عصر مظفری

مطبوعات از مظاهر مدرنیزاسیون محسوب می شوند که به ویژه در عصر مظفری رشد و بالندگی چشم گیری داشتند. این مطبوعات اخبار و گزارش های گوناگونی را منتشر می کردند که وجوه متفاوتی از ایران این دوره را بازمی نمایاند. از جمله این اخبار مربوط به مدارس نوینی بود که در دوره مظفرالدین شاه قاجار افزایش یافتند. نشریات از کوچکترین تحولات این مدارس و کسانی که آن ها را به وجود آوردند اخباری را منتشر کرده اند. در نتیجه از این حامیان در روزنامه ها اخبار ارزشمندی وجود دارد که اجازه غور درباره آن ها و عملکردشان در خصوص مدارس را به پژوهشگران می دهد. همچنین اخبار مندرج در نشریات وجوه دیگری از حمایت ها را نیز نشان می دهد. در پژوهش حاضر سعی شده تا این وجوه به همراه حامیان مدارس نوین و دسته بندی آن ها بررسی شود.

دست یابی به نگرشی کلی در حوزه ی تاریخ فرهنگ، مستلزم شناخت اوضاع تاریخی و اجتماعی اقلیت های جوامع است. زردشتیان به مثابه ی بقایای پیروان آیینی باستانی، علی رغم تحوّلات تاریخی، هنوز در ایران و هند و دیگر کشورها زیست می کنند. آنان را در ایران «زردشتی» و در هند «پارسی» می نامند. این دو اقلیت دارای ریشه های فرهنگی مشترکی با یکدیگرند. شناخت اوضاع فرهنگی و اجتماعی آنان در گذشته و حال، مستلزم تتبّعات تاریخی است. در این میان، توجّه به آرای سیاحان و مأموران اعزامی به ایران جایگاهی خاص دارد. در دوره ی قاجار، به ویژه در زمان ناصرالدّین شاه و مظفرالدّین شاه، بسیاری از این سیّاحان و مأموران، ضمن گفت و گو درباره ی مسائل فرهنگی و اجتماعی ایران، بسته به رویکردهای مختلف خود، به بیان نظر راجع به زردشتیان پرداختند. در این نوشتار به آراء و رویکردهای سفرنامه نویسان خارجی عصر ناصری و مظفری در خصوص زردشتیان پرداخته می شود. همچنین، علل این رویکردهای غالباً مثبت مورد بررسی قرار می گیرد.

بحران ها و مشکلات اقتصادی در عصر قاجار، همواره عرصه را برای زندگی مردم تنگ می کرد. گرانی نان، ازجمله مهم ترین و حیاتی ترین مشکل اقتصادی مردم در این دوره بود. منابع تاریخی در اواخر دوره ناصری و در عصر مظفری از کمبود و گرانی نان در شهر تبریز و به تبع آن از اعتراضات مردمی در این شهر گزارش می دهند. شورش ها و اعتراضات عمومی در مورد کمبود نان، غالباً با حضور جدی زنان همراه می شد. در تبریز دوره مظفری نیز حضور زنان در اعتراضات بحران نان بسیار مشهود بود. پیروزی های زنان در بلواهای نان که بعضاً باعث عقب نشینی حاکمان و تغییر برخی مسئولان حکومتی در ایالات می شد، به زنان اعتمادبه نفسی می بخشید تا در مطالبات دیگر اجتماعی نیز وارد شوند و این اعتراض های جمعی به الگویی برای مبارزات بعدی زنان تبریز با حکومت قاجار در وقایع دوران مشروطه تبدیل شد. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای بر آن است تا به نقش و تکاپوهای زنان تبریز در اعتراضات بر علیه بحران نان در عصر مظفری پرداخته و برخی نتایج و تأثیرات مبارزات آنان را در این زمینه بررسی کند.