برش عرضی

امواج، جریان های دریایی و باد تحت تأثیر نوسان های سطح آب دریا، تغییرات زیادی بر مناطق ساحلی تحمیل می کند. در این پژوهش، پیش آمدگی دلتای رودخانه ای گرگا ن رود در مصب بررسی شده است. هدف این تحقیق، بررسی مقدار تغییرات خط ساحلی با استفاده از دو روش مختلف و پیش بینی موقعیت آیندة این خط است. با تهیه و پردازش تصاویر ماهواره ای در نرم افزار ENVI و رقومی سازی آنها در نرم افزار ARCGIS9.3، بررسی مقدار تغییرات و پیش بینی آیندة موقعیت خط ساحلی با استفاده از روش برش های عرضی ارزیابی شد. با توجه به طول پیش آمدگی دلتا در داخل دریای خزر و مقدار تغییر متوسط سالانة 2/40 متر به روش مقدار نقطة پایانی، پیش آمدگی قاعدة دلتای گرگان رود به داخل دریا طی 112 سال اخیر شکل گرفته است. نتایج نشان می دهد مقدار متوسط تغییرات سالانه در محدودة بررسی شده با روش نقطة پایانی و مقدار میانگین، به ترتیب معادل2/40 و 1/61 متر در سال است. در بین دو روش استفاده شده، روش مقدار نقطة پایانی برای پیش بینی تغییرات دوره های کوتاه مدت و روش مقدار میانگین برای پیش بینی تغییرات دوره های بلندمدت کارایی بهتری دارد.

گسترش نامتوازن، و درهم تنیدگی عناصر و پهنه های ناهمگون، یکی از اصلی ترین عوامل بروز آشفتگی و گسست در فُرم و پیوستار ریخت شناسیک شهرهاست. ارتباط میان شهر به مثابه بارزترین جلوه محیط انسان ساخت با پس زمینه طبیعی اش، طی تاریخ تکوین شهرهای ایرانی، همواره نمایانگر نوعی هماهنگی بوده است. سرشت تکامل شهر، وجود یک هسته آغازین و سازمان یابی واحدهای مشخص فضایی-کالبدی پیرامون آن را نشان می دهد. در این ترکیب، مقطع عرضی شهر به نحوی شکل می گیرد که بیشترین تراکم در مرکز نمود می یابد، و با گذار تدریجی به پیرامون، از فشردگی بافت کاسته می گردد. این روند تا رسیدن به آستانه پیوند محیط کالبدی و پس زمینه طبیعی ادامه یافته، و مرز باروها و حصارهای تاریخی شهر، به نوعی ورود به عرصه طبیعی را نمایان می سازد. این پژوهش آزمونی است در انطباق پذیری روش برش عرضی با تأکید بر وجه فرآیندی این روش و بومی سازی آن در شرایط شهری شیراز، به نحوی که پهنه های متفاوت بر پایه شناخت همه جانبه ویژگی های آن ها و با کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی از یکدیگر متمایز می شوند. در این مقاله با تکیه بر ادبیات شکل گرفته مبتنی بر لزوم تبعیت از نظمی منتج از سرشت تکوین شهرها، به ترسیم و تحلیل برش عرضی شهر شیراز پرداخته شده است. ضرورت ترسیم و ارائه این برش عرضی زمانی نمایان تر می گردد که نتایج نشان می دهند، روند دگرگونی و رشد شهر، مسیری بسیار متفاوت از پیوستار و نظم ریخت شناسیک شهر تاریخی را پیموده است. بر این اساس، برونداد پژوهش، ارائه برش عرضی شهر و تعیین پهنه های شش گانه و خاص ریخت شناسیک شیراز است. نتیجه پژوهش، تدارک بستر استفاده از ضوابط مبتنی بر فرم محیط انسان ساخت، در هریک از این پهنه ها با هدف پرهیز از منطقه بندی های رایج است. اقدامی که تأثیر به سزایی بر ایجاد نظم دوباره، و برقراری تعادل میان بستر طبیعی و محیط انسان ساخت خواهدداشت.

شهر اصفهان، در زمره مهم ترین شهرهایی قرار دارد که از مشخصات و ویژگی های شکلی منحصر به فردی در ساختار فضایی و بافت کالبدی خود برخوردار است. باوجود اینکه در چند دهه اخیر، طرح های جامع و تفصیلی متعددی برای آن تهیه شده، با این حال به ابعاد شکل بافت شهر در جهت دهی، هدایت و کنترل توسعه کالبدی آن توجهی نشده است. ازجمله مهم ترین دلایلی که موجب این غفلت شده، می توان به روش های تهیه این گونه طرح ها اشاره نمود. درواقع، نوع پهنه بندی های پیشنهادی این طرح ها با محوریت کاربری زمین، نتوانسته ابعاد فرم کالبدی بافت این شهر را به عنوان یکی از منحصر به فردترین ویژگی ها در کیفیت بخشی به محیط ها و فضاهای شهری به کارگیرد. بنابراین، بهره گیری از پهنه بندی هایی که از تمام ابعاد و ارزش های فضایی– کالبدی و فرهنگی– تاریخی بافت شهر در فرایند هدایت و کنترل توسعه کالبدی استفاده نماید، ضرورت اساسی دارد. پهنه بندی برش عرضی رهیافت نوینی در پهنه بندی بافت شهری است که با لحاظ کردن بیشتر عناصر و مؤلفه های فرم کالبدی شهر و تمرکززدایی از کاربری زمین، بر تمام جوانب شکل دهنده به فرم کالبدی بافت شهر در تهیه طرح های تفصیلی، تأکید دارد. با اصلاح و بهبود مجموعه داده ها و اطلاعاتی که در قالب طرح های تفصیلی شهری تهیه می شود، می توان شهر اصفهان را با رهیافت برش عرضی، پهنه بندی کرد. بنابر نگرشی که بیان شد، اهداف مقاله پیش رو: نخست، معرفی پهنه بندی برش عرضی به عنوان روشی برای پهنه بندی اراضی و بافت های شهری و دیگر، مناسب سازی پهنه بندی برش عرضی برای بخشی از بافت کالبدی شهر اصفهان با توجه به شرایط محلی و استفاده عملی از آن است. پرسش های پژوهش برای دستیابی به این اهداف نیز بدین قرار است: پهنه بندی برش عرضی چیست و روش های تهیه آن کدام است. چگونه و با تأکید بر چه مشخصات فضایی- کالبدی می توان برای بافت شهر اصفهان پهنه بندی برش عرضی تهیه کرد. روش تحقیق به کار گرفته شده، توصیفی- تحلیلی است. از نتایج به دست آمده، می توان به این نکته اشاره نمود که رهیافت برش عرضی چارچوبی منظم و روشمند برای سازماندهی مجدد داده هاست. همچنین، اطلاعات طرح تفصیلی برای برقراری ارتباط عینی و مستدل بین وضع موجود و مطلوب است که بدون این رهیافت، بسیاری از آن ها باوجود هزینه های زمانی و مالی بسیاری که صرف می شود، بی استفاده می مانند. ضمن اینکه با بهره گیری از رهیافت برش عرضی، پهنه های بخش مرکزی منطقه 1 شهر اصفهان در پهنه های T5،T4 و T3 جای گرفته که هریک، سه زیرپهنه دیگر را دربرمی گیرد.