رهبری تأملی

هدف این پژوهش ساخت و اعتباریابی ابزار سنجش رهبری تأملی در مدارس بود. مرور پیشینه حاکی از آن است، هرچند یادگیری مبتنی بر تأمل دانش جدیدی نیست اما رهبری تأملی رویکردی جدید در مدیریت و رهبری مدارس است و در معدود پژوهش های انجام شده در این زمینه ابزار معتبری برای آشکارسازی این مفهوم در مدارس طراحی نشده است. پس از بررسی ادبیات پژوهش، بر اساس مدل کستلی (2012) از رهبری تأملی ابعاد و گویه ها پرسشنامه رهبری تأملی مدیران مدارس طراحی و داده ها با مشارکت 327 نفر از معلمان دبیرستان دوره اول گردآوری شد. ضمن بررسی روایی صوری و محتوایی گویه ها و عوامل با مشارکت متخصصان مدیریت آموزشی، معلمان و اعمال نظرات آنها، در مطالعه مقدماتی علاوه بر اجرای پرسشنامه نظرات شرکت کنندگان در مورد ابهام سؤالات، تکرار و ارتباط آنها با مفاهیم و ابعاد پرسشنامه دریافت و اصلاحات اعمال شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی نشان داد 29 گویه در 5 عامل: احساس امنیت، گشودگی، هدف، به چالش کشیدن باورها و بازخورد ابزار سنجش رهبری تأملی را تشکیل می دهند. ضریب آلفای کرونباخ برای هر عامل محاسبه شد و ضریب پایایی کل مقیاس برابر با 97/0 محاسبه گردید. این مطالعه پژوهشی پیشگام در اندازه گیری رهبری تأملی مدیران در مدارس است. رهبری تأملی عاملی اساسی در جهت تغییر پارادایم اثبات گرایانه به تفسیری در مدارس ایران است. یافته های پژوهش برای متخصصان تعلیم و تربیت در سنجش و استقرار رهبری تأملی در مدارس مفید خواهد بود.

  این پژوهش توصیفی - همبستگی با مشارکت ۳۲۷ نفر از معلمان دوره اول متوسطه شهر اصفهان از طریق نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم انجام شد. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته رهبری تأملی مدیران مدارس بر اساس الگوی یکپارچه رهبری تأملی (Castelli,2016) و پرسشنامه خودکارآمدی معلم (Tschannen-Moran & Hoy,2001) گردآوری شد. روایی محتوایی پرسشنامه ها تعیین گردید و پایایی پرسشنامه های رهبری تأملی مدیران و خودکارآمدی معلمان با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب ۹۶/۰ و ۹۲/۰ بدست آمد. از نرم افزار آماری SPSS و آزمون های تحلیل رگرسیون، آزمون تی تک نمونه ای، تحلیل واریانس یکراهه، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون توکی جهت تجزیه و تحلیل داده ها بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد که بین رهبری تأملی مدیران مدارس با خودکارآمدی معلمان رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. همچنین از بین مولفه های رهبری تأملی مدیران، مولفه های هدف و معناداری بهترین پیش بینی کننده خودکارآمدی معلمان بود. ضمناً ابعاد رهبری تأملی مدیران می تواند ۷۴ درصد تغییرات خودکارآمدی معلمان را پیش بینی کند. رهبری تأملی عاملی اساسی در جهت تغییر پارادایم آموزشی در مدارس است که از طریق پیوند دانش و تجربه می تواند باور به خودکارآمدی را در معلمان تقویت کند.

هدف پژوهش بررسی اثر رهبری تأملی بر اثربخشی مدرسه با نقش های میانجی گرایش به یادگیری مادام العمر و خوش بینی تحصیلی معلمان بود. روش پژوهش توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری پژوهش کلیه معلمان نوک آباد (استان سیستان و بلوچستان) در سال تحصیلی 1401-1400 بود (307N=). به شیوه نمونه گیری تصادفی- طبقه ای تعداد 171 معلم از طریق پرسشنامه های رهبری تأملی، اثربخشی مدرسه، یادگیری مادام العمر و خوش بینی تحصیلی معلم مورد مطالعه قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج نشان داد که اثر مستقیم رهبری تأملی بر اثربخشی مدرسه مثبت و معنی دار است؛ همچنین اثر غیرمستقیم رهبری تأملی بر اثربخشی مدرسه با میانجی گری های گرایش به یادگیری مادام العمر و خوش بینی تحصیلی معلمان مثبت و معنی دار است. بنابراین مدیران مدارسی که برنامه های مدرسه را بر محور تفکر و اندیشیدن طراحی می کنند، معلمان را به شرکت در دوره های آموزش ضمن خدمت، مطالعات شخصی و تبادل تجارب با سایر همکاران ترغیب می کنند و باور دارند که معلمان در موفقیت و یادگیری دانش آموزان تأثیرگذار هستند، می توانند اثربخشی مدارس را بهبود ببخشند.