ابزار زبانی

سبک کلامی «توبه» در کنش گفتاری معذرت خواهی جای می گیرد. معذرت خواهی در مقابل بالاترین مقام در سلسله مراتب مذهبی را توبه می خوانند. هدف از پژوهش حاضر، شناخت ابزار زبانی است که در دو زبان فارسی و روسی برای بیان توبه به کار می رود. در این راه کوشیده ایم شباهت ها و تفاوت های زبانی در توبه را که موجب تفاوت در این سبک کلامی در دو زبان مورد بررسی می شود، دریابیم. روش تحقیق بر پایة زبان شناسی مقابله ای استوار است. در ما حصل پژوهش مشخص گردید در هر دو محیط کلامی، گویشوران برای خطاب خداوند از ضمیر «تو» استفاده می کنند. همچنین معنای ساختار امری در فرمول های توبه، نه «دستور»، بلکه «درخواست» است و دربردارنده خواهش و تمنا از مخاطب می باشد. در هر دو زبان برای بیان توبه از صورت امری مفرد استفاده می شود؛ مانند Прости! (ببخش) در زبان روسی و درگذر در زبان فارسی. ویژگی این سبک کلامی در زبان فارسی آن است که برخی از این صورت ها از زبان عربی عاریه گرفته شده اند: استغفرالله و العفو. علاوه بر صورت امری مفرد در زبان فارسی از این صورت های قرضی نیز که صورت های صرفی فعل هستند و نیز صورت شبه جمله خدایا توبه توبه! برای بیان توبه استفاده می شود؛ در حالی که هیچ یک از این ساختارهای دستوری در زبان روسی به کار نمی روند.

پژوهش حاضر به بررسی معادل های فارسی گزاره های بیان احساس درساختارهای نحوی روسی می پردازد. در زبان روسیِ معاصر، مدل های نحوی بیان کننده احساس با توجه به ویژگی های واژگانی و دستوری از یک تا هفت ساختار متغیر است. زبان فارسی نیز مانند زبان روسی برای بیان وضعیت عاطفی، ابزارهای زبانی مختلفی دارد؛ اما خلاف زبان روسی در زبان فارسی ابزارهای بیان کننده احساس به طور دقیق دسته بندی نشده اند. این پژوهش درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که گزاره های بیان احساس در ساختارهای مختلف نحوی روسی با کمک چه روش هایی به زبان فارسی بیان می شوند و آیا می توان الگوی ثابتی برای ترجمه آن ها از زبان روسی به زبان فارسی ارائه کرد؟ در این پژوهش به منظور دستیابی به معادل های فارسی گزاره های بیان احساس در زبان روسی حدود5400 مثال جمع آوری شده از آثار ادبی که به طور مستقیم از زبان روسی به زبان فارسی ترجمه شده اند و همچنین ترجمه های موجود در فرهنگ های لغت روسی به فارسی، مورد بررسی قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل نمونه های جمع آوری شده نشان می دهد در زبان فارسی برای بیان گزاره های بیان احساس روسی حداقل 11 ابزار زبانی مورد استفاده قرار می گیرد که می توان آن ها را در سه گروه زیر قرار داد: 1) مدل اسمی، 2) مدل فعلی 3) مدل استعاری. همچنین بررسی داده ها نشان می دهد ترجمه گزاره های بیان احساس در ساختارهای مختلف نحوی روسی به زبان فارسی از الگوی ثابتی پیروی نمی کند.