفته در اشعار او و اعتقاد قلبیش به اهل البیت (ع) به تصویرکشیده شود.
۵۲.

اندیشه های حسن بن فرحان مالکی درباره صحابه(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: طلوع نور پاییز ۱۳۸۸ شماره ۲۹

کلیدواژه‌ها: شیعه اهل بیت اهل سنت غلو انصار مهاجرین طلقاء صحابی تابعین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳۵ تعداد دانلود : ۷۹۳
نوشتار حاضر به اندیشه های حسن بن فرحان مالکی ـ محقق سلفی معاصر ـ درباره تعریف «صحابی» می پردازد . به نظر مالکی، هیچ دلیلی از قرآن و سنت صحیح وجود ندارد که دلالت کند هر کس از مسلمانان که پیامبر را دیده «صحابی» است. مدحهایی که راجع به صحابه در قرآن و حدیث آمده، فقط مربوط به صحابه خاص شرعی است. صحابه کسانی هستند که قبل از فتح حدیبیه اسلام آوردند، ولی کسانی که بعد از حدیبیه اسلام را پذیرفتند، جزو «صحابه عام» و به عبارت دیگر «تابعین» هستند به نظر وی، تا وقتی که همه فرقه های اسلامی به قرآن وسنت صحیح رجوع نکنند و ازتعصب وتقلید های کور کورانه دوری نجویند و غلو های موجود در عقاید و آرای خود را نقد و اصلاح نکنند، نمی توانند خصومتها و درگیرها ی فرقه ای رااز بین ببرند.
۵۳.

بازخوانی دلایل عصمت امام و ارزیابی آنها از منظر اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت پاییز ۱۳۸۹ شماره ۲۴

کلیدواژه‌ها: امامت عصمت شیعه اهل سنت امام شرایط امامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۳۵
شیعیان و اهل سنت در مورد عصمت امام، مجادله فکری و مباحثه نظری پردامنه ای را رقم زده اند. اهل سنت برای امام متفقا عصمت را شرط نمی دانند و برای این ادعا غالبا اقامه دلیل نیز لازم نمی شمارند؛ اما شیعیان بالاتفاق به شرط عصمت اذعان دارند و با دلایل عقلی و نقلی به اثبات آن می پردازند. این نوشتار به بازخوانی و بررسی دلایل عصمت اختصاص می یابد و تلاش می کند با قرائت تطبیقی متون اصلی، ادله شیعیان در مورد عصمت امام و نقادی های اهل سنت در این باب را بازخوانی نماید، نقاط ضعف و قوت دیدگاه فریقین را برجسته و آشکار سازد و انتظار دارد که با شکافتن سطوح پیدا و پنهان استدلال ها و نقادی ها برای مخاطب فهیم و خواننده منصف حقیقت مساله را منکشف سازد.
۵۴.

حسـن و قبـح عقـلی و سرشت خدایی انسان در مکاتب کلامی و اندیشة مولوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه معرفت بهار ۱۳۹۱ شماره ۳۰

کلیدواژه‌ها: مولوی شیعه معتزله اشاعره ماتریدیه حنفیه حسن و قبح عقلی و شرعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷۱ تعداد دانلود : ۷۲۳
عقلی یا شرعی دانستن خوبی یا بدی کارها از مهم ترین مبانی کلامی و دین شناسی اندیشمندان و مکاتب کلامی است. به پرسش های زیر بر بنیاد این قاعده پاسخ داده می شود: آیا خوب بودن و شایستة پاداش بودن کارهایی از قبیل نجات فرد بیگناه، از این سبب است که این اعمال فی نفسه به ترتیب خوب یا بدند؟ یا فقط به دلیل دستور خداوند، خوب یا بد شده اند؟ چنانچه حق تعالی قتل بیگناه را دستور می داد، بالتبع امری خوب بود؟ همچنین آیا خداوند نیز تابع معیارهای خوبی و بدی است که افعال ذاتاً دارند یا آنچه آن خسرو کند ، شیرین بود؟ به پرسشی دیگر، برای مثال اگر خداوند در روز قیامت کودکی را معذب کند، آیا از او هم چنین کاری زشت است؟یا آنکه خالق کائنات فراتر از معیارهای رایج ارزش های انسانی است و از او هیچ کاری قبیح نیست؟ بعد مهم دیگر این قاعده این است که آیا کسانی که پیام انبیا را نشنیده اند نیز بر اساس حجت باطنی ( عقل نظری و عملی) مورد بازخواست یا پاداش خواهند بود؟ آیا آدمیان پیش از پذیرش دین هم مکلف به شناخت حضرت حق می باشند؟ آیا آنچه امور اخلاقی و انسانی نامیده می شود دینی تر هست؟ از مکاتب کلامی، معتزله و شیعه و ماتریدیه طرفدار عقلی بودن و ذاتی بودن حسن و قبح و اشاعره به شرعی بودن آن باور داشته اند. این مقاله به بررسی دیدگاه مولوی در این باب و لوازم پایبندی به این قاعده کلامی می پردازد و با نقل سخنان وی در فیه مافیه و مثنوی، مدعی است که بر خلاف نظر بسیاری از مولوی پژوهان، نظرگاه مولانا در این باب با اشاعره همسویی ندارد وبا موضع حنفیه ماتریدیه و معتزله شیعه همنواست.
۵۵.

