سفارتخانه

روابط خارجی ایران و انگلیس در طول گذر تاریخ دچار فراز و نشیب های فراوانی شده است. در دوران موسوم به اصلاحات و با روی کار آمدن آقای خاتمی، مبنای سیاست خارجی ایران اصول توسعه گرایی (گفتگوی تمدن ها)، تنش زدایی، اعتمادسازی، صلح گرایی و چندجانبه گرایی تعریف شده است. اساس سیاست گفتگوی تمدن ها بر مشارکت همه کشورها، ملت ها و فرهنگ ها و تغییر شرایط حاکم بر نظام بین الملل می باشد. ایران قبل از سرکار آمدن دولت اصلاحات به خاطر برخی مسائل رخ داده با انگلیس روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده و این روابط را در سطح کاردار حفظ کرده بود، ولی با آمدن خاتمی نه تنها روابط فی مابین ایران با انگلیس، بلکه روابط با بیشتر کشورهای تأثیر گذار روبه بهبودی نهاد. همچنین با روی کار آمدن دولت اصولگرا فصل تازه ای در سیاست خارجی ایران به وقوع پیوست. آقای احمدی نژاد دریکی از سخنرانی های خود کشورهای جهان را به صلح و عدالت فرا خواند. وی دولت خود را دولت مهرورزی یا دولت مهر می نامید. در دوران اصولگرا روابط ایران و انگلیس روبه تیرگی نهاد. این تیرگی روابط با مطرح شدن مسئله هسته ای ایران و تصویب قطعنامه ها در شورای امنیت و همچنین اعمال تحریم های اقتصادی و بانکی با حمایت کشورهای غربی هر چه بیشتر روبه وخامت گذاشت. دلایل تیرگی روابط از جانب ایران نیز پیگیری مسائلی همچون هولوکاست، از سر گیری فعالیت های هسته ای به ویژه غنی سازی اورانیوم و در پی دخالت کشور انگلیس در وقایع سال 88 عده ای معترض به سفارت بریتانیا در تهران حمله کرده و آنرا اشغال نمودند، که این مسائل نیز به ابعاد مختلف اختلافات فی مابین دو کشور دامن می زد.

هدف از مقاله حاضر بررسی جایگاه راهبردهای سیاسی و امنیتی در سیاست های استعمار نو و فرانو در اندیشه سیاسی آمریکا «بر اساس اسناد سفارت آمریکا در ایران» بوده است. جامعه آماری شامل کلیه اسناد به دست آمده از سفارت آمریکا می باشد که بیش از 500 سند در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت و متن 20 سند مهم به عنوان مبنای نقد و بررسی استفاده شده است. بر اساس نتایج به دست آمده از بررسی اسناد سفارت آمریکا مشخص شد این کشور راهبردهای دستیابی به منافع ملی خود را در قالب سیاست های استعماری نو و فرانو تدوین کرده است. در این بین سفارت آمریکا در ایران به مثابه مرکز فرماندهی عملیات نقش مهمی در طراحی و اجرای عملیات های متنوع در حوزه های گوناگون به ویژه حوزه های سیاسی و امنیتی دارد. ارتباطات گسترده سفارت با بخش های امنیتی و سیاسی آمریکا ، اجرای سیاست های امنیتی و نظامی لازمه نقشی بوده که برای سفارت آمریکا در ایران در نظر گرفته شده بود. محور سیاست های استعماری نو و فرانو در حوزه سیاسی و امنیتی ایجاد کادر مستشاری قوی، تربیت و نفود افراد وابسته در ساختار نهادهای رسمی و غیررسمی و وابستگی به تکنولوژی آمریکایی بوده است.

اقامت اتباع خارجی در شهر تهران و رفت وآمد آن ها در قالب جدید سفیر و مستشار و شکل قدیمی تاجر و سیاح و حرکت تدریجی به سمت مناطق شمالی شهر به همراه شاه و درباریان و تملک باغ ها و احداث خانه های بزرگ و مجلل، موجب بروز برخی تغییرات و تحولات در این مناطق و به مرور تمام شهر تهران می شود. هدف این پژوهش، برشماری تأثیرات اتباع خارجی و به ویژه سفرای کشورهای مختلف ساکن در شهر تهران و تحلیل تغییرات اجتماعی- فضایی ناشی از سکونت آنان در محلات شمالی شهر تهران در دوره قاجار است. برای تحلیل چگونگی رخداد تغییرات اجتماعی و فضایی در بستر تاریخی شهر تهران، از روش مطالعات تاریخی و روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفتیم. نتایج این پژوهش نشان می دهد اتباع خارجی و به ویژه سفرای کشورهای صاحب نفوذ در دوران قاجار، با بهره مندی از اختیارات پادشاه، تمکن مالی مناسب و تا حدودی مقبولیت اجتماعی، بهترین نقاط سکونتی شهر تهران را در برهه های مختلف در اختیار گرفته و سبب بسط و تقویت پدیده جدایی گزینی اجتماعی-فضایی در شهر تهران شدند. آن ها با سکونت در بهترین مناطق شهر (عموماً شمال شهر)، بسیاری از مناسبات اقتصادی-اجتماعی رایج را تغییر داده و زمینه ساز بروز تحولات سکونتی بودند که اثرات آن تا به امروز قابل مشاهده است.