طوفان نوح

در اسطوره های رستاخیزی ویرانی و آبادانی جهان امری ناگزیر می نماید. همان گونه که جهان در آغاز از جفتی اوّلیّه تکثیر شد، در اساطیر پایان جهان نیز سخن از جفتی در میان است که جهانِ نو را از تخمه خود پر خواهند کرد. با توجّه به اینکه در بینش اسطوره ای، واقعیّت عبارت است از عمل تقلید از یک نمونه مینوی یا ازلی، این جفت های نرینه و مادینه عمل آفرینشِ زوج نخستین را تجدید و تکرار می کنند. از دیگر سو عمل آفرینشِ کیهان و انسان تنها در مرکز که سرچشمه هر واقعیت و نیروی زندگانی است، رخ می دهد. حادثه طوفان نوح در روایت تورات و ماجرای ور جمکرد در اساطیر ایرانی در زمره اساطیر رستاخیزی به شمار می روند؛ کشتی نوح و ور جم نمادهایی از مرکز(فضای قدسی) قلمداد می شوند که ورود بدان ها معادل با مرگ آیینی انسان قدیم و تولد انسان نو است؛ این بازگشت به آغ از، نیروهای ق دسی را که نخست بار در مرکز ظه ور ک رده بودند، فعال می سازد و جامعه انسانی را به همان وضعیت نخست خود، یعنی پاکی و خلوص باز می گرداند. در این جستار اسطوره ور جم در اساطیر ایرانی و طوفان نوح به روایت تورات از دید نماد شناسی با هم سنجیده شده اند.

یکی از قصه های مشترک در تورات و قرآن کریم، قصه طوفان نوح علیه السلام است. بااین حال، در آن دو، گستره این عذاب از حیث جهانی یا منطقه ای بودن طوفان، دامنه هلاک شوندگان و نجات یافتگان به شکل متفاوتی انعکاس یافته است. همچنین، مبانی الهیاتی، اخلاقی و عقلی این داستان در تورات متفاوت از قرآن است. تورات گستره عذاب را به صراحت شامل کل کره زمین و شامل همه موجودات روی زمین معرفی می کند درحالی که مفسران قرآن در این مورد اختلاف دیدگاه دارند. برخی مفسران از عالم گیر بودن طوفان و برخی دیگر از محلی بودن آن دفاع کرده اند. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی تدوین شده است، پس از نقل و نقد دیدگاه تورات و نیز تحلیل اهم آراء مفسران و بیان دلایل قرآنی، روایی و عقلی هر دیدگاه، به نقد نگره جهانی بودن طوفان پرداخته شده است و نهایتاً از محلی بودن طوفان، دفاع شده است.

با وجود روایت های مختلف در مورد طوفان نوح، این قصه در اساطیر سومری و بابلی و تورات و قرآن، دارای شباهت ها و تفاوت های بسیاری است؛ تفاوت ها که در نقل های متعدد، عموماً در نوع برداشت هر قوم از کمّ و کیف این رویداد خودنمایی می کند. وجود روایت های مختلف و متفاوت از این داستان، اصل وقوع این حادثه را غیرقابل انکار می کند. هدف این پژوهش، بیان و مقایسه چهار روایت مشهور سومری، بابلی، توراتی و قرآنی با یکدیگر و تحلیل محتوای آنها با یکدیگر است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تفاوت ها، تنها در نوع نگرش دینی و اخلاقی آن است؛ اما روایت های طوفان نوح، نقل یک واقعه با شالوده ای یکسان است که یکی مؤید دیگری است. سیر داستان نیز از لحاظ تحلیل تاریخی، روند تکاملی و معرفتی را طی می کند. این مقاله، به شیوه توصیفی - تحلیلی و مقایسه ای، این داستان را مورد واکاوی قرار می دهد.

