هدایت تحصیلی

مقاله حاضر با عنوان مقایسه نظام ارزشی دانش آموزان پسر هدایت شده به رشته های پنج گانه تحصیلی به عنوان اولویت اول در دبیرستانهای خرم آباد می باشد. هدف از این مقاله این است که مشخص نماید آن نظام ارزشی می تواند به عنوان الگویی جهت تحصیل مدنظر مشاوران قرار گیرد. نمونه این پژوهش 260 نفر از دانش آموزان رشته های پنج گانه (علوم تجربی، ریاضی – فیزیک، علوم انسانی، کار و دانش و فنی حرفه ای) می باشند، که از دبیرستانهای خرم آباد انتخاب شده اند. از آزمون نظام ارزشی آلپورت – ورنون ولیندزی استفاده شده است. این آزمون 6 ارزش را می سنجد، جهت تحلیل داده ها از تحلیل واریانس یک راهه استفاده شده است و نتایج زیر به دست آمد: بین سنخهای نظام ارزشی دانش آموزان رشته های مختلف تحصیلی به جز ارزش سیاسی تفاوت معنی داری وجود دارد و این می تواند به عنوان الگویی جهت هدایت تحصیلی دانش آموزان به گرایشهای مختلف تحصیلی مدنظر مشاوران آموزش و پرورش در نظام جدید قرار گیرد.

این پژوهش با توجه به نظریه ی شغلی – شخصیتی جان هالند و استفاده از پرسشنامه ی سیاهه ی شغلی وی، در میان 850 نفر از دانش آموزان پایه ی اول مقطع متوسطه ی شهر سیرجان با هدف بررسی ویژگی های شخصیتی و شغلی و رابطه ی میان شخصیت افراد با مشاغل موجود کشور، با در نظر گرفتن عامل های موثر در انتخاب رشته ی تحصیلی و شغلی آنان انجام گردید، روش پژوهش توصیفی، از نوع پیمایشی و کاربردی است و داده های اولیه از راه پرسشنامه و مصاحبه بدست آمد، با بررسی پرسشنامه ها و نظرات افراد، تغییراتی در پرسشنامه ی جان هالند اعمال شد که منجر به ایجاد پرسشنامه ای هوشمندانه تر گردید. جان هالند، پاسخ های کاربر را فقط با بله و خیر می سنجید که در بسیاری از موردها افراد نمی توانستند نظر خود را نسبت به یک شغل، فقط به صورت بله و خیر مطرح کنند. با تغییر جواب ها به صورت کاملا، تا حدی، کمی و اصلا پاسخ به پرسشنامه راحت تر شد. نتایج بدست آمده از این پژوهش به پیاده سازی نرم افزاری منجر شد و مشخص کرد که هر یک از کاربرانی که پرسشنامه را پر می کنند، دارای چه درصدی از 6 تیپ شخصیتی طبقه بندی هالند هستند.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی سبک های یادگیری دانش آموزان دبیرستانی به منظور دستیابی به ابزاری برای هدایت تحصیلی بود. جامعه آماری این پژوهش، شامل دان شآموزان پسر دبیرستانی در رشته های تجربی، ریاضی و انسانی دبیرستان های شهر همدان بود. نمونه مورد بررسی، شامل 170 دانش آموز پسر پایه دوم و سوم دبیرستان در رشته های تجربی، ریاضی و انسانی بود. دانش آموزان به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای سنجش سبک یادگیری دانش آموزان، از پرسشنامه سبک های یادگیری کلب استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که اغلب دانش آموزان ر شته ریاضی و تجربی، دارای سبک یادگیری همگرا و جذب کننده و اغلب دان ش آموزان رشته علوم انسانی دارای سبک یادگیری واگرا و انطباق دهنده هستند. بنابراین، با آگاهی از سبک یادگیری دانش آموزان، می توان آنان را به سمت رشته ای متناسب با سبک یادگیریشان در دبیرستان یا دانشگاه، هدایت نمود.