عوامل مؤثر ورود و گسترش تشیّع امامی در بیهق(سبزوار) از آغاز تا حمله مغول(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ در آینه پژوهش سال هشتم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)

کلیدواژه‌ها: شیعه سادات سبزوار تشیع امام رضا(ع) بیهق فرهنگ و اندیشه و شیعیان امامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۱ تعداد دانلود : ۱۹۷۳
بیهق نام قدیمی سبزوار و یکی از شهرهای پیشگام در تشیّع، همانند قم و کاشان است. ریشه های تشیّع بیهق به اواسط قرن اول هجری برمیگردد. در این پژوهش به بررسی زمان و عوامل ورود و گسترش تشیّع امامی بیهق از صدر اسلام تا حملة مغول (617م) پرداخته شده است. حضور خاندان قنبر و برخی از صحابه رسول الله(ع) در بیهق، حضور امام رضا(ع) در نیشابور و طوس در نزدیکی بیهق، حمایت مردم از قیام یحییبن زید، وجود علما و کتاب های شیعی در این دیار، مهاجرت سادات به این منطقه و محبت مردم به خاندان رسول(ص) و نیز وجود اشعار شیعی، از جمله عوامل ورود و گسترش تشیّع امامی در بیهق است.
۵۶.

نمادهای اجتماعی شیعه در عصرحضور (نمادهای زبانی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ در آینه پژوهش سال هشتم بهار ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۹)

کلیدواژه‌ها: شیعه نمادهای اجتماعی نمادهای زبانی علامت و شعار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۸ تعداد دانلود : ۸۳۸
بررسی تاریخ اجتماعی پیروان یک مذهب، توجه همه جانبه به زندگی و نکته های ریز دخیل در فرایند شکل گیری تاریخ آنان، از جمله نمادهای اجتماعی را طلب میکند. نمادها از مؤلفه های تأثیرگذار در تاریخ اجتماعی است که از عوامل گوناگون تأثیر میپذیرد. بحث و مطالعه دربارة تاریخ اجتماعی شیعیان نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست. نوشتار حاضر به برخی نمادهای زبانی در تاریخ اجتماعی شیعیان در دوره حضور معصومان(ع)، اشاره میکند. در این نوشتار به مواردی از چگونگی عملکرد و رفتار شیعیان پرداخته شده که اختصاص به آنان داشته و از باورها و عقاید آنان حکایت دارد، به گونه ای که با مشاهده این رفتار میتوان باور و عملکردهای شیعی را از غیر شیعی تشخیص داد.
۵۷.

بررسی تفسیر اهل سنت از آیات 17 تا 21 سوره لیل ·(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: شیعه اهل سنت ابوبکر اتقی ابوالدحداح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹۲ تعداد دانلود : ۱۱۲۲
آیات17 تا 21 از سورة لیل، به ویژه آیة «سیجنبها الاتقی»، در نظر مفسران و متکلمان اهل سنت جایگاه ویژه ای دارد و یکی از مستندات مهم آنان در اثبات افضلیت و خلافت ابوبکر است؛ به گونه ای که گفته اند: «سورة واللیل سورة أبیبکر». اهل سنت برای اثبات مدعای خود به دو محور «روایات و اجماع» و «تحلیل درونی از آیات» استناد کرده اند که از دیدگاه متکلمین و مفسرین شیعه، روایات مورد استناد آنها از لحاظ سندی ضعیف و از لحاظ متن با تعارض و تناقض و اشکالات دیگر همراه است و اجماعی نیز مبنی بر نزول این آیات دربارة ابوبکر وجود ندارد. از دیدگاه شیعه، مصداق «الاتقی» ابوالدحداح است و آیات از لحاظ مدلول، عام اند.
۵۸.

نئومکیندریسم و نظریة ریملند شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دین و ارتباطات سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۴۰)

کلیدواژه‌ها: ایران شیعه سیاست بین الملل ژئوپلیتیک هارتلند ریملند معادلات منطقه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۴۴۹
مقالة حاضر به بررسی پدیدة ژئوپلیتیک و ژئوکالچر تشیع با استفاده از نظریات کلاسیک در این حیطه می پردازد و با تبیین مفهوم «ریملند شیعی» و موقعیت تشیع به عنوان عاملی مؤثر در مناسبات منطقه ای و بین المللی، سعی در پاسخ به این سؤال دارد که نقش ایران به عنوان یک بازیگر منطقه ای، در معادلات بین المللی چیست؟ پدیدة شیعه و جمعیت های شیعی، از لحاظ جغرافیایی در قلب ریملند واقع شده و با ظهور انقلاب ایران به پدیده ای اثر گذار در معادلات بین المللی تبدیل شد. انقلاب ایران که یک انقلاب مبتنی بر ایدئولوژی شیعی بود، از سویی ایران را تبدیل به ام القرای شیعه نمود و از سوی دیگر، به بیداری جمعیت های شیعی در کشورهای منطقه ریملند انجامید. شیعیان کشورهای منطقه که بیشتر آنان زیر سلطة حاکمان سنی مذهب به سر می برند، در این سال ها با الگوگیری از انقلاب ایران، و با تأکید بر موقعیت های اعتراضی به وضع موجود- که مبتنی بر تبعیض های سازمان یافته و دولت خواسته ضد آنان است- سعی در تغییر وضع موجود داشته اند. این مقاله به بررسی نقش شیعیان منطقه به عنوان فضای «پیرامونی» ایران، و واکاوی موقعیت سیاسی- اجتماعی و ژئوپلیتیک آنان در ارتباط با ایران به عنوان «مرکز» تشیع می پردازد تا از این رهگذر، به تبیین ژئوپلیتیک پدیدة شیعه به عنوان بازیگری فعال در معادلات منطقه ای و بین المللی، و همچنین ژئوپلیتیک نوین تشیع نائل آید.