سعد مصلوح

در میان گونه های مختلف آثار ادبی، مقامات با توجه به ساختار ویژه ای که دارد علاوه بر عناصر ادبی عاطفه، خیال، اسلوب و اندیشه، دارای عناصر داستانی از جمله پیرنگ، شخصیت، کشمکش، زاویه دید، صحنه و به ویژه گفت وگوست و اگر مقامات را به طور خاص، زبان گفت وگو و شگردهای روایی بدانیم، همدانی و حریری به دنبال خلق زبانی هستند که توانایی ارائه و عینیت بخشیدن به ذهنیت و حساسیت های عاطفی ایشان و در نهایت قدرت اثرگذاری بر مخاطب را داشته باشد. مقاله حاضر برآن است با تکیه بر شیوه سبک شناسی آماری بوزیمان که سعد مصلوح آن را در زبان عربی بومی سازی کرده است به تحلیل مقامات همدانی و حریری بپردازد. داده های عددی پژوهش که براساس تعداد فعل و صفت و نسبت بین این دو است، بیا گر رویکرد انفعالی تر و در نتیجه ادبی تر مقامات همدانی در مقایسه با حریری است. عنصر گفت وگو و شگردهای روایی در تراکم و در نتیجه افزایش کمّی ادبیت مقامات دو نویسنده نقش اصلی دارد..

کتاب فی النص الأدبی؛ دراسة أسلوبیة إحصائیة نشریافته در 1993 م، اثر سعد مصلوح، از نخستین و برجسته ترین آثاری است که در حوزة مطالعات زبان عربی به بررسی مقولة سبک شناسی آماری پرداخته است. در این مقاله این اثر از دو منظر شکلی و محتوایی موردبررسی قرار گرفته است. بررسی بُعد شکلی شامل طرح جلد، حروف نگاری، صفحه آرایی، و اشتباهات تایپی است. محور بررسی محتوایی نیز شامل شیوایی بیان، نظم مطالب، منابع، و ارجاع دهی، نوآوری ها، و نقد و بررسی آن است. بررسی ها نشان داد ازآن جاکه این کتاب قریب به بیست سال پیش منتشر شده است، ازلحاظ شکلی و به خصوص حروف نگاری و شیوة ارجاع دهی کاستی های متعددی دارد. ازلحاظ محتوایی نیز باید اذعان کرد که باوجود بدیع بودن این نظریه در حوزة مطالعات عربی، اما آرایی که مبنای نظری کتاب را شکل می دهند اصولاً برگرفته از صاحب نظران غربی است. بنابراین، نوآوری اصلی کتاب را باید در پرداختن به موضوع در مطالعات عربی و پیاده سازی طرح ها و الگوها بر متون عربی دانست.