هدف از انجام این پژوهش، بررسی سبک های یادگیری دانش آموزان دبیرستانی به منظور دستیابی به ابزاری برای هدایت تحصیلی بود. جامعه آماری این پژوهش، شامل دان شآموزان پسر دبیرستانی در رشته های تجربی، ریاضی و انسانی دبیرستان های شهر همدان بود. نمونه مورد بررسی، شامل 170 دانش آموز پسر پایه دوم و سوم دبیرستان در رشته های تجربی، ریاضی و انسانی بود. دانش آموزان به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای سنجش سبک یادگیری دانش آموزان، از پرسشنامه سبک های یادگیری کلب استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که اغلب دانش آموزان ر شته ریاضی و تجربی، دارای سبک یادگیری همگرا و جذب کننده و اغلب دان ش آموزان رشته علوم انسانی دارای سبک یادگیری واگرا و انطباق دهنده هستند. بنابراین، با آگاهی از سبک یادگیری دانش آموزان، می توان آنان را به سمت رشته ای متناسب با سبک یادگیریشان در دبیرستان یا دانشگاه، هدایت نمود.

زمینه: دستیابی به موفقیت در رشتة تحصیلی مهم ترین غایت آموزشی و تعیین نقش ویژگی های فردی و عوامل محیطی بر این سازه به منظور تدوین نظام جامع و مدونی در زمینة هدایت تحصیلی از ضروریاتی است که سودمندی مشاورة تحصیلی با محوریت عوامل زیربنایی موفقیت تحصیلی را تضمین می کند. هدف: هدف پژوهش حاضر تدوین و اعتباریابی مدل علّی موفقیت تحصیلی در دبیرستان براساس عوامل فردی و محیطی مؤثر بر موفقیت در رشتة تحصیلی، تعیین سهم هر یک از این عوامل و مقایسه نوع و اهمیت آن ها به تفکیک رشتة تحصیلی بود. جامعة آماری عبارت بودند از کلیة دانش آموزان سال سوم دبیرستانهای شهر یزدکه در رشته های علوم تجربی، انسانی، ریاضی-فیزیک وفنی/هنرستان مشغول به تحصیل بودند. روش: طرح پژوهش حاضر از نوع علّی-مقایسه ای بود و به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای از جامعة مورد نظر تعداد 550 دانش آموز انتخاب شدند و پرسشنامه های موفقیت در رشتة تحصیلی، رغبت سنج تحصیلی-شغلی استرانگ (صادقی، 1390)، سنخ نمای مایزر-بریگز (1962) و آزمون هوش چندگانه گاردنر (پاشا شریفی، 1384) را تکمیل کردند. تحلیل نتایج با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری صورت پذیرفت. یافته ها: تحلیل نتایج براساس مدل های حاصله نشان داد اثرات مستقیم تمامی پارامترهای پنج گانه (هوش چندگانه، علایق، شخصیت، عملکرد تحصیلی و متغیرهای محیطی) در تمامی مدل ها معنادار بودند. در تمامی رشته های تحصیلی نقش علایق مهم ترین و متغیرهای محیطی و شرایط تحصیلی کم اهمیت ترین عوامل تلقی می شدند. همچنین در بین گروه های علوم تجربی و ریاضی نقش عامل عملکرد تحصیلی برجسته تر بود و پس از آن علایق و هوش چندگانه قرار داشتند. بحث و نتیجه گیری: در ارائة راهکارهای تحصیلی به دانش آموزان از سوی مدیران، معلمان و مشاوران مدرسه باید به سهم گوناگون متغیرهای محیطی و فردی در رشته های گوناگون توجه خاصی مبذول داشت. واژگان کلیدی: مدل علّی، موفقیت تحصیلی، هدایت تحصیلی.

