مشایخ طریقت

سلسله های صوفیانه بعد از تأسیس در کردستان، فضای اجتماعی بخش قابل توجهی از جامعه را تحت تأثیر قرار دادند. تحقیق حاضر از شیوه ی پژوهش کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی چرایی و چگونگی جایگاه و نفوذ طریقت های تصوف بر جوامع کردنشین که مسئله محوری این پژوهش است، می باشد. بزرگان این طریقت ها در کردستان به واسطه ی حمایت مردم از آن ها و همچنین با حذف حکومت های محلی در راستای افزایش نفوذ و اعتبار سیاسی و اجتماعی خود در عرصه های گوناگون اقدامات بسیاری انجام دادند. نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد این مشایخ با حکام و فرمانروایان رابطه ی دوسویه داشته و پیوسته به خاطر منافع خود در پی جلب رضایت طرف دیگر بودند. نفوذ سیاسی و اجتماعی؛ برخورداری اقتصادی را برای آنان به همراه داشت به طوریکه روز به روز بر تعداد مریدانشان افزوده می شد و در نتیجه زمینه نفوذ بیشتر را برای شیوخ در صحنه ی اجتماع فراهم می کرد.

دستینه های صوفیانه رساله هایی با حجم کم و گاه زیادی است که نگارش آنها از اواسط قرن چهارم به بعد در میان طریقت های صوفیه رواج یافت. این رساله ها حاوی معارفی بود که مشایخ صوفیه می خواستند شاگردان و مریدانشان آنها را بدانند و در دسترس داشته باشند. در میان دستینه های صوفیان، دستینه های نقشبندیان رویکرد و اهمیتی متفاوت از سایر دستینه ها به خود گرفت. دو اصل «سفر در وطن و خلوت در انجمن» در طریقت نقشبندی سبب شد تا از سوی مشایخ این طریقت دستینه های بسیاری برای صوفیان سالک نوشته شده و در اختیار آنان قرار گیرد. چرا که صوفیان نقشبندی، مانند صوفیان گذشته و یا دیگر طریقت ها، فرصت سفرهای متعدد و حضور در نزد مشایخ را نداشتند و با ترک سنت پرسه باید در دیار خود طی طریق می کردند. یکی از این دستینه های کوتاه، «رساله محبوبیه» تالیف خواجه محمد پارسا است که تاکنون تصحیح و منتشر نگردیده است. از این رساله 5 نسخه در کتابخانه های ایران، هلند و تفلیس شناسایی شده است که مصححین تنها به 3 نسخه موجود در کتابخانه های ایران دست یافته و در پژوهش حاضر اقدام به تصحیح و انتشار این اثر گران قدر کرده اند.