طغرای سیاه

غرض این نوشتار بررسی طغرا (امضای تودرتو) سیاه رنگی است که بر فراز متن یکی از اسناد دیوانی به نام «مثال» ترسیم می شده است. این سند منحصر به «صدر» بوده است. از آن جا که محققان داخلی و خارجی طرح و مبانی طغرای صدر را مورد بحث قرار نداده اند، لذا این مقاله در ابتدا با مطالعه ای بصری و گرافیکی سعی دارد نظام نامه ای برای طراحی آن ارائه نماید. از بین طغراهای موجود، طغرای باثبات ترین صدر دوره ی صفوی، میرزا حبیب الله (1040- 1063ﻫ.ق)، انتخاب شد، زیرا از او نسبت به دیگران، اسناد بیش تری به جا مانده است. اما این مطالعه در مرحله ی سندشناسی متوقف نمی ماند. به عبارتی، در این نوشتار ساختارشناسی طغرا رویه ی بحث را تشکیل می دهد، که البته در همین حد هم تاکنون در حوزه ی سندشناسی فارسی مغفول مانده است. به هرحال، در ادامه، بر پایه ی اطلاعات به دست آمده، سعی شده است در باب موضوع ناشناخته ی میزان توانایی رده های دیوان سالاران پایین دستِ دوره ی صفوی ابراز نظر شود. این تحقیق در نهایت به این نتیجه می انجامد که بر خلاف ثبات میرزا حبیب الله در منصب صدر ممالک، طغراکشان او، نه تنها ثبات نداشته اند، بلکه از نظر میزان توانایی و خبرگی نیز همطراز نبوده اند.