هدف این پژوهش ارائه مدلی برای دستیابی به هدایت تحصیلی کارآمد دانش آموزان در نظام آموزشی ایران است. رویکرد پژوهش آمیخته و با طرح اکتشافی بود. در بخش کیفی از روش نظریه برخاسته از داده و در بخش کمّی از روش توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شد. روش نمونه گیری در بخش کیفی هدفمند و در بخش کمّی تصادفی طبقه ای بود. نمونه آماری در بخش کیفی با در نظر گرفتن قانون اشباع نظری، تعداد 17 نفر و در بخش کمّی، بر اساس فرمول کوکران تعداد 242 نفر بود. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمّی، پرسشنامه محقق ساخته با 39 سؤال بود.در بخش کیفی برای دستیابی به روایی از چک کردن به وسیله مشارکت کنندگان و برای تعیین پایایی از راهبرد تایید همکاران پژوهشی استفاده شد. در بخش کمّی به منظور بررسی روایی از نظرات خبرگان استفاده شد، نتیجه آزمون آلفای کرونباخ 96/0 به دست آمد که نشان دهنده پایایی بالای پرسشنامه بود. روش تحلیل داده ها در بخش کیفی، تحلیل محتوایی استقرایی با بهره گیری از کدگذاری در سه سطح باز، محوری و انتخابی بود. در بخش کمّی از نرم افزار SPSS برای تحلیل عاملی اکتشافی و از نرم افزار LISREL برای تحلیل عاملی تائیدی، معادله های ساختاری و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که ابعاد مدل کارآمد هدایت تحصیلی دانش آموزان به ترتیب استعدادیابی، عوامل قانونی، خط مشی های کارآمدی، ساختاری و مدیریتی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، دانش مداری و خانوادگی- اجتماعی هستند. در تحلیل عاملی اکتشافی، همه ابعاد و مولفه ها دارای بار عاملی بالای51/0 بودند، لذا تاثیر همه ابعاد و مولفه ها بر کارآمدی هدایت تحصیلی دانش آموزان تایید شد. براساس نتایج تحلیل عاملی تائیدی، مدل نهایی پژوهش با شاخص های برازش و ضرایب استاندارد تایید شد. مقدار شاخص ریشه میانگین مربعات خطاهای تخمین 037/0 به دست آمد که نشان دهنده برازش مناسب مدل است.  

چکیده تغییر رشته در مقطع تحصیلات تکمیلی طی سالیان اخیر، از چالش های جدید وزارت علوم و آموزش و پرورش ایران به شمار می رود که پژوهش حاضر توجه خود را بدان معطوف داشته است. چیستی، چرائی و چگونگی تغییر رشته، سه محور اساسی پرسش از این پدیده ی نوظهورند که مقاله ی حاضر می کوشد از طریق سنخ شناسی(تیپ بندی) تغییررشته دهندگان به این سه پرسش تا حدی پاسخ گوید. سنخ شناسی مبتنی بر اظهارات خود آنان و مصاحبه های به عمل آمده از ایشان، راهبرد اصلی مقاله ی حاضر و وجه توجه آن به پدیده ی مذکور است. جهت ارائه ی توصیفی عمیق و به دور از سوگیری، از روش پدیدارشناسی بهره گرفته شده است. از منظر افراد، بین 8 تا 9 مرحله ی تعیین کننده در جریان فرایند تغییر رشته قابل تفکیک است که در هر یک از این مراحل افراد بر حسب شرایط و انگیزه ها،  سنخ شناسی می گردند. در نهایت اصلی ترین تفکیک و سنخ شناسی و دوگانه ی قابل ارائه در این خصوص، یکی دوگانه ی تغییر رشته های بنیادین- غیر بنیادین و دیگری تغییر رشته های مدرن- سنتی اند. چیستی و چرائی تغییر رشته برای هر کدام از سنخ های مذکور، معنائی متفاوت دارند گر چه در عموم آنان، چگونگی این فرایند سیری مشابه و مقارن دارد.      

هدف  این پژوهش بررسینقش برنامه درسی پنهان در هدایت یا عدم هدایت دانش آموزان دوره متوسطه به سوی  رشته علوم انسانی می باشد. روش تحقیق ترکیبی از نوع اکتشافی – متوالی می باشد. در بخش کیفی نمونه تحقیق 22نفر از دانش آموزان دوره دوم متوسطه  به روش نمونه گیری هدفمند از نوع موارد مطلوب و بر اساس قاعده اشباع نظری به عنوان نمونه انتخاب شدند. در این بخش داده های تحقیق با استفاده از مصاحبه گردآوری و بر اساس روش تحلیل مضمون بررسی شد که  در نتیجه 60 کد مفهومی پایه استخراج شد. این کدها ابتدا  در قالب مضامین سازمان دهنده و سپس در قالب مضامین فراگیر  قرار گرفت. در بخش کمی 352 نفر از دانش آموزان به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند . اطلاعات نیز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شد که دارای روایی و پایایی (87/0 = α) قابل قبول بود. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نشان داد، چهار مؤلفه اساسی محیط فرادستی آموزشگاه، سیستم اداری و مدیریت آموزشگاه، معلم و دوستان از مؤلفه های مهم برنامه درسی پنهان در عدم هدایت دانش آموزان به سمت رشته علوم انسانی می باشند.