بینامتنیت نوعی رهیافت هرمنوتیکی و نقد ادبی بر بنیان متن محورانه و خوانشگر بنیاد است که به شدت در پی تضعیف و بی رنگی آفریننده اثر و متن است و خودبسندگی یا استقلال وجودی متن را تهی می کند. در این شبکه، زایایی و پیدایی متن بر اساس کنش با نظامی متشکل از متون دیگر است؛ که فرآورده آن، کنار رفتن قطعیت معنا و اصالت و یکتایی متن می باشد که فضا را برای فراوانی خوانش ها باز می کند. در این جستار از یک سو روایت طوفان در قرآن و متون پیشین به مثابه متن در نظرگرفته شده و با سویه هرمنوتیکی پردازش گشته است و از سوی دیگر تلاش شده تا پرسش یگانه پنداری (این همانی) روایت طوفان قرآن از متون میان رودانی و عهدینی با رهیافت نقدی، عناصر و مؤلفه های همبسته با بینامتنیت، بسان مؤلفه تقویمی و تخریبی بازخوانش گردد و با همراهی بایسته های روایت شناختی، چشم انداز باوری و کانونی شدگی نظام های گفتمانی، (قرآن کریم، میان رودان و کتاب مقدس) استقلال و واگرایی روایی طوفان نوح در قرآن کریم نسبت به متن های پیشین بازنمایی شود.

اسطوره فرآورده هایی از فرآیندهای تعاملات انسانی در نظام های گفتمانی متعدد است که در پیوند با رهیافت های مختلف شناختی هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی در دگرگونی نظریه ها قرار دارد. تنوع نظریه های مدرن، اسطوره را از حالت شناختی بسیط به همراه ارزش داوری افسانه و اباطیل خارج ساخته است. اسطوره طوفان به مثابه کهن الگوی بشری دارای بن مایه های جهانی و مضمون های تکرار شونده است. این پدیده روایی در نظام های فرهنگی متفاوت در پیوند با پارادایم های مختلف فکری و نظام حاکم گفتمانی در توالی خطی زمانی و مکانی، دارای روایت های مختلفی است. این تفاوت های روایی در روایت قرآنی طوفان هم ظهوری برجسته دارد. این جستار کوشش می کند به چیستی اسطوره در دوران پساسنتی و پویایی آن در معناشناختی و خویشکاریش در قرآن به منظور دریافت تبار کهن الگوی روایت طوفان در نسبت با روایات پیشینی بپردازد. بنابراین تبارشناسی روایت قرآنی طوفان، از یک سو به بازخوانی نگره قرآن به اسطوره با رویکرد متن محورانه به انضمام حاشیه بر متن و صورت بندی نظام گفتمانی آن می پردازد، و از سوی دیگر ظهورات متنوع و دگردیس های روایت طوفان در متون پیشینی از جمله روایات میان رودان بازخوانی و تفاوت های حداقلی ساختاری و درون مایه ای آن را بازشناسی می کند.

"الکوخ الشوکی" هو عمل إبداعی لعبد الحسین فرزاد، الکاتب الإیرانی المعاصر. یتوقف زمن الراوی فی الروایه عند الساعه السابعه صباحاً. هذا التعلیق اللازمانی یعتبر فرصه للراوی للخوض فی التاریخ. هدفه استکشاف الماضی للعثور على اللحظه التی یتکوّن فیها الشر البشری؛ لأن نهایه کرامه الإنسان شلت عقل الراوی. اعتمد البحث منهجاً وصفیاً تحلیلیاً. وتظهر نتائج البحث أن "الکوخ الشوکی" یمکن اعتبارها روایه مجازیه وهی تمثل استعاره لطوفان نوح وسریر الراوی یشبه سفینه نوح. عاصفه الکوخ الشوکی والأمواج التی تضرب سریر الراوی وتشغل باله، إنما هی استعاره لموجات الفکر المختلفه. موجه الزمن والتاریخ، وموجه الفن والأدب والشعر، وموجه الفلسفه والفیزیاء، وخاصه میکانیکا الکم ... یسعى الکاتب حتى نهایه القصه وحتى نهایه الطوفان حین یعمّ العلم قوس قزحاً فی الآفاق حیث یعطی القوه لصاحبه، یحاول تاریخیاً وعلمیاً، التحدّث عن الرجل المتفکر لیعطی معنى للحیاه بمساعده الفن الإنسانی والشعر والأدب والسینما، ویلعب دور نوح فی السعی وراء إنقاذ البشر واستعاده کرامته بسفینه أفکاره.