سلطه پذیری

شناخت ویژگی های شخصیتی افراد در بسیاری از موقعیت ها و فرصت های زندگی کارکرد ویژه ای دارد. خصوصیات شخصیتی بعضی از مردم، آن ها را در مقابل اتفاقات استرس آمیز زندگی و آسیب های اجتماعی و نسبت به ابتلای بیماری های روانی مستعدتر می سازد. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط میان ویژگی های شخصیتی (درونگرایی، برونگرایی، سلطه گری، سلطه پذیری) و نگرش نسبت به ازدواج در بین دانشجویان دختر 25-18 ساله دانشگاه اصفهان است. جامعه آماری پژوهش کلیه دانشجویان دختر 25-18 ساله دانشگاه اصفهان بوده و از روش نمونه گیری طبقه ای استفاده شده است. حجم نمونه مورد نظر 382 نفر و روش تحقیق از نوع همبستگی است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد بین میزان درونگرایی، برونگرایی، سلطه پذیری، سن، پایگاه و عقاید مذهبی و نگرش به ازدواج رابطه وجود دارد، ولی بین سلطه گری و نگرش به ازدواج تفاوت معناداری مشاهده نشده است.

رابطه شاگرد- معلم، در تمام نظام های آموزشی، جنبه کلیدی ایجاد محیط های آموزشی کارآمد است. لذا، بررسی رفتار معلمان در کلاس های درس و شناسایی درک دانش آموزان از نحوه رفتار معلمان یکی از ضرورت های پژوهشی در هر نظام آموزشی است. به همین منظور، پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت رفتار تعاملی معلمان با شاگردان در مدارس راهنمایی شهر گرگان شکل گرفت. روش پژوهش، پیمایشی بود و کلیه دانش آموزان مقطع راهنمایی شهر گرگان و معلمان ریاضی آنها به عنوان جامعه آماری پژوهش در نظر گرفته شدند. بدین ترتیب، 354 دانش آموز پایه دوم و سوم به همراه معلمان ریاضی خود به عنوان نمونه وارد پژوهش شدند. روش نمونه گیری در گروه دانش آموزان تصادفی خوشه ای و در گروه معلمان از نوع هدفمند بود. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد رفتار تعاملی معلم بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون تی استفاده شد. یافته ها نشان داد که درک دانش آموزان از سبک رفتاری غالب معلمان ریاضی در کلاس، مطابق با الگوی سلطه گری- سلطه پذیری بود، ولی معلمان ریاضی معتقد بودند که تفاوتی بین به کارگیری سبک های تعاملی سلطه گری- سلطه پذیری و همکاری- مخالفت جویی در بین آنها وجود ندارد و از هر دو سبک به طور یکسان بهره می برند. هم چنین نتایج نشان داد که بین تصویری که معلمان از تعامل شان با دانش آموزان و تصویری که دانش آموزان از نحوه تعامل معلمان خود در ذهن دارند، در رفتارهای سرزنش کننده، جدی و مردد تفاوت معنی دار است، به گونه ای که دانش آموزان معتقدند که این سبک ها بیشتر مورد استفاده معلمان قرار می گیرد ولی معلمان اعتقاد دارند که این سبک ها را کمتر به کار می برند. مقایسه درک معلمان و دانش آموزان از میزان به کارگیری رفتار تعاملی معلمان در دو سبک همکاری- مخالفت جویی و سلطه گری- سلطه پذیری حاکی از عدم وجود تفاوت معنی دار بود.

یکی از مسائلی که از آغاز موردتوجه اسلام بوده، تنظیم اصول و قواعد ارتباطات انسانی است. روابط میان ملل مسلمان و غیرمسلمان بخشی از این حوزه گسترده است. این روابط براساس دلایل عقلی و نقلی برمدار اصولی چون «قسط» و «نفی سلطه کافر بر مسلمان» استوار است. دراین میان، برخی فقیهان تلقی اثباتی از اصل «نفی سبیل» درکنار بُعد سلبی آن را با عنایت به برخی از مستندات نقلی آن همچون روایت «الإسلام یعلوا ولایعلی علیه» موردتوجه قرار داده اند. ایشان بر این باور شده اند که تنظیم روابط بین المللی مسلمانان با اقوام و ملل غیرمسلمان باید به گونه ای رقم زده شود که همواره به برتری حقوقی مسلمان بر کافر بینجامد. به نظر می رسد چنین خوانشی از قاعده نفی سبیل با اصل قسط (یکی از پایه ای ترین اصول روابط بین الملل اسلامی) در تضاد است. این مقاله بررسی ابعاد این موضوع را برعهده گرفته و با اتخاذ رویکردی انتقادی دربرابر خوانش فقهی مذکور، تفسیری نو از قاعده نفی سبیل ارائه کرده که همسو با عدالت بین المللی است.