همگام با تغییرات نظام آموزشی کشورمان در سالیان اخیر، موضوع هدایت تحصیلی نیز دچار تغییراتی شد که برخی چالش ها و آسیب ها را در پی داشته است. در همین راستا، هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی آسیب شناسی فرایند هدایت تحصیلی دانش آموزان پایه نهم استان ایلام در سال تحصیلی 98-1397 بود. با بهره جستن از ابزارهای کیفی و کمی، مطالعه حاضر از نوع روش تلفیقی بود. در بخش کیفی، تحلیل مضمون مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته ای با دانش آموزان، اولیا و مشاوران، تا حصول اشباع نظری تا 27 مصاحبه انجام شد. روش نمونه گیری به کاررفته از نوع هدفمند بوده و یافته ها توسط دیدگاه مشارکت کنندگان اعتباریابی شده اند. تجزیه وتحلیل کدها به 44 کد مفهومی ذیل آسیب شناسی موضوع منجر شد که در هشت مقوله اصلی طبقه بندی شدند: «چالش های بنیادین انتخاب، باورهای خاص اولیا، برگه های نمادین، ملاک عینی انتخاب، بی ملاحظگی و رفع تکلیف، عملکرد مشاور از باور تا ناباوری، نارسایی الکترونیکی و القائات ناهمگون». بخش کمی نیز شامل 400 دانش آموز بود که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. پرسشنامه نیز بر اساس یافته های کیفی تدوین و اعتبار آن با تحلیل عاملی تأییدی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد، از بین آسیب های هشتگانه مستخرج کیفی، چالش های انتخاب رشته از دیدگاه دانش آموزان مهم ترین آسیب بود. همچنین، نتایج آزمون من- ویتنی برای تعیین ملاک اصلی در کسب رشته، حاکی از این بود که دانش آموزان نمرات کارنامه را اصلی ترین معیار برای کسب رشته دلخواه دانسته اند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی عملی بودن آزمون استعداد بارت (2015) برای هدایت تحصیلی شغلی دانش آموزان پایه نهم  استان کردستان و آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفت.روش: روش تحقیق کاربردی از نوع  همبستگی بود. در اجرای این پژوهش گروهی با حجم 381  نفر از دانش آموزان پایه دهم و پازدهم شهرستان سقز و بوکان به روش نمونه گیری تصادفی و خوشه ای انتخاب  و پرسشنامه استعداد بارت بر روی آن ها اجرا شد. ابزار پژوهش مجموعه 434 سؤالی استعداد بارت بود  که آزمودنی می بایست در 135 دقیقه به سؤالات آزمون پاسخ میداد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو روش همبستگی و روش عملی و تجربی استفاده شد و نتایج با نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: یافته ها نشان داد که در روش اول آزمون استعداد بارت در برخی حیطه ها و رشته هابا نتایج کارنامه هدایت تحصیلی همبستگی مثبت و معنا داری دارد و در روش دوم برای هر رشته تحصیلی شغلی  یک فرمول مشخص شد که از طریق جمع امتیازات هر فرمول در هر رشته میتوان اولویت رشته هر فرد را در هدایت تحصیلی شغلی مشخص کرد.نتیجه گیری: به طورکلی یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که آزمون استعداد بارتوانایی کابرد در هدایت تحصیلی را دارد.

برنامه آموزشی درسی و مشاوره که متأثر از عوامل متعدد می باشد در امر آموزش نقش بسزایی دارد امروزه از این برنامه های آموزش و پرورش تنها در تدریس محتوای از پیش تعیین شده و حتی تعامل معلم و شاگرد در حیطه این گونه آموزش خلاصه نمی شود. امروزه بخش عمده ای از این فعالیت ها را « جریان راهنمایی و مشاوره تخصصی » تشکیل می دهند. توجه به تفاوت های فردی دانش آموزان، رفع سرگردانی آنها در انتخاب رشته تحصیلی و شغل، پرداختن مسائل مهم و ارتباط اجتماعی آنها با دیگران کمک به حل مسائل عاطفی، روانی، خانوادگی که به دلیل کمبود وقت و یا عدم آگاهی والدین به ویژه دوران حساس و پر مخاطره نوجوانی و دیگر و دیگر اینکه ممکن است مانع از پیشرفت یادگیری و رشد صحیح دانش آموزان شود از جمله نقش این می باشد که مشاوران در مدارس ایفا می نمایند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر در هدایت تحصیلی، شغلی دانش آموزان اول متوسطه دخترانه شهرستان سوادکوه با روش توصیفی زمینه یابی انجام شد. جامعه آماری متشکل از کلیه دانش آموزان دختر سال اول دوره متوسطه شهرستان سوادکوه به تعداد 245 نفر که با توجه به جدول کرجسی و مورگان تعداد 150 نفر به صورت تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته با ارائه نظرات افراد متخصص و صاحب نظر در امور آموزش استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش توصیفی (جداول و نمودارها) و روش استنباطی (آزمون کولموگروف- اسمیرنوف ، آزمون t تک نمونه ای) استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که عوامل سه گانه فردی، اجتماعی، اقتصادی در هدایت تحصیلی، شغلی دانش آموزان اول متوسطه دخترانه شهرستان سوادکوه موثر می باشند.

