مرجئه خالص

رفتارهای سیاسی گروههای مطرح در هر جامعه نسبت به یک مسئله مبین نوع نگرش و ذهنیت حاکم بر آن گروه از مسئله می باشد . شناخت نوع نگرش این گروهها ، در شناخت انگیزه های آنان از رفتارهای سیاسی که در مقابل یا همسو با حاکمیت زمان قرار می گیرد، موثراست . در این مقاله سعی بر آن است تا علاوه بر شناخت اندیشه هایی مقابل و همسو با حاکمیت ، به تاثیر این اندیشه ها بر رفتار سیاسی مردم کوفه ،در فاصله سالهای های 35 تا 61 هجری پرداخته شود. نمود بارز تاثیر اندیشه های رایج در رفتار سیاسی مردم کوفه را در شورش ها و جنگهای داخلی، از اواخر عهد خلفای راشدین، و ادامه آن را با شدت بیشتری در دوره اموی می توان دید . تقابل دو اندیشه سیاسی فعال شیعی و خارجی با اندیشه های سیاسی رایج بر جامعه چون ارجاء خالص و جبر خالص از یک سو، و سیاست سرکوب ،ارعاب ،تهدید و تطمیع حاکمیت از سوی دیگر از مهمترین عوامل جهت دهنده به این رفتار ها بودند.

اندیشه ارجاءدر نیمه دوم سده نخست هجری از سوی برخی تابعان آشکار شد. این اندیشه که واکنشی در برابر تکفیر خوارج و دیگر جریان های فکری و سیاسی جامعه مسلمانان بود، به تدریج تطور یافت و از مرجئه نخستین به ارجاء فقها و سپس مرجئه خالص و در نتیجه تضعیف شریعت و ترویج اباحی گری رسید. در حالی که سخن مرجیان نخستین، ترک قضاوت در باره صحابه و واگذاری آن به قیامت بود، به تدریج این اندیشه تطور یافته و به جدایی ایمان از عمل و در اصطلاح به ارجاء فقها منتهی گردید. پس از آن برخی مرجیان راه افراط پیموده و ارجاء غالیانه را طرح کردند؛ که پیامد آن تضعیف شریعت بود.این جریان فکری به دلیل نداشتن مرامنامه منسجم به عنوان یک تشکل مستقل از میان رفت و در میان فرق اسلامی هضم گردید. بررسی مراحل و چرائی تطور این جریان فکری و هضم آن در میان اکثریت جامعه، با رویکرد تحلیلی و جامعه شناسی تاریخی، مسأله این پژوهش است.