مفهوم سلطه در قرآن کریم با عبارات مختلف و واژه های گوناگونی چون ظلم، بغی، حرص، سبیل، تعدّی، کبر، علوّ آمده است و نفی سلطه گری و مذمّت سلطه پذیری و احکام آن ها، مضمون آیات زیادی از قرآن قرار گرفته که در این خصوص دلالت آیات 279 بقره، 141 نساء و 83 قصص مورد بررسی مقایسه ای قرار می گیرد و به پیامدها، اثرات سوء سلطه گری، راه رهایی از زیر بار سلطه گران و شیوه های استکبارستیزی اشاره می شود. بررسی نشان می دهد که حوزه شمول فراز آخر آیه    لا تَظلِمُونَ وَلا تُظلَمُونَ € (بقره/ 279) در رابطه با مفاهیم یادشده، بسیار وسیع تر از آیات دیگر و حتی آیه «نفی سبیل» است، ولی تأسیس قاعده ای با عنوان «قاعده نفی ظلم» جهت استناد و بهره گیری های لازم در این مورد، مغفول واقع شده و این نوشتار، نخست سعی در توضیح این مهم دارد. هدف بهره مندی بیشتر از رهنمودها و آموزه های قرآنی و آگاهی یافتن مسلمانان از آثار شوم نیرنگ ها و شیطنت های نظام های سلطه گر جهان و شیوه های مٶثر استکبارستیزی به خصوص برای مرتبطان و کارگزاران سیاست خارجی است. این نوشتار با بهره گیری از الهامات قرآن کریم و رهنمودهای راسخان در علم، اهل بیت عصمت و طهارت M و دیدگاه های برخی مفسران و تبیین کنندگان آیات الاحکام در حوزه های فقهی، حقوقی و سیاسی، در حد امکان به تبیین و رهیافت موضوعات فوق با بینشی تحلیلی و توصیفی می پردازد.

جامعه شناسی تاریخی به عنوان روشی مبتنی بر داده ها و سیر توالی رویدادهای تاریخی قابل دست یابی است و جامعه شناسی تاریخی سلطه پذیری به عنوان یک پدیده اجتماعی قابل طرح و پیگیری در دوره های مختلف تاریخی است. این مقاله با هدف بررسی کتاب جامعه شناسی تاریخی سلطه پذیری ایرانیان ارائه شده است. اثر به دلیل ویژگی هایی که دارد، به عنوان یک اثر دارای نوآوری در این زمینه، شایسته بازخوانی است. نوشتار پیش رو مروری انتقادی بر این کتاب در قالب محورهای زیر دارد: ابهام زدایی در عنوان کتاب، عدم تبیین صحیح و اولیه مسئله سلطه پذیری، ابهام در روش شناسی، عدم هماهنگی در روش و متن، ابهام در مفهوم جامعه شناسی تاریخی. مقاله پس از پرداختن به تأملاتی درباره جنبه فنی و ویرایشی اثر، با این جمع بندی به پایان می رسد که مسئله «سلطه پذیری» در نزد مؤلف به عنوان یک مسئله تاریخی مطرح شده و نویسنده سعی دارد با استفاده از نظریه ها و روش های جامعه شناسی آن را بررسی و تحلیل کند، اما این بررسی نشان می دهد که جامعه شناسی تاریخی رویکردی جامعه شناسانه با بهره گیری از اطلاعات و داده های تاریخی در دوره های مختلف است یا به عبارت بهتر روند شدن سلطه پذیری در دوره های مختلف را مورد بررسی قرار می دهد، نه آن چه که مورد توجه این اثر تحت عنوان رویکرد تاریخی با روش جامعه شناسانه است.

مقاله حاضر با هدف بررسی رابطه تعارضات والدین با سبک های دلبستگی و طرحواره های ناکارآمد در کودکان انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی-همبستگی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر  ۸ تا ۱۳ ساله است که در سال تحصیلی ۱۴۰1 - ۱۴۰2 مشغول به تحصیل در ناحیه 7 شهر مشهد بودند. شیوه نمونه گیری در پژوهش حاضر به شکل خوشه ای چند مرحله ای بود. همچنین حجم نمونه با در نظر گرفتن حجم جامعه، براساس جدول مورگان برآورد شد. تعداد دانش آموزان دوره ابتدایی ناحیه هفت مشهد، ۲۸۴۷ نفر برآورد شد. تعداد نمونه قابل دفاع برای این حجم جامعه تعداد ۳۳۸ نفر بود. ابزار پژوهش پرسش نامه استاندارد است. در پایان داده ها با استفاده از نرم افزار اس پی اس اس تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که رابطه تعارض والدین با سبک دلبستگی ایمن کودکان منفی و معکوس است امّا همبستگی بین دلبستگی اضطرابی و دلبستگی اجتنابی مثبت و مستقیم است. همچنین نتایج نشان داد که رابطه تعارض والدین با طرحواره های رها شدگی، سلطه پذیری، بی اعتمادی و بدرفتاری، نقص، شکست، آسیب پذیری، خود تحول نایافته، ایثار، معیارهای سرسختانه، استحقاق و بزرگ منشی و خویشتنداری ناکافی مثبت و مستقیم است به این معنی که هر چه تعارضات والدین و مولفه های آن در سطح بالاتری باشد، سطح طرحواره نا کار آمد کودکان نیز بالاتر خواهد بود.