در نظام آموزشی ایران، هدایت تحصیلی دانش آموزان به منظور ارتقا آمادگی تحصیلی/شغلی و دست یابی به موفقیت ، از وظایف مشاوران مدرسه است. مطالعه حاضر با هدف پدیدارشناسی تجارب زیسته 10 نفر از مشاوران مدارس شهر تهران، در سال تحصیلی 99-1398 به روش نمونه گیری دردسترس انجام شد. تحلیل مضامین و کدگذاری مصاحبه ها به روش کلای زی صورت پذیرفته و حاصل آن استخراج 160 مضمون، 54 مقوله فرعی و 24 مقوله اصلی بود. مقولات اصلی در چهاربخش تحت عناوین؛ 1- ضرورت ها و الزامات برنامه هدایت تحصیلی، 2- شایستگی های مورد نیاز دانش آموزان، 3- عوامل مرتبط با مدرسه و خانواده، و 4- چالش های هدایت تحصیلی موجود، دسته بندی شدند. دو بخش؛ ضرورت ها و الزامات برنامه، و شایستگی های مورد نیاز با پژوهش های مشابه خارجی هم-سو بوده اما در رابطه با پژوهش های داخلی، این دوبخش جنبه نوآوری دارند. بخش های 3و4 که به عوامل مرتبط و چالش هاپرداخته اند، با پژوهش های داخلی و خارجی هم سو می باشند.

این پژوهش با هدف بررسی چالش ها و موانع فرایند هدایت تحصیلی دانش آموزان مقطع متوسطه اول در استان خراسان رضوی انجام شده است که با رجوع مستقیم به تجربه زیسته ذینفعان این طرح، درصدد واکاوی چالش های عملی اجرای شیوه نامه هدایت تحصیلی (ابلاغ شده 1395) بوده است. با اتخاذ رویکرد کیفی با 52 مطلع کلیدی (مجریان و جمعیت هدف و والدین) مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته انجام شد. داده های کیفی طی دو مرحله انتزاع تحلیل مضمون شد، و در نهایت، چالش ها و موانع اجرای شیوه نامه ذیل 11 مقوله طبقه بندی شد که عبارت بودند از چالش های ماهیت و چالش های عملیات اجرای آزمون های آنلاین، ناسازه های توسعه متوازن رشته ای، توزیع نامتوازن تقاضا در رشته ها، نگرش ها و جهت گیری های عملی والدین، نگرش ها و جهت گیری های عملی دانش آموزان، موانع فعالیت مؤثر مشاوران، اثر مدیران مدارس، ضعف همکاری دبیران، اجرای ناهمسان شیوه نامه در مدارس مختلف، محدودیت ها و ناکارآمدی بازدیدهای شغلی و نواقص اطلاع رسانی. به نظر می رسد فرایند هدایت تحصیلی هم کمبودهایی در عملیات اجرایی و شرایط سخت افزارانه دارد و هم کارگزاران و ذینفعان آن، کمبودها و تناقض هایی از لحاظ شناخت، باور، انگیزه و رفتار دارند. این موارد همسو با اهداف تصریح شده فرایند هدایت تحصیلی نیست. به منظور کاهش چالش ها و موانع اجرا، موارد زیر پیشنهاد می شود: فرم کارگاهی جلسات، اشاعه اجتماعی و استفاده از داوطلبان، درگیرکردن دبیران، تأکید بر منافع و پیامد های فردی انتخاب ها، تناسب محتوای پیام ها با پایگاه اجتماعی-اقتصادی دانش آموزان مدارس، پیش آگهی به مخاطب و پذیرش فروتنانه مشکلات فنی، مستندسازی تجارب و اخذ بازخورد مکتوب.

مقدمه: هدایت تحصیلی و نقش آن در ارتقا شاخصهای رفاه اجتماعی دانش آموزان و خانواده ها از مهم ترین دغدغه های نظام آموزشی و تصمیم سازان امر توسعه در هر کشور است. هدف از مطالعه حاضر شناسایی مؤلفه ها و شاخصهای مدل جدید هدایت تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه نظام آموزشی ایران با روش دلفی فازی بوده است. روش: پژوهش با توجه به ماهیت آن توصیفی و با توجه به هدف تعریف شده، از نوع کاربردی است و بر اساس شیوه انجام آن، پیمایش بوده است. جامعه آماری پژوهش را خبرگان، معلمان و مشاوران منتخب و متخصص درزمینه هدایت تحصیلی در مدارس متوسطه تشکیل دادند. ابزار گرداوری داده ها، مصاحبه و پرسشنامه بود و از تکنیک دلفی فازی استفاده شده است. نمونه آماری پژوهش 26 نفر بودند که با روش نمونه گیری غیراحتمالی و استراتژی گلوله برفی انتخاب شدند. یافته ها: از بین 18 مؤلفه شناسایی شده، 13 مؤلفه شامل آمایش منطقه (35/9)، رسانه- فضای مجازی (35/9)، آینده پژوهی بازارکار (82/10)، علاقه (36/9)، کنترل درونی دانش آموز (41/10)، مؤلفه های نگرشی (41/10)، صفات شخصیتی پایدار (09/9)، نظام ارزشی (44/10)، توان حرفه ای مشاور (44/10)، توان حرفه ای معلم (61/14)، قدرت آزمونهای استاندارد (90/11)، مدیریت و مهارت والدین (36/11) و توانمندی عوامل سازمانی (36/11) که میزان معناداری آنها بیشتر از حد آستانه (94/8) بود، به عنوان مؤلفه های اصلی در شکل گیری سه شاخصِ شخصیتی، اجتماعی، فنی و مهارتی مدل جدید هدایت تحصیلی دوره متوسطه انتخاب شدند. بحث: شناسایی مؤلفه ها و شاخصهای مدل جدید، بسترهای مناسبی را برای اجرای صحیح هدایت تحصیلی در راستای تأمین رفاه اجتماعی دانش آموزان متوسطه فراهم می کند که پیامدهای مثبتی همچون رضایت درونی در شغل و زندگی، اصلاح هرم شغلی جامعه، سلامت روان، یادگیری مادام العمر و درنهایت توسعه کشور را به همراه دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه تربیت حرفه ای و مهارت آموزی و توجه به هدایت تحصیلی دانش آموزان به سمت تربیت حرفه ای در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است. پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی و به لحاظ روش از نوع توصیفی است که در آن از روش آمیخته غالب استفاده شده است. در بخش کیفی پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و تحلیل کمی برای تأیید و اعتباربخشی نتایج بخش کیفی، با استفاده از روش های آمار توصیفی انجام گرفته است؛ داده هایی کمی به وسیله نرم افزار آماری  SPSS25بر اساس تعداد دفعات تکرار و فراوانی واحدهای شمارش تحلیل شد. جامعه آماری، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (1390) بود و کل جامعه به عنوان نمونه در نظر گرفته شد. نتایج نشان دهنده آن است که سند در تعاریف ساحت های تعلیم و تربیت، شایستگی های پایه و بیانیه مأموریت ها، به تربیت حرفه ای و مهارت آموزی به صورت مناسبی توجه داشته است؛ ولی برخلاف طرح موضوع در تعاریف سند، به تربیت حرفه ای و مهارت آموزی در گزاره های ارزشی بیانیه ارزش های سند (5 گزاره از 30 گزاره)، ویژگی های مدرسه در افق 1404 (2 ویژگی از 17 ویژگی)، مؤلفه های تربیت دانش آموزان در اهداف کلان سند (4 مؤلفه از 45 مؤلفه تربیت)، هدف های عملیاتی (4 هدف از 23 هدف) و راهکارهای عملیاتی (سهم 6 درصد، 8 راهکار از 131 راهکار) به صورت مناسب توجه نشده است.

هدف از پژوهش حاضر بازنمایی فرایند سنجش استعداد در هدایت تحصیلی دانش آموزان بود. رویکرد پژوهش کیفی و روش پژوهش از نوع داده بنیاد بود. به این منظور ، دوازده نفر از متخصصان حوزه سنجش استعداد و هدایت تحصیلی دارای مدرک دکتری علوم تربیتی و روان شناسی با روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از مصاحبه عمیق مطالعه شدند. داده ها پس از جمع آوری و ثبت و کدگذاری، در قالب مقوله های اصلی دسته بندی شدند و ازطریق فنون کدگذاری کوربین و اشتراس، کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی تحلیل شدند. براساس نتایج به دست آمده، سنجش استعداد به منزله مقوله هسته ای انتخاب شد. شرایط علّی عبارت بود از: شناسایی ابعاد سنجش/ عوامل (فردی اجتماعی و روانی) و مهارت ها و تجارب. بافت و موقعیت سنجش به منزله شرایط زمینه ای و سنجش مستمر استعداد به منزله شرایط واسطه ای انتخاب شدند. راهبردهای استفاده شده ابزارهای شناسایی بودند که عبارت بودند از: مشاهده، مصاحبه، نظر متخصصان، نظر معلمان، خوداظهاری، نظر اولیا، آزمون ها، سنجه های فیزیکی، سنجش موقعیتی، سنجش هم سالان و نمونه کارهای فرد. درنهایت، عملکرد موفقیت آمیز و احساس رضایتمندی پیامد این الگو معرفی شدند. با توجه به اینکه سنجش استعداد یکی از عوامل مهم هدایت تحصیلی است و صرفاً با تأکید بر آزمون ها، شناخت دقیقی از افراد حاصل نمی کند، پیشنهاد می شود سیاست گذاران نظام آموزشی برای تقویت و بهسازی فرایند هدایت تحصیلی، استفاده از سنجش فرایندی، سنجش موقعیتی و ابزارهای متنوع را در دستور کار خود قرار دهند.

هدف: مقاله حاضر با هدف شناسایی چالش های نظام سنجش و پذیرش دانشجو با تمرکز بر آزمون سراسری در ایران تدوین شده است. این مقاله ابعاد مختلف کنکور و تأثیرات آن بر نظام خانواده، آموزش وپرورش و آموزش عالی را بررسی می کند. روش: این پژوهش بر اساس رویکرد کیفی با استفاده از روش تحلیل مضمون از طریق مصاحبه با 31 نفر از خبرگان علمی و اجرایی نظام سنجش و پذیرش، اقدام به گردآوری داده ها و اطلاعات اولیه نمود. پس از کدگذاری مصاحبه های انجام شده، 213 جمله کلیدی و 114 مضمون پایه استخراج گردید که در 16 مضمون سازمان دهنده دسته بندی شدند. جهت اعتبارسنجی و تنقیح مفاهیم و مضامین استخراج شده، پنج جلسه گروه کانونی با حضور متخصصان علمی و مدیران مرتبط برگزار شد. یافته ها: چالش های نظام سنجش و پذیرش را می توان در سطوح پنج گانه دسته بندی نمود که هرکدام از آن ها دربردارنده مجموعه ای از چالش های اساسی هستند: چالش های نظام آموزش وپرورش مرتبط با آزمون سراسری، چالش های مرتبط با خود آزمون، چالش های مرتبط با محیط اطراف کنکور، چالش های مرتبط با پذیرش و چالش های راهبردی و کلان. بحث و نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش تجدیدنظر جدی در آزمون سراسری جهت پررنگ شدن اهداف تربیتی، هدایت تحصیلی و انتخاب رشته کارآمد و اعتباربخشی به سوابق تحصیلی در مدارس ضرورت دارد. همچنین برگزاری آزمون سراسری به صورت یک آزمون سالیانه و انحصاری و بازار اقتصادی اطراف آن شامل مؤسسات کنکوری، مدارس غیرانتفاعی و تبلیغات سنگین، چالش های روانی و اقتصادی زیادی برای داوطلبان و خانواده هایشان ایجاد نموده و نیازمند رسیدگی جدی است. همچنین فرآیند پذیرش به دلیل به روز نبودن قوانین ظرفیت پزشکی و بومی گزینی چالش برانگیز شده است و درنهایت سیاست گذاری کلان با حضور نهادهای اصلی و فرهنگ سازی صحیح در این عرصه ضرورت دارد.